+

घुँडा दुखाइको उपचार के छ ?

२०८१ भदौ  २३ गते १८:२७ २०८१ भदौ २३ गते १८:२७
घुँडा दुखाइको उपचार के छ ?

घुँडाको जोर्नी मानव शरीरको सबैभन्दा ठूलो र जटिल जोर्नीमध्ये एक हो । यसले शरीरको तौललाई थाम्ने, दैनिक हिंडडुल, दौडिने र उफ्रिने जस्ता क्रियाकलापमा मुख्य कार्य गर्छ । तर उमेर बढ्दै जाँदा, गलत व्यायाम तरिका, चोटपटक वा रोगका कारणले घुँडाको पीडा धेरै व्यक्तिको समस्या बनेको छ ।

घुँडाको जोर्नीमा हुने आर्थराइटिस भनेको मानव शरीरको जोर्नी र वरिपरिका तन्तुहरूमा हुने एक प्रकारको सुजनजन्य रोग हो, जसको रोग प्रक्रिया बिस्तारै अगाडि बढ्छ र प्रायः मध्य उमेरपछि देखिने गर्छ । यसको क्लिनिकल लक्षणमा जोर्नीको रातोपन, सुजन, तातोपन, पीडा, क्रियाशीलतामा अवरोध र जोर्नीको विकृति समावेश छन् ।

रोगको सुरुमा जोर्नीको कार्टिलेजमा समस्या देखा पर्छ र त्यसपछि कार्टिलेजको तलको हड्डी, स्नायु झिल्ली र अन्य जोर्नी वरिपरिको तन्तुमा फैलिन्छ । मुख्य विशेषता भनेको जोर्नीको सतह र किनारमा कार्टिलेजको क्षय हुनु र नयाँ हड्डीको निर्माण हुनु हो ।

यस रोगको उत्पत्ति प्रक्रिया जटिल हुन्छ र धेरैजसो निम्न कारणहरूसँग सम्बन्धित हुन्छ । गम्भीर अवस्थामा यसले जोर्नीको अशक्तता निम्त्याउन सक्छ र बिरामीको जीवनको गुणस्तरमा नकारात्मक असर पुर्‍याउँछ ।

घुँडाको पीडाका कारण

वृद्धिजन्य परिवर्तन

उमेर बढ्दै जाँदा, घुँडाको भित्री कार्टिलेज बिस्तारै घिसिन्छ, जसले जोर्नीको खाडल साँघुरो बनाउँछ र हड्डीहरूको बीचमा घर्षण बढाउँछ । अस्थि गठिया वृद्ध वयस्कहरूमा सामान्य देखिने रोग हो ।

चोटपटक

खेलकुदमा हुने आकस्मिक चोटजस्तै घुँडा मड्किने, मिनिस्कस च्यातिनु, लिगामेन्ट तानिनु र लामो समयसम्मको श्रमको कारण घुँडामा पीडा वा हुनसक्छ ।

विभिन्न रोग

रूमेटोइड आर्थराइटिस, संक्रमणजन्य आर्थराइटिस जस्ता रोगहरूले घुँडामा सुजन, तातोपन र पीडा निम्त्याउन सक्छ ।

विकासजन्य असमानता

ओ-टाइप घुँडा वा एक्स-टाइप घुँडा जस्ता हड्डी संरचनामा देखिने असमानताले घुँडामा बढी भार थोपर्छ र दीर्घकालीन पीडाको कारण बन्न सक्छ ।

अन्य कारण

मोटोपन, लामो समयसम्म उभिनु वा हिंड्नु, खराब आसनमा बस्नु र मांसपेशीको असन्तुलन पनि घुँडाको पीडाका सामान्य कारण हुन् ।

घुँडाको पीडाको रोकथामका उपाय

सन्तुलित तौल राख्नु

तौल घटाउनाले घुँडाको भार कम गर्न सकिन्छ । स्वस्थ आहार र नियमित व्यायामले तौल नियन्त्रणमा सहयोग पुर्‍याउँछ ।

