१३ फागुन, काठमाडौं । विद्युत उत्पादनका हिसाबले प्रदेश ३ र ४ सबैभन्दा बलियो देखिन्छन् । प्रदेश-२ मा भने अहिलेसम्म एउटा आयोजना निर्माण भएको छैन ।
प्रदेश-६ मा निजी क्षेत्रको तीन दशमलव ७५ मेगावाटको एउटा आयोजना मात्रै सञ्चालनमा छ । यसरी हेर्दा प्रदेश २ र ६ विद्युत् उत्पादनका हिसाबले सबैभन्दा कमजोर देखिन्छन् ।
प्रदेश-२ मा निजी क्षेत्रले १८ मेगावाटका दुई वटा आयोजना निर्माण गर्न विद्युत् प्राधिकरणसँग खरिद सम्झौता (पीपीए) को प्रक्रिया शुरु भएको छ । तराईको भूभाग रहेकाले पनि उक्त क्षेत्रमा तत्काल जलविद्युत् गृह निर्माण सम्भव देखिँदैन ।
प्रदेश-६ लाई हिमाल र विकट पहाडी भूभागले ओगटेको छ । सोही कारण उक्त प्रदेशका विकट क्षेत्रमा बिजुली उत्पादन भए पनि तत्काल राष्ट्रिय प्रसारणमा जोडिन सम्भव छैन । प्रसारणलाइनकै अभाव रहेकाले उक्त प्रदेशमा निजी क्षेत्रको चासो पनि बढ्न सकेको छैन ।
अधिकांश भूभाग दुर्गम भएकाले उक्त प्रदेशमा हालसम्म जलविद्युत्मा ठूलो लगानी भएको पाइँदैन । तीन दशमलव ७५ मेगावाटको एउटा मात्रै आयोजना सञ्चालनमा छ भने ६ दशमलव ३५ मेगावाटका दुई आयोजना निर्माणाधीन छन् ।
प्रदेश-६ मा निर्माणाधीन आयोजना धेरै नभए पनि भविष्यमा प्रदेश-२ को भन्दा सुखद सम्भावना देखिन्छ । किनकि, उक्त प्रदेशमा १९ दशमलव ५५ मेगावाटका तीन वटा आयोजना पीपीएको प्रक्रिया सकेर ‘फाइनान्सियल क्लोजर’को चरणमा छन् । यस्तै, ६ सय १५ मेगावाटका चार वटा आयोजनाको पीपीएको प्रक्रिया बढेको छ ।
सात सय ५३ स्थानीय तहलाई राष्ट्रिय गि्रडमा गाँस्ने सरकारी योजना छ । तथापि, प्रसारण लाइन नै तयार नभएकाले प्रदेश-६ मा प्रचुर सम्भावनाका बावजुद लगानी आकषिर्त् भएको पाइँदैन ।
सबैभन्दा बलियो प्रदेश-४
प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङ प्रदेश-४ विद्युत् उत्पादनका हिसाबले सबैभन्दा बलियो हुने देख्छन् । अहिले उक्त प्रदेशमा प्राधिकरणबाट तीन सय मेगावाटका ६ वटा आयोजना सञ्चालनमा छन् । यस्तै, निजी क्षेत्रबाट एक सय ५१ मेगावाटका १९ वटा आयोजना सञ्चालनमा छन् ।
घिसिङका अनुसार प्रदेश-४ मा अहिले निजी क्षेत्रबाट तीन सय ६२ मेगावाटका २६ वटा आयोजना निर्माणाधीन छन् । यस्तै, अन्य केही निर्माणको चरणमा प्रवेश गर्दैछन् ।
उक्त प्रदेशमा निजी क्षेत्रले निर्माण गर्न लागेको दुई सय ५६ मेगावाटका १७ वटा आयोजनाको भने फाइनान्सियल क्लोजर हुन बाँकी छ । र, २६ सय तीन मेगावाटका ६३ वटा आयोजनाको पीपीएको प्रक्रिया निजी क्षेत्रले अगाडि बढाएको छ । उक्त प्रदेशमा निजी क्षेत्रबाट मात्र ३३ सय ७३ मेगावाट उत्पादन हुने देखिन्छ ।
प्रदेश-४ मा प्राधिकरणका दुई वटा आयोजना निर्माणाधीन छन्, दुवैबाट गरी ७४ मेगावाट उत्पादन हुनेछ । यस्तै, १३ सय ३२ मेगावाटका दुई वटा आयोजनाको फाइनान्सियल क्लोजर हुन सकेको छैन ।
प्रदेश-४ मा अहिले ७० मेगावाटको मध्यमस्र्याङ्दी, ६९ मेगावाटको मस्र्याङ्दी र १४ मेगावाटको मोदीखोला आयोजना सञ्चालनमा छन् ।
कार्यकारी निर्देशक घिसिङ भन्छन्, ‘हालसम्मको अवस्था हेर्दा उत्पादनका हिसाबले प्रदेश-४ सबैभन्दा बलियो छ र आगामी दिनमा पनि यही प्रदेशमा सबैभन्दा बढी बिजुली उत्पादन हुने देखिन्छ ।’
दोस्रो बलियो प्रदेश-३
