सेयर लगानीकर्ताले गर्ने पाँच सामान्य गल्ती

सेयर बजारमा किन लगानी गरिन्छ ? यसको आधारभूत जवाफ हो, मुनाफा कमाउने । लगानी प्रतिफलकै लागि गरिने भए आफूले गरेको लगानीको सही ठाउँमा भएन भने डुब्छ । यस्तै सेयर बजार एउटा जोखिम भएको लगानी गर्ने ठाउँ हो ।

सबैले धेरै कमाउने उद्देश्यका साथ सेयर बजामार लगानी गर्छन् । कसैले धेरै कमाउँछन् त कसैले लगानी भन्दा पनि कममा बेचेर घाटा व्यहोर्छन् । खासगरी सेयर बजारमा नबुझी लगानी गर्ने परिपाटीले धेरैले घाटा व्यहोर्नु परेको नेपाल धितोपत्र बोर्डका कार्यकारी निर्देशक निरज गिरी बताउँछन् ।

सेयर बजारका आधारभूत सिद्धान्तहरु बुझेर लगानी गर्ने हो भने जोखिमबाट बच्न सकिने उनी बताउँछन् । ‘सेयर बजार जोखिमरहित बजार होइन, यहाँ जोखिम पक्कै पनि छ,’ उनी भन्छन्, ‘आफूले कुन कम्पनीमा लगानी गर्दैछु, त्यसले प्रतिफल दिन सक्छ कि सक्दैन, आफूले.लगानी गर्न लागेको कम्पनीको अवस्था के छ भन्ने विषयमा राम्रोसँग बुझेर लगानी गर्ने हो भने जोखिमबाट बच्न सकिन्छ ।’

यो पनि पढ्नुहोस

उच्च सेयर मूल्य भएका ५ कम्पनी : कति दिन्छन् लाभांश ?

कतिपय लगानीकर्ताहरु हल्लाको भरमा वा कसैले यो कुनै कम्पनीमा लगानी गरौं भनेका आधारमा लगानी गर्दा जोखिम धेरै हुने कार्यकारी निर्देशक गिरीको भनाइ छ । जो कोही लगानीकर्ताहरु नफसुन् भनेर नियामक निकाय बोर्डले समेत सचेत गराउँदै आएको छ । बजार बढेको बेला लगानीकर्ताहरु हौसिने र नयाँ लगानीकर्ताहरुले पनि त्यही बेला धेरै सेयर खरिद गर्छन् । अनि केही दिनमा घट्न थाल्यो भने आत्तिएर खासगरी नयाँ लगानीकर्ताहरुले बिक्री गर्ने गरेका छन् ।

यसकारण बजारलाई राम्रोसँग बुझेर, आफूले लगानी गर्न लागेको कम्पनी कस्तो छ ? प्रतिफल दिन सक्छ सक्दैन भन्ने लगायतका विषयमा बुझेर मात्रै लगानी गर्न उनको सुझाव छ । नेपाल इन्भेष्टर्स फोरमका अध्यक्ष छोटेला रौनियार पनि धेरैजसो लगानीकर्ताहरुले स–साना कमजोरीका कारण जोखिममा बस्नु परेको सुनाउँछन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

सेयर बजारलाई तरलता र ब्याजदरको त्रास

सेयरमा लगानी गर्न चाहनेहरुले केही आधारभूत कुराहरुमा मात्रै ध्यान दिने हो भने पनि धेरै जोखिम बोक्नु नपर्ने उनको अनुभव छ । कम्पनीको अवस्थाबारे आफैं गहिरो अध्ययन गरेर मात्रै लगानी गर्न अध्यक्ष रौनियार सुझाव दिन्छन् । भरसक दोस्रो बजारमा ऋण गरेर लगानी नगर्न नयाँ लगानीकर्तालाई रौनियारको सुझाव छ । सेयर बजारका जानकारहरुक बजारमा लगानी गर्नेहरु अधिकांशले गर्ने केही ‘कमन मिस्टेक’हरु रहेको बताउँछन् । ती मिस्टेकहरुप्रति सतर्क रहने हो पनि पनि सेयरमा लगानी गरेर घाटा व्यहोर्नु नपर्ने जानकारहरुको सुझाव छ । हेरौँ लगानीकर्ताले गर्ने पाँच कमन मिस्टेकहरुः

आधारभूत ज्ञान

सेयर बजारमा प्रवेश गर्नु अघि बजारबारे आधारभूत ज्ञान भने हुनै पर्छ । तर साथीभाइ, आफन्त वा सञ्चार माध्यममा कसैले सेयरबाट यति कमायो भन्ने सुनेकै भरमा लगानी गर्दा धेरै जोखिम व्यहोर्नु पर्ने हुन्छ । सेयर बजार के हो ? यसबाट कसरी प्रतिफल लिन सकिन्छ भन्ने कुरामा सर्वप्रथम नयाँ लगानीकर्ताहरुले ध्यान दिनु पर्ने नेपाल मर्चेन्ट बैंकर एशोसिएसनका अध्यक्ष मेखबहादुर थापा बताउँछन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