विज्ञानसम्मत व्यायाम

घुँडाको अत्यधिक प्रयोग नगरी आफूलाई सुहाउँदो व्यायाम छनोट गर्नु महत्त्वपूर्ण छ । व्यायामअघि र पछि शरीर तताउने र तन्काउने अभ्यास गर्नुपर्छ ।

मांसपेशीको बल बढाउनु

विशेषगरी घुँडाको स्थिरता सुनिश्चित गर्न अगाडिको क्वाड्रिसेप्स र पछाडिको ह्यामस्ट्रिङ मांसपेशीलाई मजबुत बनाउनुपर्छ ।

सही आसन अपनाउनु

उभिंदा र हिंड्दा सही मुद्रा राख्नुपर्छ, जसले घुँडामा अनावश्यक दबाब हुनबाट बचाउँछ ।

उपयुक्त उपकरण प्रयोग गर्नु

खेलकुद गर्दा उपयुक्त जुत्ता र घुँडाको सुरक्षा उपकरण लगाउनाले घुँडाको चोटपटकबाट जोगिन मद्दत गर्छ ।

नियमित जाँच गर्नु

वृद्ध व्यक्तिले वा घुँडाको रोगको पारिवारिक इतिहास भएका व्यक्तिले नियमित घुँडाको जाँच गराउनुपर्छ ।

घुँडाको पीडाको उपचार विधि

औषधि उपचार

ब्रुफेन, एस्पिरिनजस्ता गैरस्टेरोइड विरोधी भडकाउ औषधिले पीडा र सुजन कम गर्छन्, तर पेटसम्बन्धी समस्या उत्पन्न हुने जोखिम हुन्छ ।

स्थानीय औषधि : बाहिरी रूपमा लगाइने पट्टी वा मल्हमले पीडाको क्षेत्रमा सिधै असर गरी शरीरभरि पर्ने साइड-इफेक्ट्सलाई कम गर्छ ।

जोर्नीमा इन्जेक्सन : अस्थि गठियाका बिरामीले हाइलुरोनिक एसिड जस्ता स्नेहक पदार्थको इन्जेक्सन लगाउन सक्छन्, जसले जोर्नीको घर्षण घटाउँछ र पीडा कम गर्छ ।

शल्यचिकित्सा

आर्थ्रोस्कोपी : मिनिस्कस च्यातिनु वा लिगामेन्टको क्षतिमा माइक्रो-सर्जरी प्रविधिको प्रयोग गरी जोर्नीभित्रको साना शल्यक्रिया गरिन्छ, जसमा कम चोट लाग्छ र छिटो निको हुन्छ ।

जोर्नी प्रतिस्थापन : गम्भीर अस्थि गठियाका बिरामीहरूमा जब संरक्षणात्मक उपचारले काम गर्दैन, घुँडाको प्रतिस्थापन शल्यक्रिया गर्न सकिन्छ, जसले पीडा धेरै कम गर्छ र घुँडाको कार्यक्षमता सुधार गर्छ ।

सहायक उपकरण

घुँडाको भार घटाउन हिंडडुल गर्न कठिनाइ भएका बिरामीले बैसाखी, ह्वीलचेयर वा सहायक उपकरणहरूको प्रयोग गर्न सक्छन् ।

मनोवैज्ञानिक हस्तक्षेप

दीर्घकालीन घुँडाको पीडाले बिरामीको मानसिक स्वास्थ्यमा असर गर्न सक्छ, जस्तै चिन्ता र डिप्रेसन । त्यसैले मानसिक सल्लाह र विश्राम प्रशिक्षणले बिरामीलाई सकारात्मक रूपमा रोगसँग लड्न मद्दत पुर्‍याउँछ ।

औषधि बाहेकको उपचार

आराम र स्थिरीकरण : पीडाको सुरुवाती चरणमा, घुँडाको प्रयोग घटाएर, आराम गर्ने र घुँडालाई स्थिर राख्ने ।

भौतिक चिकित्सा : तताउने र चिसो सेकाइ, मालिस, अक्युपञ्चर र फिजियोथेरापी ।

व्यायाम चिकित्सा : विशेषज्ञको निगरानीमा गरिने पुनर्स्थापनात्मक प्रशिक्षण ।

अक्युपञ्चर घुँडा दुखाइमा फाइदा गर्छ ?