यस्तै, उत्पादन भएका हिसाबले दोस्रो बलियो प्रदेश हो, प्रदेश-३ । संघीय राजधानीसमेत रहेको यस प्रदेशमा प्राधिकरणद्वारा निर्मित कुलेखानी जलाशयबाट प्रथम र दोस्रो आयोजना सञ्चालनमा छन् । त्रिशुली, देवीघाट र सुनकोशी आयोजना पनि यसै प्रदेशमा सञ्चालनमा छन् । यस्तै, खिम्ती र माथिल्लो भोटेकोशी आयोजना पनि यसै प्रदेशमा सञ्चालनमा छन् ।
यस्तै, प्राधिकरणले नै अगाडि बढाएको कुलेखानी तेस्रो र माथिल्लो त्रिशुली-थ्री ‘ए’ भने निर्माण सम्पन्न हुने चरणमा छन् । र, निजी क्षेत्रले निर्माण गरेका २८ वटा आयोजनाबाट अहिले दुई सय दुई मेगावाट उत्पादन भइरहेको छ ।
प्रदेश-३ मा निजी क्षेत्रले अगाडि बढाएका ३५ वटा आयोजना निर्माणाधीन छन् । सबैबाट गरी १२ सय १० मेगावाट उत्पादन हुन्छ । र, प्राधिकरणद्वारा निर्माणाधीन दुई आयोजनाबाट ७४ मेगावाट उत्पादन हुनेछ ।
प्रदेश-३ मा हाल प्राधिकरणका नौ आयोजनाबाट एक सय ५८ मेगावाट उत्पादन भइरहेको छ । अहिले आठ सय ४२ मेगावाटका २१ वटा आयोजना निजी क्षेत्रले अगाडि बढाउँदैछ । ती सबैको ‘फाइनान्सियल क्लोजर’ हुन बाँकी छ । प्राधिकरणले अगाडि बढाउन लागेका दुई आयोजनाको पनि ‘फाइनान्सियल क्लोजर’ हुन सकेको छैन । १३ सय ३२ मेगावाटका ती आयोजनाले सुखद् भविष्यको संकेत गर्छन् ।
प्रदेश-३ मै निजी क्षेत्रले ६ सय ६ मेगावाटका ३२ वटा आयोजना निर्माण गर्न चासो बढाएको छ, जुन पीपीएको प्रक्रियामा छन् ।
प्रदेश-१ः तेस्रो ठूलो
उत्पादनको कोणबाट प्रदेश-१ तेस्रो बलियो प्रदेश हो । उक्त प्रदेशमा निजी क्षेत्रबाट ९७ मेगावाटका १६ वटा आयोजना सञ्चालनमा छन् । र, प्राधिकरणद्वारा सञ्चालित ४८ मेगावाटको एउटा आयोजना छ ।
प्रदेश-१ मा निजी क्षेत्रले चार सय ६ मेगावाटका २४ वटा आयोजना निर्माण गरिरहेको छ । एक सय ८६ मेगावाटका १६ वटा आयोजनाले भने फाइनान्सियल क्लोजर गर्न बाँकी छ । तथा, प्राधिकरणले अगाडि बढाएका १९ सय ९७ मेगावाटका तीन वटा आयोजनाको पनि फाइनान्सियल क्लोेजर हुन सकेेको छैन ।
उक्त प्रदेशमा निजी क्षेत्रले निर्माण गर्न लागेको १४ सय ४२ मेगावाटका ४५ वटा आयोजना पीपीएको प्रक्रियामा छन् ।
मध्यमस्तरको प्रदेश-५
उत्पादनका हिसाबले मध्यमस्तरमा पर्छ, प्रदेश-५ । निजी क्षेत्रका ४० मेगावाटका चार वटा आयोजना सञ्चालनमा छन् । प्राधिकरणको भने १५ मेगावाटको एउटा आयोजना मात्रै सञ्चालनमा छ ।
निजी क्षेत्रले उक्त प्रदेशमा नौ दशमलव ३७ मेगावाटको आयोजना निर्माण गर्दैछ । र, कुल पाँच दशमलव ६८ मेगावाटका पाँच वटा आयोजनाको पीपीएको प्रक्रिया निजी क्षेत्रले बढाएको छ ।
प्रदेश-७ः चासो बढाउँदै निजी क्षेत्र
प्रदेश-७ मा प्राधिकरणले हालै निर्माण सम्पन्न गरेको ३० मेगावाटको चमेलिया आयोजना सञ्चालनमा आएको छ । चमेलियाको निर्माण शुरु भएपछि निजी क्षेत्रले पनि उक्त प्रदेशमा लगानी गर्न चासो बढाएको थियो । सोही कारण निजी क्षेत्रका ६ वटा आयोजना निर्माणाधीन छन् । ती सबैको कुल क्षमता ७६ मेगावाट छ ।
निजी क्षेत्रले ११ मेगावाटका तीन वटा आयोजनाको ‘फाइनान्सियल क्लोजर’ बाँकी छ । यस्तै, एक सय ५२ मेगावाटका आठ वटा आयोजनाको निजी क्षेत्रले पीपीए प्रक्रिया बढाएको छ ।
कार्यकारी निर्देशक घिसिङ भन्छन्, ‘चमेलियाको विद्युत् राष्ट्रिय प्रसारणमा जोड्न प्रसारण लाइनको निर्माण भयो, जसका कारण पनि उक्त क्षेत्रमा अहिले निजी क्षेत्रका लगानीकर्ता आकषिर्त भएका हुन् ।’
