सूर्य नमस्कारः कसरी, किन गर्ने ? यस्तो छ स्वास्थ्य लाभ

भनिन्छ, सूर्य नमस्कार नै समग्र व्यायाम हो । अर्थात सूर्य नमस्कार गरेपछि समग्र शरीरको व्यायाम हुन्छ । अहिले बलिउड स्टारदेखि शहरिया तन्नेरीहरुबीच लोकपि्रय योगासन पनि हो यो । सूर्य नमस्कारले व्यायाम त हुन्छ नै, शरीर छरितो र आकर्षक पनि ।

‘सूर्य नमस्कार’ को शाब्दिक अर्थ सूर्यको अर्पण वा नमस्कार गर्नु हो ।

के हुन्छ सूर्य नमस्कारले ?

सूर्य नमस्कारले तन, मन र वाणी, सबैमा शक्ति र उर्जा मिल्छ । साथै यसले शरीरको सबै अंगलाई क्रियाशिल बनाउँछ । त्यसो त शरीरलाई उर्जावान बनाउने मात्र होइन, रोगमुक्त पनि गराउँछ । सूर्य नमस्कार १२ शक्तिशाली योग आसनको एक समन्वय हो, जो एक उक्तम कार्डियो भास्कुलर व्यायाम पनि हो ।

अर्को महत्वपूर्ण कुरा त के भने, यदि हामीसँग व्यायाम गर्ने पर्याप्त समय छैन भने सूर्य नमस्कार उत्तम विकल्प हो । सूर्य नमस्कारबाट शरीरलाई फुर्तिलो, लचिलो र उर्जावान् बनाउन सकिन्छ ।

कसरी गर्ने सूर्य नमस्कार ?

सूर्य नमस्कारमा १२ वटा आसनको दुई क्रम हुन्छ । अर्थात ६ वटा आसनलाई दुई पटक दोहोर्‍याएपछि सूर्य नमस्कार पूर्ण हुन्छ । सूर्य नमस्कारको एक चरण पुरा गरेपछि, अर्को चरणमा सोहि क्रम दोहोर्‍याउनु पर्छ ।

सूर्य नमस्कार खाली पेट गर्नुपर्छ । अर्थात बिहानको समय सर्वोत्तम हो, सूर्य नमस्कारको लागि । यसको केहि थप सर्त तथा नियम छन् ।
१. सूर्य नमस्कार पूर्व दिसामा फर्किएर गर्नुपर्छ ।

२. सूर्य नमस्कार गरेको बेला शरीरको प्रत्येक क्रियालाई ध्यानपूर्वक एवं आरमदायक ढंगले गर्नुपर्छ ।

३. यो योग अभ्यास सुरु गर्नुअघि विज्ञको सुझाव लिनैपर्छ ।

४. सूर्य नमस्कारको तेस्रो वा पाँचौ स्थिती सर्वाकल र स्लिप डिस्कका रोगीका निम्ति बर्जित छ ।

५. यदि गंभिर रोगले ग्रस्त हुनुहुन्छ भने, सूर्य नमस्कार अघि चिकित्सकको सल्लाह लिनैपर्छ ।

६. सूर्य नमस्कार १२ पटक गनुपर्छ भनिन्छ । यद्यपी हतारमा होइन, आरमसाथ । सुरुवाती अवस्थाममा चार, पाँच पटक गरेपनि हुन्छ ।

७. सूर्य नमस्कार वा अन्य योग असान गरिसकेपछि योग निन्द्रामा पूर्ण विश्राम आवश्य गरौ । यसले हामीलाई चुस्त दुरुस्त, प्रसन्न, शान्त तुल्याउँछ ।

सूर्य नमस्कारको १२ विधी

१. प्रणाम आसन

आफ्नो आसन(म्याट)मा सिधा उभिने । दुबै खुट्टालाई आपसमा जोडने । छाती फुलाउने र काँधलाई लचिलो राख्ने ।
श्वास लिँदै दुबै हात सिधा माथि उठाउने र श्वास छाड्दै हातलाई जोडेर प्रणाम मुद्रामा आउने ।

२. हस्तउत्तानासन

श्वास लिँदै हातलाई माथि उठाउने र क्रमस पछाडि लाने ।

३. हस्तपाद आसन

श्वास छाड्दै मेरुदण्डलाई सिधा राखेर कम्मरअघि झुकाउने । पुरै श्वास छाड्दै हातको पन्जा जमिनमा राख्ने र शीरले घुँडामा स्पर्श गर्ने ।

४. अश्व संचालन आसन

श्वास लिँदै जति संभव हुन्छ, दाहिने खुट्टा पछि लाने । दाहिने घुँडालाई जमिनमा राख्न सकिन्छ, शीरलाई माथि उठाउने । बायाँ खुट्टा दुबै हातसँग समान्तर मिल्नेगरी राख्नुपर्छ ।