पूर्णिमा उपवास प्रत्येक महिना आउँछ तर सनातन धर्ममा चैत्र पूर्णिमाको विशेष महत्त्व छ । चैत्र महिनाको शुक्लपक्षको पूर्णिमा तिथिलाई चैत्र पूर्णिमा भनिन्छ । चैत्र विक्रम संवतको पहिलो महिना हो, त्यसैले यसलाई पहिलो चन्द्र महिना पनि भनिन्छ । चैत्र पूर्णिमा पनि भाग्यशाली पूर्णिमा मानिन्छ । भनिन्छ कि यस दिन उपवास बस्नाले इच्छा पूरा हुनुका साथै भगवानबाट ठूलो आशीष पनि प्राप्त हुन्छ । यसदिन चन्द्रमाको विशेष पूजा गरिन्छ।
चैत्र पूर्णिमाको महिमा
पुराणका अनुसार, चैत्र पूर्णिमामा अनुष्ठानका साथ पूजा गर्दा श्री हरि विष्णुबाट विशेष आशिष मिल्छ भन्ने धार्मिक विश्वास छ । चन्द्रदेवले व्रतीलाई चाहिएको फल दिन्छन् भन्ने मान्यता छ । यस दिन दानको पनि विशेष महत्व छ ।
उपवास र अनुष्ठान आफैँमा शारीरिक एवं मानसिक हिसाबले पनि महत्वपूर्ण विषय हो । मान्छेले पूर्ण चन्द्रको उज्यालो रातमा नै उपवास र अनुष्ठान गर्दा शारीरिक एवं मानसिक स्वच्छताको लागि यसले फाइदा गर्ने बताइन्छ । पुराणमा उल्लेख भए अनुसार यस दिन तुलसी स्नानको विधि छ । माता लक्ष्मीबाट विशेष आशिष पाउनको लागि यो प्रभावकारी हुन्छ ।
चैत्र पूर्णिमा उपवास विधि
यदि कुनै पनि व्रत छिटो गर्ने बाहानामा पूर्ण भक्तिका साथ गरिएको छैन भने त्यसबाट परिणाम प्राप्त हुँदैन । एकाग्र भक्ति अर्थात् मनलाई आफ्नो नियन्त्रणमा ल्याउने काम हो । जसले मान्छेमा हुने बेचैनीलाई कम गर्न मद्दत गर्छ ।
अनुष्ठानमा एकाग्रताको नियम चैत्र पूर्णिमाको दिन पनि हुने गर्छ । यसका लागि पूर्णिमाको दिन ब्रह्म मुहूर्तमा नुहाएर उपवासको सुरुवात गर्नुपर्छ । यसदिन देवी लक्ष्मीको पनि पूजा गर्नुपर्छ । यसका लागि तपाईं कनकधारा स्तोत्र पाठ गर्न सक्नुहुन्छ ।
रातमा चन्द्रमालाई पानी दिनुहोस् र यसको पूजा गर्नुहोस्। पछि खानाले भरिएको भाँडो एक दु:खी व्यक्तिलाई दिनुहोस् । यस्तो गर्दा चन्द्रदेव प्रसन्न हुन्छन् र उपवासका सबै इच्छाहरू पूरा हुने आशीष दिन्छन् भन्ने मान्यता छ ।
यही दिन मनाइन्छ हनुमान जयन्ती
यस वर्ष पूर्णिमा व्रत र मंगलबार हनुमान जयन्ती मनाइँदैछ । भगवान रामको सबैभन्दा उपयुक्त भक्त हनुमानको जयन्ती पनि यही पूर्णिमाको दिन पर्ने भएकोले पनि रामभक्तहरूले यसलाई विशेष पूर्णिमाको रूपमा मान्ने गर्छन् । यस दिन हनुमानको विशेष पूजा गरिन्छ।
