क्यानभासमा ३०० वर्ष पुरानो ‘शताब्दी घर’

पर्वतको कुश्मास्थित ३०० वर्ष पुरानो साँस्कृतिक तथा पुरातात्विक घर ‘शताब्दी घर’ मा एक दिवसीय ‘कलाको रूपमा सम्पदा’ चित्रकला कार्यशाला सम्पन्न भएको छ ।

पछिल्लो समय पर्यटकीय एवम् साँस्कृतिक दृष्टिले गन्तव्य बन्दै गइरहेको शताब्दी घरको संस्थागत विकासका लागि मूलत: कार्यशाला आयोजना गरेको कुश्मा कला परियोजना तथा शताब्दी घरका परिकल्पनाकार आरके अदीप्त गिरीले जानकारी दिए । धौलागिरि क्षेत्रका पुराना कलाकारसँग नव कलाकारहरूले एकै थलोमा बसेर चित्रकला अनुभव साटासाट गरुन, कलाको विविधता एकै थलोमा ‘डिस्कोर्स’ होस् भनेर नै यसखाले कार्यक्रमको परिकल्पना गरिएको गिरीले बताए ।

कार्यशालामा सहभागी बागलुङका कलाकार मछिन्द्र शाक्यले यस प्रकारको कार्यशालाले समुदायमा कलाको महत्ववृद्धि गर्नमा सहयोग पुर्‍याउने धारणा व्यक्त गरे । यसले कलाको उजागर मात्र होइन, उनीहरूको पहिचान, सहभागिता र गौरवपूर्ण इतिहासको खोजी गर्न सहयोग पुर्‍याउने उनको मत थियो ।

समावेशीमूलक रूपमा सञ्चालित कार्यशालामा करिब २०० विद्यार्थी र तीन दर्जन वढी धवलागिरि क्षेत्रका कलाकारहरूको सहभागिता थियो । कोही पिँढी त कोही आँगन, कोही घरका कोठाचोटा, बार्दलीमा बसेर रङ, कुची र क्यानभाससँग खेल्दै गरेको दृश्य फरक र अद्‍भूत लाग्थ्यो । ३०० वर्ष पुरानो शताब्दी घर संरक्षण गरिरहेका गिरीले सोही स्थानमा कला कार्यशाला आयोजना गर्नुको अन्तर्य खुलाए ।

‘कुश्मा नगरलाई कसरी थप सिर्जनात्मक विकास गर्न सकिन्छ भन्ने धेयले हामीले शताब्दी घरको परिकल्पना गरेका हौं’ गिरीले भने, ‘यसलाई सबैको साझा संस्कृति चिन्तन थलो, ज्ञानशाला बनाऔँ भन्ने हाम्रो स्वप्न सोच छ ।’ शताब्दी घरलाई पहाडे वास्तुकला झल्काउने एउटा नमुना घरको रूपमा स्थापित गर्दै आँगनलाई ‘नृत्य आँगन’, ज्ञानकुटी, खुला स्टुडियो, पुस्तकालय सहित विभिन्न जातजाति र समुदायका लोपोन्मुख परम्परागत सामग्री राखेर सङ्ग्रहालयका रुपमा रुपान्तरण गर्ने सोचले आफू अगाडि बढिरहेकाको संरक्षणकर्मी गिरीले जानकारी दिए ।

‘यो कला कार्यशाला गर्नुको मुख्य औचित्य पछिल्लो पुस्ताले बिर्सिंदै गएका हाम्रा मौलिक कला-सांस्कृति र यसले ओगटेका महत्वका चिजलाई संरक्षण र पुस्तान्तरण गर्नुसमेत “शताब्दी घर”को उद्देश्य रहेको छ’ उनल भने । यसरी जोगाएका संस्कृति, सभ्यता र सम्पदा भोलि हाम्रा सन्ततिले हेर्ने आँखीझ्याल बन्न सकुन भन्ने चाहना रहेको गिरीले उल्लेख गरे ।

कार्यशालामा विद्यार्थीले चित्र कोरे । पुराना कलाकारले क्यानभासमा कोरेका आकृति अवलोकन गरे । कार्यशालामा कोरिएका चित्रलाई शताब्दी घरमा सङ्ग्रह गरिने आयोजकको भनाइ छ । कवि-लेखक एवम् पर्यावरण चिन्तक गिरीका अनुसार शताब्दी घरलाई सांस्कृतिक सङ्ग्रहालयका रूपमा विकास गर्ने लक्ष्य लिएको छ । साहित्य, कला, संस्कृति, प्रकृति, पर्यटन र सम्पदा संरक्षणका क्षेत्रमा ‘शताब्दी घर’ क्रियाशील छ ।

नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठान, काठमाडौंको प्राविधिक सहयोगमा सञ्चालित कार्यशालाले धौलागिरी क्षेत्रमा कलाको वातावरण सिर्जना गर्न मद्दत पुर्‍याउने नाफाका सदस्य सचिव देवेन्द्र थुम्केलीले बताए । उनका अनुसार कार्यशाला कलाकारहरूबीच सिक्ने, सिकाउने अवसर बनेको र कलाप्रतिको सम्मानका लागि यस किसिमका गतिविधि हुनु आवश्यक छ । पछिल्लो समय प्रतिष्ठानले जिल्लास्तरमा ललितकलासँग सम्बन्धित विभिन्न गतिविधि सञ्चालन गर्दै आएको छ ।

प्रतिष्ठानका प्राज्ञ सदस्य राधी कँडेलले राजधानी र ठूला शहरमा मात्र हुँदै आएका कला प्रवर्द्धनका कार्यक्रमलाई विकेन्द्रित गर्ने प्रयास गरिएको बताए । ‘कला कार्यशाला धेरैजसो पोखरामा हुने गरेको थियो, यसपालि पर्वतमा आयोजना गर्न सफल भएका छौँ’ उनले भनिन, ‘यस क्षेत्रका कलाकार, चित्रकलाप्रति रुचि भएका विद्यार्थीहरूको उत्साहजन सहभागिता रह्यो, यसले कलाप्रतिको सम्मान झल्काएको छ ।’

धौलागिरिका कलाकारहरूसँग अन्तरसांस्कृतिक सम्वाद गर्न पाउनु र एकैथलोमा आफ्ना कलालाई अग्रजहरूसँग साट्न पाउँदा आफूहरू खुसी भएको कार्यशालामा सहभागीहरूको प्रतिक्रिया थियो । कार्यशालामा क्यानभास, मेटल, मूर्ती र काष्ठकला अन्तर्गतका ३७ थान कला सहभागीहरूले तयार गरेका थिए । प्रकृति, संस्कृति, सम्पदा र जीवनका अनेक भावभङ्गीलाई उनीहरूले आफ्नो कलामार्फत उजागर गरेका थिए ।