७ साउन, काठमाडौं । सामान्यतः आन्दोलनहरूमा नाराबाजी गर्ने तथा जिन्दावाद–मुर्दावादको एकोहोरो नारा लगाइन्छ । तर बिहीबार भएको प्रतिरोध–सभाको प्रदर्शनमा भने पुरै समय गीत गाएर जात व्यवस्था, असमानता र रुढी परम्पराहरूको विरोध गरियो ।
माइतीघरबाट शुरु गरिएको प्रदर्शनलाई गायक अञ्जान बाबुले दमाहा बजाउँदै, गीत गाउँदै अगाडि बढाए । साउने झरीको परवाह नगरी विभिन्न भाषामा लेखिएका ब्यानर बोकेर गीत गाउँदै अरु प्रदर्शनकारीले उनलाई पछ्याए ।
‘यस्तो थिति फालौं, आउनुस् आजै फालौं’ भन्ने बोलको गीत गाउँदै अघि बढेको प्रदर्शन बानेश्वरको निषेधित क्षेत्रअगाडि पुगेर सभामा परिणत भयो । सभा शुरु हुनुअघि थिएटर मलका कलाकारले सडक नाटक देखाए ।
नाटकमा मानिसले मानिसलाई गर्दै आएको शोषण प्रतीकात्मक ढंगले देखाइएको थियो । कोट लगाएका एक व्यक्ति कुर्सीमाथि बसेर अरु मानिसहरुलाई खुट्टाले कुल्चिरहेका थिए । तर कुल्चिइएका मानिसहरूले अन्तिममा आफूलाई कुल्चिने मानिसविरुद्ध विद्रोह गरेको नाटक हेर्न सकडपेटीमा हिँडिरहेका सर्वसाधारण पनि रोकिएका थिए ।
नाटकपछि ‘सुसेला’ समूहको तर्फबाट गायक अञ्जान, शकुन्तला जोशी, अनिता पण्डितले भारतीय गायक भूपेन हजारीको चर्चित गीत ‘ओ गंगा तुम बहेती हो क्यूँ’लाई नेपालीमा रुपान्तरण गरी प्रस्तुत गरे । विश्वका धेरै भाषामा अनुवाद गरी गाइएको उक्त प्रतिरोधको गीतलाई नेपालीमा पहिलोपटक ‘ओ बागमती जान्छौ कहाँ’ बोल दिएर गाइएको थियो ।
नेपाली बाजाहरूकै प्रयोग गरेर गाइएको उक्त गीतले समाजमा हुने शोषण, अत्याचार र अमानवीय कर्मविरुद्ध सन्देश दिएको थियो ।
गीतपछि अनिता माझी, राजु स्याङ्तान, विनोदविक्रम केसी र निभा शाहले कविता सुनाए । तीनैजना कविको कविताले उत्पीडित नागरिकको आवाजलाई केन्द्रमा राखेको थियो ।
सभामा बोल्दै किसान आन्दोलनकर्मी अमृत विकले श्रम गरेर अरुलाई खुवाउने किसान नै सबैभन्दा पिँधमा हुने व्यवस्था सधैंका लागि अन्त्य हुनुपर्ने बताए ।
काठमाडौं उपत्यकामा अव्यवस्थित सहरीकरणबाट यहाँका किसानलाई बहिष्करण गरिएको बताउँदै उनले जुनसुकै व्यवस्था आउँदा पनि किसानको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको कुरा उठाए ।
‘झापाको आन्दोलन होस् वा भीमदत्त पन्तको आन्दोलन, किसानहरू अग्रभागमा रहेका छन्’ विकले भने ‘सत्तामा पुगेपछि किसानका समस्या वेवास्ता गर्ने सत्तालाई अब परास्त गर्नुपर्छ ।’
‘प्रतिरोध : जनअधिकार आन्दोलन’ नाम दिइएको बिहीबारको आन्दोलनमा लेखक, साहित्यकारसँगै किसानहरूको पनि उपस्थिति थियो । दमाहा, सारंगी, मादल, पातजस्ता मौलिक नेपाली बाजाको प्रयोगले प्रदर्शनलाई सांस्कृतिक आन्दोलनको झल्को दिएको थियो ।
प्रदर्शनमा गीतबाटै जात व्यवस्था, पितृसत्ता, धर्मसत्ताजस्ता विभेदको अन्त्य हुनुपर्ने बताइएको थियो ।
यता मंगलबार प्रतिरोध : जनअधिकार आन्दोलन नामबाट एक विज्ञप्ति प्रकाशन गर्दै जनताले भोग्नुपरेका सबै शोषण, उत्पीडनको अन्त्य गर्न जनता नै जाग्नुपर्ने बताइएको थियो ।
विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘साथीहरू, हामी जुट्यौं भने यस्तो थिति अवश्य फाल्न सक्छौं, हामी उठ्यौं भने यो समय साँच्चै फेर्न सक्छौं । तमाम विभेदका जराहरू एकैचोटि उखेलौं र नयाँ ब्याडमा नयाँ थितिको बिरुवा रोपौं ! लोकतन्त्रको खोल ओडेको यो धनतन्त्र फालौं, आउनुस् यो काम आजैदेखि थालौं !’
बिहीबारको प्रदर्शनमा गाइएको भूपेन हजारीको चर्चित गीत ‘ओ गंगा बहेती हो क्यूँ’को नेपाली अनुवाद यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ :
हेर वारि र पारि
छ रुवा र बासी
यो चित्कार सुनी
नबोली नबोली
ओ, बागमती खोली
ओ, बागमती जान्छौ कहाँ ?
नैतिकता नष्ट हुँदा
मानवता भ्रष्ट हुँदा
लाजै-घिनै नमानी जान्छौ कहाँ ?
कति मान्छे यहाँ अनपढ छन्
कतिकति मान्छे भोको पेट छन्
नदेखेझैं चुप छौ किन हो ?
इतिहासको बिन्ती, हुंकार अनगिन्ती
सुन रे ओ बागमती
दुःखी ज्यामीलाई
सबल–संग्रामी, समग्रोगामी
बनाउँदैनौ रे किन हो ?
मान्छे सारा ‘म हुँ, मै हुँ’मा छ
समाज पनि त्यै दौडमा छ
यस्तो विरसिलो समाज बगाउँदैनौ किन हो ?
इतिहासको बिन्ती, हुंकार अनगिन्ती
सुन रे ओ बागमती
दुःखी ज्यामीलाई
सबल–संग्रामी, समग्रोगामी
बनाउँदैनौ रे किन हो ?
विस्तिर्ण पारोरे
अखङ्ख जनोरे
हाहाकार खुनियो
निखोब्दे निरोबे
बुढा लुई तुमी
बुढा लुई बुआ कियो ?
हेर वारि र पारि
छ रुवा र बासी
यो चित्कार सुनी
नबोली नबोली
ओ, बागमती खोली
ओ, बागमती जान्छौ कहाँ ?
थप तस्वीरहरु हेर्नुहोस्
तस्वीरहरू : चन्द्रबहादुर आले/अनलाइनखबर