सेयर बजारमा मौलाउँदो ‘इन्साइडर ट्रेडिङ’

सेयर बजारबारे आधारभूत ज्ञान नभई पनि प्रवेश गर्ने लगानीकर्ताहरुको संख्या ठूलो छ । कसैले कमायो भनेकै भरमा भएको पैसा सेयरमा खन्याउँदा त्यसको नतिजा नराम्रो हुन्छ । सेयर बजारबारे आधारभूत ज्ञान त हुनैपर्यो त्यसपछि आफूले सेयर किन्न लागेको कम्पनीबारे पनि आधारभूत ज्ञान राख्नैपर्ने उनको सुझाव छ । तर धेरै लगानीकर्ताहरु यही आधारभूत विषयहरुमा समेत अनविज्ञ हुँदा धेरै जोखिम हुने जानकारहरु बताउँछन् ।

ऋण लिएर लगानी

सेयर बजारका लगानीकर्ताहरुले गर्ने अर्को मुख्य र डरलाग्दो गल्ती ऋण लिएर लगानी गर्ने पनि हो । ऋण लिएर लगानी गर्नेहरु धेरै जाखिममा हुन्छन् । हुनत, विजनेशमा ‘नो रिस्क, नो गेन’ भन्ने अंग्रेजी उखान नै छ । तर यो उखानको पछि लाग्दा धेरै खतरा हुन्छ ।

मानौं, आज ५ सय रुपैयाँ प्रतिकित्ता सेयर भएको कुनै कम्पनीको २५ लाखको कुनै व्यक्तिले ऋण लिएर सेयर किन्यो । उसले एक महिनाका लागि भनेर लिएको ऋण लिएको थियो, तर किनेको भोलिबाटै सो कम्पनीको सेयर मूल्य घट्यो ।

सेयर मूल्य त घटबढ भइ नै रहन्छ, उक्त कम्पनीको सेयर मूल्य पनि एक महिनासम्म घटबढ भइ रह्यो तर किनेको भन्दा उकालो लाग्न सकेन । यता ऋण फिर्ता गर्ने समय आइसक्यो, उता सेयर मूल्य किनेको भन्दा बढेको छैन । यस्तो अवस्थामा थोरै घाटा खाएर भए पनि सेयर बिक्री गर्नैपर्ने बाध्यता आइलाग्छ । लगानीकर्ता रौनियार पनि कम्पनीको अवस्थाबारे आफैं गहिरो अध्ययन गरेर मात्रै लगानी गर्न सुझाव दिन्छन् । भरसक दोस्रो बजारमा ऋण गरेर लगानी नगर्न नयाँ लगानीकर्तालाई रौनियारको सुझाव छ ।

रणनीति नबनाई कारोबार

आज सेयर बजार यति अंकले बढ्यो, सबै कम्पनीका सेयर मूल्य बढेर हरियाली देखिए जस्ता समाचार आउँदा लगानीकर्ताहरुमा खुसी छाउँछ । तर धेरै लगानीकर्ताहरुले गर्ने गल्ती यो हो, जो बजार बढेको खबर वा अन्य सकारात्मक सूचना आउनेवित्तिकै दोस्रो बजारमा हाम्फाली हाल्ने ।

सेयर बजारमा लगानी गर्दा कति रुपैयाँको सेयर किन्ने ? अनि त्यो किनेको सेयर आफूले कति समयसम्म होल्ड गर्न सकिन्छ ? यस्ता विषयमा पहिले नै रणनीति बनाउनु उत्तम हुन्छ । अनि कहिलेसम्म बेच्ने वा कति नाफा भएपछि आफूलाई पुग्छ ? त्यो विषयमा पनि पहिले नै सोच्नु लगानीकर्ताहरुका लागि फलदायी हुने सेयर बजारका अनुभवी लगानीकर्ता नयन बास्तोला बताउँछन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

सेयर ग्राफः मोटाएको कि सुन्निएको ?

