८ मंसिर, काठमाडौं । राजधानीमा लोडसेडिङ हुन छाडेपछि नेपाल आयल निगमले तेलको माग घट्ने प्रक्षेपण गर्यो । ठूला जेनेरेटर थन्किएपछि डिजेल पेट्रोलको माग निकै घट्ने अनुमान अस्वाभाविक थिएन । तर, बजारमा मागको दर पछिल्लो समयमा घट्दो हैन, समान्य भन्दा दोब्ब्बर भएको छ र यसले आयल निगमको टाउको दुःखाएको छ ।
दैनिक साढे ५ सयदेखि ८ सय किलोलिटरसम्म डिजेलको माग हुने काठमाडौंमा अहिले दैनिक माग १६ देखि १८ सय किलोलिटरसम्म पुगेको आयल निगमका वितरण विभाग प्रमुख सीताराम पोखरेल बताउँछन् ।
पेट्रोल पनि दैनिक ४ देखि ५ सय किलोलिटरसम्म माग छ । पेट्रोलको माग धानिरहेको आयल निगमलाई डिजेलको माग धान्न हम्मेहम्मे परेको छ ।
उपत्यकाबाहिर पनि तेलको माग उच्च छ । भारतीय सीमा क्षेत्रमा त झन तेलको माग अप्रत्याशित रुपमा उकालो लागेको छ । समान्यतयाः हिँउद सुरु भएपछि नेपालमा तेलको माग बढ्छ ।
‘भारतमा भन्दा सस्तो हुँदाको असर’
लोडसेडिङ कम भएकै समयमा तेलको माग दोब्बर हुँदा आयल निगमका अधिकारी अचम्मित भएका छन् ।
देशमा कुल खपत हुने इन्धनको ३० देखि ४० प्रतिशत हिसा उर्जा अर्थात विद्युत उत्पादनमा खर्च हुन्छ । तर, जेनेरेटर चलाउनका लागि अहिले तेलको खपत निकै न्युन छ । यस्तो बेलामा पनि मागको उच्चवृद्धि भएपछि आयल निगमका अधिकारी कारण खोज्नतिर लागेका छन् ।
आयल निगमका अधिकारीहरु भारतीय गाडीहरुले नेपाली बजारमा तेल भर्ने क्रम बढदा माग बढेको हुनसक्ने बताउँछन् । भारतमा डिजेलको मूल्य नेपालमा भन्दा झण्डै २० रुपैयाँ २३ पैसा महंगो छ भने पेट्रोल पनि १२ रुपैयाँ ६६ पैसा महंगो छ । यसैका कारण नेपालबाट तेल भारतीय बजारमा गएको हुनसक्ने अनुमान उनीहरुको छ ।
बढ्दो कालोबजारी
सीमा क्षेत्रमा प्रहरी अधिकारी पनि नेपाल आएका गाडीले तेल भरेर लैजाने क्रम तीव्र भएको बताउँछन् । नेपालमा तेल सस्तो भएकै कारण नेपाली बजारबाट तेल लगेर भारतमा कालोबजारी गर्ने क्रम तीब्र भएको दावी आयल निगमको पनि छ ।
‘माग बढ्नुमा एण्टा प्रमुख कारण यही हो । अहिले निगमले तेलको मूल्य बढाउने अवस्था छैन’ निगमका एक उच्च अधिकारीले भने,‘नेपालबाट तेलको कालोबजारी भइरहेको सूचना हामीसँग छ । अहिले नेपालमा पम्पमा तेल भरेर भारततर्फ लगेर बेच्न गिरोह नै सक्रिय भएका छन् ।’
पछिल्लो समयमा नेपाल आयल निगमले वितरणका लागि दिएको तेल कतिपय पम्पधनीले प्रहरीसँगको सेटिङमा सीधै सीमा क्षेत्रमा पुर्याउने गरेको आरोप आयल निगमकै अधिकारीहरु लगाउँछन् । गतवर्ष भारतीय नाकाबन्दीका समयमा भारतबाट तेल नेपाल ल्याए जसैगरी ब्यपारीहरुले तेल भारत पुर्याएको आशंका आयल निगमको छ ।
आयल निगममा थानकोट डिपो प्रमुख नेत्र काफ्ले दैनिक काठमाडौंमा १८ सय किलोलिटसम्म डिजेलको माग हुनु असामान्य भएको बताउँछन् । तर, दैनिक ८ सय किलोलिटरसम्म डिजेल उपलब्ध गराउन सके मागको दर घट्ने उनको विश्वास छ ।
मागअनुसार खै?: ब्यवसायी
पेट्रोलिययम डिलर्स एशोसियसनका अध्यक्ष लिलेन्द्र प्रधान दैनिक रुपमा हुने मागअनुसार निगमले तेल उपलब्ध गराउन नसक्दा माग बढ्दै गएको बताउँछन् । १६ सय किलोलिटर मागेको दिनमा ४ सय किलोलिटर तेल दिने निगमको लाचरीका कारण समस्या आएको उनी बताउँछन् ।
प्रधानले काठमाडौंबाट सीमा क्षेत्रसम्म लगेर तेलको कालाबजारी हुन नसक्ने भन्दै त्यस्तो भए प्हरीको सहयोग लिएर कारवाही गर्न निगमलाई आग्रह गरे ।
‘हप्तामा ५ दिन मात्रै तेल पाइरहेका छौं । दैनिक माग ८ लाख लिटर छ । दुई दिन तेल वितरण नगरेर थप दुई दिन तेल कम दिने बित्तिकै १६ सय किलोलिटर माग पुग्नु कुनै अस्वभाविक होइन’ अध्यक्ष प्रधान भन्छन् ।
भारु नोटको प्रतिबन्ध प्रभाव
तेलको माग बढ्नुमा भारतीय ५ सय र १ हजार दरका नोटमा लगाइएको प्रतिबन्ध पनि कारण बनेको निगमको ठम्याइ छ । आजभोलि भारतीय ट्रान्सपोर्टरहरुले यहाँका उद्योगी व्यवसायीसँगतेलमा ‘पेमेन्ट’ लिन थालेको निगमको दावी छ । भारतमा अहिले नोटको समस्या चरम छ ।
त्यसैकारण नेपालमा सामन बोकेर आएका गाडीले रुपैयाँमा भन्दा पम्पमा तेल किनिदिन कम्पनीहरुलाई लगाउने गरेको आयल निगमले जनाएको छ ।
‘कसैकोमा सामान लिएर आएका गाडीले केही पैसा लिने र सकेसम्म बढी तेल किन्न लगाएर लैजाने गरेको देखिएको ’, निगमका एक अधिकारीले भने,‘यो समस्या भारतीय नोटका कारण पनि आएको हो । यसले व्यवसायीलाई पनि नेपाली रुपैयाँमै पेमेन्ट दिन सहज भएको छ भने भारतीयलाई पनि सस्तोमा तेल किन्न र उता लगेर बेच्न सजिलो भएको छ ।’
आयल निगमले गरेका दावीलाई ब्यवसायी भने स्वीकार्दैनन् । उनीहरु निगमले मागअुसार तेल नदिएकै कारण समस्या आएको बताउँछन् ।
