एक्वेरियममा माछा राख्दा ध्यान दिनुपर्ने कुरा

घर, कार्यालय, होटल-रेस्टुरेन्टमा एक्वेरियममा माछा पालेर आकर्षक देखाउने चलन निकै छ । एक्वेरिममा माछा पाल्नु सौख र सजावटको कुरा मात्र रहेन, अब यो आँखालाई शीतलता र मनोरञ्जन दिने माध्यमसमेत बन्न थालेको छ ।

एक्वेरियममा माछा पाल्ने इच्छा धेरैको भए पनि यसको तौरतरिका नमिल्दा फाइदाको सट्टा बेफाइदा भइरहेको हुन्छ । त्यसैले एक्वेरियममा माछा पाल्दा केही कुरामा विशेष ध्यान पुर्‍याउनुपर्छ ।

पानीको छनोट

माछा पानीमा बस्ने भएकाले पहिलो कुरा त एक्वेरियममा कति र कस्तो पानी हाल्नेबारेमा थाहा पाउन जरुरी छ । माछा किनेर ल्याइसकेपछि तुरुन्तै सफा धाराको पानी वा जारको पानीमा माछा हाल्नु हुँदैन । एक हप्ताअघिबाट माछा राख्ने पानीलाई वातानुकूलित बनाउनुपर्छ । यसका लागि त्यस अवधिमा हिटर र फिल्टर चलाएर राख्नुपर्छ । यसले पानीमा गुड ब्याक्टेरियाको लागि वातानुकूलित हुन्छ ।

त्यसपछि बल्ल एक्वेरियममा माछा राख्नुपर्छ । किनकि पानीमा एमोनिया भन्ने तत्व हुन्छ, जसले माछालाई बिरामी बनाउन सक्छ । पानीमा हुने क्लोरिन हटाउन एन्टिक्लोरिन मेडिसिन चार लिटरमा एक थोपा हाल्न सकिन्छ । यसरी आवश्यकताअनुसार मापन मिलाएर मात्र माछालाई एक्वेरियममा हाल्नुपर्छ । जसले गर्दा माछा स्वस्थ र तन्दुरुस्त हुन्छ ।

तापक्रम

पानीको मात्रा मिलाएपछि सोही अनुसार तापक्रम पनि मिलाउनुपर्छ । तापक्रम नमिलेको खण्डमा माछा एक्वेरियमको पानीमा हाल्दा झट्का लागेर केही समयमा नै मर्न सक्ने वा डिप्रेसनमा पनि जान सक्छ ।  त्यसैले पसलबाट माछा किनेर ल्याइसकेपछि तुरुन्तै पानीमा हालिहाल्नु हुँदैन । त्यसैले माछालाई पानीमा हाल्नुअघि पानीको तापक्रम २५ देखि २८ डिग्री बनाउनुपर्छ यो अधिकांश माछालाई मिल्ने तापक्रम हो ।

माछालाई तुरुन्तै एक्वेरियममा राखिहाल्नु हुँदैन, त्यसअघि माछालाई प्लाष्टिकको पानीसहितको एक्वेरियममा १० देखि १५ मिनेटसम्म डुबाएर राख्नुपर्छ । त्यसपछि बल्ल माछालाई एक्वेरियमको पानीमा राख्नदा आवश्यक तापक्रम मिलेर माछा मर्ने जोखिम कम हुन्छ ।

यसका लागि गर्मीको दुई-तीन महिनाबाहेक अरुबेला चौबीसै घण्टा हिटर चलाइराख्नुपर्छ । पानीको मापन गर्ने किट बजारमा पाइन्छ ।

फिल्टर

माछा पाल्नुअघि फिल्टर पनि आवश्यक पर्छ । यसले पानीको अक्सिजन मात्रा मिलाउने गर्छ । यो चौबीसै घण्टा चलाइराख्नुपर्छ । माछा र एक्वेरियमअनुसार फिल्टरको साइज फरक-फरक हुन्छ ।

ढिके नुन

एक्वेरियममा माछा राख्नुअघि पानीमा ढिके नुनको प्रयोग गर्न सकिन्छ । १२-१५ लिटर पानीमा एक चम्चा ढिके नुन धोलेर राख्नु उपयुक्त हुन्छ । यसले माछाको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन मद्दत गर्छ । यदि पानीमा नुनको मात्रा राख्न जानेको खण्डमा माछा बिरामी हुने जोखिम शून्य नै हुन्छ । तर आयोडिनयुक्त खाने नुन भने हाल्नु हुँदैन, यसले माछालाई नकारात्मक असर गर्छ ।

माछाको छनोट

एक्वेरियममा राखिने माछा आक्रामक र गैरआक्रामक गरी दुई प्रकारका हुन्छन् । आक्रामक प्रजातिको माछा भए आक्रामक प्रजातिकै र अर्को खालको भए सोही प्रजातिको माछा मात्र राख्नुपर्छ । दुवै प्रजातिका माछा एउटै एक्वेरियममा मिसाएर हाल्दा एकअर्कोबीच झगडा भएर माछा मर्ने सम्भवना बढी हुन्छ ।

खानेकुरा

माछालाई बिहान र बेलुका मात्रा मिलाएर खानेकुरा खुवाउन सकिन्छ । हप्ताको एकचोटि दिनभरि केही पनि नखुवाई राख्नुपर्छ । यसले उनीहरुको पाचन प्रक्रियालाई राम्रो बनाउने काम गर्छ । किनकि माछा मर्ने अर्को कारण धेरै खानेकुरा पनि हो । माछाले खाना धेरै भएको प्रतिक्रिया नजनाउने भएकाले जति खुवाए पनि खाइरहन्छन् । त्यसैले माछालाई ठिक्क मात्रामा मात्रै खानेकुरा खुवाउनुपर्छ ।

लाइट

एक्वेरियममा चौबीसै घण्टा लाइट बाल्नुहुँदैन । यसले पानी निलो हुने समस्या हुन्छ । त्यसैले दिनमा ६ देखि आठ घण्टा मात्र बाल्दा उपयुक्त हुन्छ ।

एक्वेरियमको सरसफाइ

माछा पाल्दा एक्वेरियमको सरसफाइमा पनि विशेष ख्याल राख्नुपर्छ । सबै पानी एकैचोटि फेर्नुहुँदैन । किनकि पूरै पानी फेरिदिंदा पानीमा भएको राम्रो ब्याक्टेरिया नष्ट हुन्छ । साथै माछालाई प्राकृतिक अनुभव गराउन ढुंगा, आर्टिफिसियल बोटविरुवा राखेर एक्वेरियमलाई सजाउन सकिन्छ ।

माछाको शरीरमा सेतो दाग देखिएमा अर्को ट्यांकमा सार्नुपर्छ । यसरी सार्दा अन्य स्वस्थ माछा बिरामी हुने जोखिम हुन्छ ।

मूल्य

एक्वेरियममा राख्नका लागि १०० रुपैयाँदेखि माछा पाइन्छन् । बजारमा दुई लाख ५० हजार रुपैयाँसम्मका माछा पाइन्छन् । नेपालमा प्राय: माछा थाइल्याण्ड र भारतबाट आयात हुन्छ ।

(काठमाडौंको ज्याठा मार्ग, ठमेलस्थित पानी संसारका सञ्चालक अजय जोशीसँग अनलाइनखबरकर्मी रेणु त्वानाबासुले गरेको कुराकानीमा आधारित)