यी हुन् नेपाली सेयर बजार तलमाथि पार्ने मुख्य तत्व

२८ असोज, काठमाडौं । नेपाली सेयर बजारको मुख्य परिसूचक नेप्सेले बजारको उतारचढाव देखाइरहेको हुन्छ । यसरी हुने उतारचढावलाई विभिन्न तत्वले प्रभाव पारिरहेको हुन्छ ।

ती तत्वले खासमा सेयरको मूल्य घटाउन वा बढाउन भूमिका खेलेका हुन्छन् । जसको एकमुष्ट प्रभाव नेप्से परिसूचकमा देखिने हो ।

खासमा बजार तलमाथि पार्ने मुख्य तत्व के हुन् त ? यसबारे विस्तृत चर्चा गरौं ।

आर्थिक अवस्था

आर्थिक मन्दीले स्टकको मूल्यलाई नकारात्मक असर पार्न सक्छ । आर्थिक वृद्धि सुस्त भए बेरोजगारी बढ्छ, उपभोक्ता खर्च कम हुन्छ र कर्पोरेट आम्दानी घट्छ । फलस्वरूप लगानीकर्ताहरूसँग डिस्पोजेबल लगानी रकममा ह्रास आउन सक्छ । यसो हुँदा सेयर बजारमा मागको कमी भई स्टकको मूल्य घट्न सक्छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक अवस्था

नेपालको अर्थतन्त्र विश्वव्यापी आर्थिक प्रवृत्तिबाट अलग छैन । अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक परिस्थिति (विश्वव्यापी वस्तुहरूको मूल्यमा परिवर्तन, विनिमय दर, व्यापार तनाव) ले हाम्रो देशको सेयर बजारलाई असर गर्न सक्छ ।

राजनीतिक अस्थिरता

राजनीतिक अस्थिरताले लगानीकर्ताको विश्वास कमजोर बनाउन सक्छ । आन्दोलन, हडताल, सरकारी नीतिमा परिवर्तनले लगानीका लागि प्रतिकूल वातावरण सिर्जना गर्न सक्छ र सेयर मूल्यमा गिरावट ल्याउन सक्छ । बेलाबेला सरकार परिवर्तन हुँदा बजारमा देखिने उतारचढाव पनि यसकै असर हो ।

नियामकीय परिवर्तन : वित्तीय नियम वा कर नीतिहरूमा परिवर्तनले बजार सहभागीहरूको व्यवहारलाई असर गर्न सक्छ । लगानीकर्ताहरू नियामकीय परिवर्तनप्रति नकारात्मक हुँदा बजार ओरालो लाग्छ ।

कम्पनी–विशेष मुद्दाहरू

व्यवसाय खराब भएका, संस्थागत सुशासन नभएका कम्पनीको सेयर मूल्यमा गिरावट आउन सक्छ । कुनै–कुनै कम्पनीबारे नकारात्मक समाचारले समग्र बजारमै प्रभाव पार्न सक्छ ।

तरलता समस्या

स्टक मार्केटमा तरलता (पर्याप्त खरिदकर्ता र बिक्रीकर्ता भएको) महत्त्वपूर्ण हुन्छ । तरलता अभावले सेयर मूल्यमा गिरावट ल्याउन सक्छ । तरलता पर्याप्त रहेका बेला बैंकहरूले पनि सेयर कर्जामा सस्तो ब्याजदर लगायत अफर ल्याएका हुन्छन् । यसले पनि लगानीकर्तालाई सेयर खरिदमा आकर्षित गर्छ ।

विदेशी लगानी प्रवाह

नेपालको सेयर बजारमा विदेशी लगानीले भूमिका खेल्छ । विश्वव्यापी वा क्षेत्रीय कारणले गर्दा अचानक विदेशी पूँजीको बहाब परिवर्तन हुँदा स्टक मूल्य तलमाथि गर्छ ।

बजार भावना

लगानीकर्ताको मनोभावले छोटो अवधिमा बजारको चाल परिवर्तन हुन सक्छ । नकारात्मक समाचार, अफवाह वा डरले बिक्रीतर्फ दबाब पर्छ, स्टक मूल्य तल झर्न सक्छन् । त्यस्तै सत्यतथ्यमा आधारित सकारात्मक समाचारले स्टकको मूल्यसँगै बजार बढ्न सक्छ ।

ब्याज दर

ब्याजदर परिवर्तनले पनि स्टकको मूल्यलाई असर पार्छ । यदि ब्याजदर घटेको वा घट्दो अवस्थामा देखिए बजारमा आकर्षण बढ्न जान्छ । ब्याजदर घट्दा निक्षेपमा पैसा राख्नुको सट्टा बजारमै लगानी गरेर बढी प्रतिफल पाइने आश हुन्छ । जसले समग्र सेयर माग बढ्न गई मूल्य बढ्न जान्छ ।

तर, यसको उल्टो बढ्दो ब्याजदरमा लगानीकर्ता स्टकमा लगानी गर्न निरुत्साहित हुन्छन् । उच्च ब्याजदर पाउँदा निक्षेपमै लगानी हुन्छ । बजारमा जाने पैसा न्यून भएपछि घट्ने जोखिम हुन्छ ।

प्राकृतिक प्रकोप

नेपाल भूकम्प र बाढी–पहिरो जस्ता प्राकृतिक प्रकोपका लागि अति संवेदनशील छ ।

यस्ता घटनाले आर्थिक गतिविधिलाई बाधा पुर्‍याउन सक्छ र पूर्वाधारमा क्षति पुर्‍याउन सक्छ जसले सेयर बजारलाई नकारात्मक असर पार्न सक्छ ।

नेपालको सेयर बजारका लगानीकर्ताले लगानी सम्बन्धी निर्णय गर्नुअघि यी कारक विचार गर्न र गहिरो अनुसन्धान गर्न आवश्यक छ ।

विविधीकरण, दीर्घकालीन लगानी क्षीतिज र जोखिम व्यवस्थापनका रणनीतिले लगानीकर्तालाई बजारको गिरावटबाट पार पाउन मद्दत गर्न सक्छ ।