बढि लाइक पाउनका लागि के तपाइँले आफ्नो फेसबुक प्रोफाइलमा छलछाम गर्नुहुन्छ ? आफुलाई बढि जान्ने, स्मार्ट तथा ठूलो मान्छे देखाउनका लागि आफ्नो क्षमता भन्दा बाहिरका बनाबटी विषय तथा सन्दर्भहरुबाट फेसबुकमा आफुलाई सुसज्जित त गराउनुहुन्न ?
यसो गर्दा तपाइँलाई नजिकबाट नचिन्ने केही मान्छेहरुले तारिफ त गर्लान् । अनि तपाइँको फेसबुकको भित्तो वा पेजमा धेरै लाइक आउलान् । तर लाइक पाउने आशामा फेसबुकमा आफैलाई र अरुलाई ढाँटिरहनुभएको छ भने होसियार हुनुहोस् । यस्तो व्यवहारले तपाइँको मस्तिष्कको स्मरण क्षमतामै नकारात्मक असर पूराउने एक अध्ययनले देखाएको छ ।
हालै गरिएको एक सर्भेक्षण अनुसार दुई तिहाइ सोसल मिडिया प्रयोगकर्ताहरुले आफ्नो जिन्दगीको यथार्थ अवस्थालाई लुकाएर बढाइचढाइ गर्दै पेश गर्छन् । आफ्नो यथार्थ जिन्दगी भन्दा सोसल मिडियामा उनीहरु बढी शौखिन तथा रुचीकर देखिने प्रयास गर्छन् ।
सर्भेक्षण अनुसार युवा तथा प्रौढहरुले सोसल मिडियामा आफ्नो सम्बन्ध तथा जागिरको वृत्ति विकाश र विदाको विषयमा ढाँट्ने गरेका छन् । अध्ययन अनुसार हरेक ५ मा एक जनाले आफ्नो सोसल मिडियाको प्रोफाइल र आफ्नो यथार्थ अवस्थाबीच तालमेल नहुने बताएका छन् ।
यस्तो ढाँट्ने बानीले प्रयोगकर्ताहरुको स्मरणमा समेत नकारात्मक असर पूराउने गरेको छ । सर्भेक्षणमा सहभागी गराइएका मध्ये १० प्रतिशत किशोर किशोरीहरुले आफुले सोसल मिडियामा राखेका बनाबटी कुराहरुका कारण आफ्नो विगतको घटनाबारेको स्मरण नै बिगि्रएको बताएका छन् ।
सामाजिक संजालमा ढाँटछल गरेर प्रस्तुत हुने बानीले कम उमेरका मानिसहरुमा झनै जोखिम बढाउँछ । १८ देखि २४ वर्ष उमेर समूहका सयमा १६ जनाले आफ्ना स्मरणहरु पूर्णरुपमा गडबड भएका बताए ।
केही युवाहरुमा त बिर्सने रोग अर्थात् डिजिटल एम्नेसिया नै भएको छ । जसले कुनै घटनालाई आफ्नै तरिकाले विश्वास गर्छन् र खास वस्तुस्थिति के हो ? भन्ने बिर्सिन्छन् ।
विश्वको पहिलो बेनामी अनलाइन जर्नल भण्डार पेनकरेजले गरेको अध्ययनले फेसबुक लगायतका सोसल साइटहरुमा ढाँटछल गर्ने तथा बढाइचढाइ गरेर आफु र आफु सम्बद्ध विषयहरुलाई प्रस्तुत गर्ने बानीले गर्दा मानिसहरुमा गलत स्मरण हुने जोखिम बढ्दै गएको र यसले स्मरण क्षमतामा ह्रास गर्ने देखाएको हो ।
पेनकरेज यस्तो अनलाइन हो जसले प्रयोगकर्ताहरुलाई आफ्नो नाम उल्लेख नगरीकनै आफ्नो जिन्दगीका वास्तविक महत्वपूर्ण घटनाहरु हरेक दिन २ सय शव्दमा लेख्ने र त्यसलाई आफ्नो व्यक्तिगत जर्नलमा संग्रहित गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ ।
पेनकरेजको अध्ययन अनुसार ६८ प्रतिशत प्रयोगकर्ताले सोसल मिडियामा आफ्ना इभेन्टहरुका बारेमा केही कुरा पोष्ट गर्दा अतिशयोक्तिपूर्ण तरिकाले प्रस्तुत गर्ने, बढि कलात्मक वा नक्कली पाराले प्रस्तुत गर्ने तथा पूर्णरुपमा झुटो व्यहोरा प्रस्तुत गर्ने गर्दछन् ।
अध्ययनकर्ता समेत रहेका मनोविज्ञ रिचार्ड शेरीका अनुसार सोसल मिडियामा यस्तो ढाँट्ने बानीले अन्ततः हामीलाई आफ्नो पन नै गुमाएको,आफ्नो अनुभव, आवाज, संस्मरण तथा विचार नै पहिचान गर्न नसक्ने अवस्थामा पूराउँछ । यसले आफैप्रति द्वेष तथा नमज्जाको भावना जगाउने र निरासा तथा डिप्रेसन लगायतका मनोवैज्ञानिक समस्या पैदा गर्ने उनको भनाइ छ ।