सेयर बजारमा लगानी गर्न चाहनेले वित्तीय योजना, जोखिमबारे अध्ययन अनि आफ्नो लगानीको रणनीति बनाएरमात्रै बजार प्रवेश गर्नु उत्तम हुने लगानीकर्ता बास्तोलाको सुझाव छ । ‘तर धेरै लगानीकर्ता साथीहरु रणनीति नबनाई बजार प्रवेश गर्नुहुन्छ, जुन एउटा गल्ती हो,’ उनले भने ।

छोटो समयका लागि लगानी

सेयर बजारमा खासगरी दुई किसिमका लगानीकर्ताहरु हुन्छन् । पहिलो– आज लगानी गर्यो, त्यसको केही दिनमा कमाइहाल्नुपर्छ भन्ने सोचका । दोस्रो– लगानी गर्यो र प्रतिफल नआएसम्म ढुक्कले बस्न सक्ने ।

दोस्रो बजारमा लगानी गर्ने धेरै लगानीकर्ताहरु छोटो समयका लागि लगानी गर्न खोज्छन् । छोटो समयमा लगानी गर्नेहरु (ट्रेडर) जो आज किन्यो, पर्सि डिम्याटमा सेयर आयो र मुनाफा थोरै आयो भने बेचिहाल्यो । यो पनि एउटा धेरै लगानीकर्ताहरुले गर्ने गल्ती नै भएको जानकारहरु बताउँछन् । छोटो समयमा लगानी गर्ने सोच राखेकाहरु धेरै जोखिममा हुने उनीहरुको भनाइ छ ।

कम्पनीको आर्थिक अवस्था मूल्यांकन गरेर लगानीकर्ताले नै सेयर खरिद बिक्रीको निर्णय गर्ने हो । खासगरी लगानीकर्ताहरुले देशको आर्थिक, राजनीतिक वातावरण र कम्पनीको वित्तीय अवस्थालाई हेरेर लगानी गर्नुपर्ने हुन्छ । तर छोटो समयका लागि लगानी गर्नेहरुले यी आधारभूत पक्षहरुबारे ध्यान दिन गाह्रो पर्ने हुन्छ ।

हल्लाको भरमा लगानी

सेयर बजारमा हल्लाको खेती गर्नेहरुको समूह पनि ठूलै छ । धेरैले सामाजिक सञ्जालको दुरुपयोग गरेर बजारबारे गलत सूचना प्रवाह पनि गरिरहेका हुन्छन् । केही साता पहिले नेपाल क्रेडिट एण्ड कमर्श बैंक र नविल बैंक मर्जरमा जाँदैछन् भनेर हल्ला चलाइयो । सामाजिक सञ्जाल र केही सञ्चार माध्यमबाट समेत यो हल्ला फैलिएपछि एनसीसी बैंकको सेयर मूल्य निकै उकालो लाग्यो ।

‘एनसीसी बैंक नविलमा जान्छ भन्ने भएपछि प्रतिकित्ता ३६४ मा मैले एनसीसीको ५ हजार कित्ता सेयर किनेँ, तर विडम्वना त्यसपछि बढेको छैन,’ एक जना लगानीकर्ताले गुनासो गरे । २६ फागुनसम्मको एनसीसीको मूल्य हेर्ने हो भने प्रतिकित्ता ३१० रुपैयाँ छ । अर्थात ती लगानीकर्तालाई अहिले पनि प्रतिकित्ता ५४ रुपैयाँ घाटा छ । कहिले सावाँभन्दा माथि पुग्ला र बिक्री गरौँला भनेर बसिरहेको उनले सुनाए ।

सेयर बजारमा यस्ता घटनाहरु धेरै हुन्छन् । यसकारण सेयर बजारमा लगानी गर्दा कसैको हल्लाको पछि लाग्नु हुँदैन । जोखिमबारे अध्ययनको कमी, धेरै कमाउने लोभ, भावनामा बगेर लगानी गरिहाल्ने तथा वित्तीय योजना नबनाई लगानी गर्दा फस्ने खतरा धेरै रहेको मर्चेन्ट बैंकर एशोसिएसनका अध्यक्ष थापा बताउँछन् । लगानीकर्ताहरुले माथि उल्लेखित पाँच गल्तीबाट जोखिने प्रयत्न गर्ने हो भने पनि जोखिम धेरै कम हुने उनको भनाइ छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

उच्च सेयर मूल्य भएका ५ कम्पनी : कति दिन्छन् लाभांश ?

यो पनि पढ्नुहोस

सेयर बजारलाई तरलता र ब्याजदरको त्रास

यो पनि पढ्नुहोस

सेयर बजारमा मौलाउँदो ‘इन्साइडर ट्रेडिङ’

यो पनि पढ्नुहोस

सेयर ग्राफः मोटाएको कि सुन्निएको ?

यो पनि पढ्नुहोस

डिम्याट खाता भएका सबैले किन भर्दैनन् आईपीओ ?

यो पनि पढ्नुहोस

सेयर बजारमा प्रवेश चाहनेलाई टिप्स : के हो आईपीओ ?

यो पनि पढ्नुहोस

के तपाईं सेयर किन्न चाहनुहुन्छ ? यस्तो छ दोस्रो बजारमा प्रवेशको प्रक्रिया