श्याम कक्षपति : नेपाली सत्कार उद्योगका एक पायोनियर

२६ साउन, काठमाडौं । ‘कृष्ण कृपा प्राप्त एक अभिभावक, रेष्टुरेन्ट व्यवसायका पायोनियर, जसले बोल्न, सुन्न नसक्नेलाई सक्षम बनाए… ।’ स्वर्गीय श्याम सुन्दरलाल कक्षपतिको सम्झनामा द बेकरी क्याफेमा कार्यरत उत्पन्नराज बज्राचार्यको स्वस्फुर्त टिप्पणी हो, यो ।

काठमाडौंस्थित बानेश्वरको बेकरी क्याफेमा पुगेका जो कोही ग्राहकलाई थाहा छ, त्यहाँ बोल्न र सुन्न नसक्ने वेटरहरुले पाहुनालाई न्यानो सेवाले खुसी बनाएर पठाउँछन् ।

अपांगता भएकाहरुले केही गर्न सक्दैनन्, उनीहरु परिवारका लागि समेत बोझ हुन् भन्ने मान्यता रहेको समयमा कक्षपतिले आफ्नो रेष्टुरेन्टमा त्यस्तै कामदार राखेर प्रोत्साहन गरे । होटेल व्यवसायी विनायक शाह भन्छन्, ‘श्याम दाईले यसरी धेरै परिवारमा खुसी ल्याउनु भएको छ ।’

ब्यांककक (थाइल्याण्ड) को वमरुनगार्ड अस्पतालमा उपचाररत ६९ वर्षीय कक्षपतिको सोमबार निधन भयो ।

पाल्पाको तानसेनमा जन्मिएका कक्षपति काठमाडौंको झोँछेमा हुर्किए । उनको किशोरकालमा झोँछे क्षेत्रमा हिप्पी संस्कृतिको जगजगी थियो । नेपालमा त्यही समयबाट व्यावसायिक पर्यटन उद्योगको थालनी भएको शाह बताउँछन् ।

त्यसबेला काठमाडौंमा अहिलेजस्तो रेष्टुरेन्टहरु थिएनन् । मट्टितेल स्टोभ बालेर हलुवा, पुरी, समोसा पकाउने पसलहरु भेटिन्थे । मःम समेत प्रचलनमा आएको थिएन । देशको राजधानी काठमाडौंलाई जाति प्रथाले नराम्रोसँग गाँजेको थियो । बाहिर खाँदा मान्छेका जात जान्थ्यो ।

‘हिप्पीहरुको जमघट देखेका श्याम दाईले काठमाडौंमा विदेशमा जस्तै स्तरीय रेष्टरेन्ट र परिकारको आवश्यकता महसुस गर्नुभयो, ‘क्याफे डे पार्क’ त्यसैको परिणम थियो’, शाह भन्छन् ।

उनका अनुसार, कक्षपतिले २०३० सालमा रानीपोखरी छेउ (अहिले गणेशमान सिंहको शालिक भएको ठाउँ)मा काठमाडौं कै पहिलो क्याफे खोले । ‘हामी कलेज लाइफमा थियौं’, शाह सम्झन्छन्, ‘हृयामवर्गर खान त्यो क्याफेमा लाइन लाथ्यो ।’

‘क्याफे डे पार्क’ खोलेको तीन वर्षमा कक्षपतिले दरबारमार्गमा नाङ्लो रेष्टुरेन्ट स्थापना गरे । होटल व्यावसायी शाहका अनुसार, काठमाडौंमा ३० साल अघि नै सिनेमा हलहरु खुलेका थिए, तर परिकार बेच्ने रेष्ट्रेन्टहरु थिएनन् । त्यही बेला नाङ्लोमा बफ मम लोकप्रिय भयो ।

मनकामना केवलकार चल्नु अगाडि श्याम कक्षपतिले चितवनको कुरिनटारमा रिभर साइड स्प्रिङ रिर्सोट खोले । त्यसबेला नदी किनारको अनकन्टारमा कोही बास बस्न जाला र ? भन्ने थियो ।

‘तर, श्याम दाई नयाँ-नयाँ प्रयोग गर्न रुचाउनु हुन्थ्यो, पृथ्वी राजमार्गको पोखरा-काठमाडौं पर्यटक रुटमा त्यस्तै प्रयोगको आँट गर्नुभयो’, शाह भन्छन्, ‘मनोकामना जाने केवलकार बनेपछि त उहाँको रिसोट कहाँ पुगयो, कहाँ !’

पुतलीसडकमा अहिले सेन्चुरी बैंक रहेको ठाउँमा २०३७/०३८ सालमा नाङ्लो बजार खुल्यो । नेपालको पहिलो सुपरमार्केट त्यही थियो । कक्षपतिको त्यो सुपरमार्केट जम्न सकेनन्, तर उनले यसरी पनि व्यावसाय गर्न सकिन्छ है भन्ने सन्देश दिए । २०५१ सालमा नयाँ-नयाँ गाडी भित्राएर काठमाडौंमा ‘एल्लो क्याव’ नामक ट्याक्सी सेवा संचालन गर्ने कक्षपति नै थिए ।

‘पैसा कमाउने हो भने केही फरक गर’ भन्ने उनी सन् २०१२ देखि २०१४ सम्म होटेल संघ नेपाल (हान) को अध्यक्ष रहे । त्यसअघिको नेपाल रेष्टुरेन्ट एण्ड बार एशोसिएशनका संस्थापक थिए उनी । हानले कक्षपतिको निधनबाट समग्र पर्यटन क्षेत्रमा अपुरणीय क्षति पुगेको बताएको छ ।

नेपालको सफल चेन रेष्टुरेन्ट ‘बाजेको सेकुवा’का अध्यक्ष चेतन भण्डारीले सामाजिक संजालमा लेखेका छन्- जसलाई सधै पच्छ्याएँ, जसलाई हेरेर सिक्ने कोसिस गरे, कक्षपति दाईको निधनको खबरले स्तब्ध छु, नेपाली रेष्टुरेन्ट क्षेत्रमा उहाँको योगदान सम्झिरहने छौं ।’