हिजोआज धेरै बिरामी घुँडा दुखाइ वा शरीरको अन्य भागमा हुने दुखाइको उपचारका लागि अक्युपञ्चर गर्न आउने गर्छन् । अक्युपञ्चर एक यस्तो चिकित्सा हो जसमा शरीरका विशेष ‘एक्युपोइन्ट्स’मा सुई लगाएर उपचार गरिन्छ । वैज्ञानिक अनुसन्धानहरूले पनि प्रमाणित गरेका छन् कि अक्युपञ्चर दुखाइ कम गर्न निकै प्रभावकारी हुन्छ । यो विधिले बिरामीहरूको दुखाइलाई प्राकृतिक रूपमा कम गर्न र स्वास्थ्यमा सुधार ल्याउन मद्दत गर्छ । घुँडामा हुने दुखाइमा अक्युपञ्चर निम्न कारणले प्रभावकारी हुन्छ भन्ने कुरा वैज्ञानिकहरूले पुष्टि गरेका छन् ।

प्राकृतिक पेनकिलरको स्राव

अक्युपञ्चरले शरीरमा एन्डोर्फिन जस्ता प्राकृतिक पेनकिलरको स्राव बढाउँछ । यी पदार्थहरूले दुखाइलाई प्राकृतिक रूपमा कम गर्छन्, जसले घुँडाको दुखाइमा राहत पुर्‍याउँछ ।

रक्तसञ्चार सुधार

अक्युपञ्चर गर्दा घुँडाको प्रभावित क्षेत्रमा रक्तसञ्चारमा सुधार आउँछ । यसले अक्सिजन र पोषक तत्वहरूलाई तीव्र रूपमा त्यहाँसम्म पुग्न मद्दत गर्छ, जसले सुजन कम गर्न र घाउ निको पार्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।

इनफ्लेमेटरी मार्करमा कमी

अक्युपञ्चरले शरीरमा रहेका इनफ्लेमेटरी साइटोकिन्सहरूको स्तर घटाउँछ, जसले सुजनलाई कम गर्छ । घुँडामा हुने दुखाइ प्रायः सुजनका कारणले हुन्छ र अक्युपञ्चरले यसलाई प्रभावकारी रूपमा कम गर्न सक्छ ।

नर्वस सिस्टमको माडुलेसन

अक्युपञ्चरले नर्वस सिस्टमको कार्यलाई परिमार्जन गरेर दुखाइका संकेतहरूलाई मस्तिष्कसम्म पुग्न रोक्छ । यसले गर्दा बिरामीले दुखाइ कम महसुस गर्छन् र आरामको अनुभव गर्छन् ।

ऊर्जा प्रवाहको सन्तुलन

पारम्परिक चिनियाँ चिकित्सा अनुसार घुँडाको दुखाइ शरीरमा ‘ची’ भन्ने ऊर्जा प्रवाहमा अवरोध हुँदा उत्पन्न हुन्छ । अक्युपञ्चरले यी अवरोध हटाएर ऊर्जा प्रवाहलाई सन्तुलनमा राख्छ, जसले शरीरको प्राकृतिक उपचार प्रक्रियालाई सक्रिय बनाउँछ ।

अक्युपञ्चर घुँडाको पीडामा प्राकृतिक र प्रभावकारी उपचारको विकल्प हो, जसले विभिन्न वैज्ञानिक आधारमा राहत प्रदान गर्छ । यसले पीडालाई कम गर्न, सुजन घटाउन र शरीरको प्राकृतिक उपचार प्रक्रियालाई सक्रिय बनाउन मद्दत गर्छ । यथार्थमा, अक्युपञ्चरले घुँडाको पीडामा दीर्घकालीन सुधार ल्याउन सक्छ ।

घुँडा दुखाइ डा. नरेन्द्र लामिछाने हाडजोर्नी
लेखक
डा. नरेन्द्र लामिछाने
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

अचानक चक्कर आउनु कस्तो स्वास्थ्य समस्याको संकेत हो ?

अचानक चक्कर आउनु कस्तो स्वास्थ्य समस्याको संकेत हो ?