धानमा ठूलो क्षति भोगेका किसानले पाएनन् भारी वर्षाको सूचना

३ कात्तिक, काठमाडौं । बेमौसमी वर्षाले धानबालीमा ठूलो क्षति भोगेका किसानले मौसमबारे समयमा सही सूचना नपाएको देखिएको छ ।

कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय अन्तर्गतको नेपाल कृषि अनसुन्धान परिषद् र राष्ट्रिय कृषि वातावरण अनुसन्धान केन्द्रले किसानलाई कृषि मौसमबारे सूचना दिन्छन् ।

तर यी निकायले पछिल्लो हप्ता जारी गरेको मौसम बुलेटिन अस्पष्ट छ । असोज २८ गते बिहीबार मौसमी सारांश भन्दै राष्ट्रिय कृषि वातावरण अनुसन्धान केन्द्रले कात्तिक ४ गतेसम्मका लागि मौसम बुलेटिन सार्वजनिक गरेको थियो ।

जसमा भनिएको थियो ‘मौसममा बदली हुनेछ तर साताको अन्तिम अर्थात कात्तिक ३ गते बुधबारदेखि मात्रै देशका विभिन्न प्रदेशमा भारी वर्षाको सम्भावना छ ।’ ५ बुँदे बुलेटिनको सारांशमा उच्च हिमाली क्षेत्रमा हिमपात हुने अनुमान गरिए पनि केही स्थानमा मात्र भारी वर्षा हुने भनिएको थियो र हावाहुरीबारे उल्लेख गरिएको थिएन ।

प्रदेश १ मा साताको शुरुमा आंशिक बदली हुने र एक/दुई स्थानमा हल्का हिमपात, साताको मध्यमा आंशिकदेखि सामान्य बदली रहने र केही स्थानमा हल्कादेखि मध्यम हिमपात हुने अनुमान गरिएको थियो । त्यसैगरी साताको अन्तिममा सामान्यदेखि पूर्ण बदली रहने र उच्च हिमाली तथा पहाडी क्षेत्रमा हल्कादेखि मध्यम हिमपातको सम्भावना औंल्याइएको थियो ।

यस्तै सुदूरपश्चिम प्रदेशका धेरै स्थानमा साताको अन्त्यमा भारी हिमपातको सम्भावना औंल्याइएको थियो । देशका पहाडी भेगमा साताको शुरुमा आंशिक बदली रहने, प्रदेश १ र बागमतीका केही स्थानमा र बाँकी प्रदेशका एक/दुई स्थानमा हल्का वर्षा, साताको मध्यमा आंशिकदेखि सामान्य बदली रही केही स्थानमा हल्कादेखि मध्यम वर्षाको आकलन गरिएको थियो ।

साताको अन्त्यमा सामान्यदेखि पूर्ण बदली रहने धेरै स्थानहरुमा हल्कादेखि मध्यम वर्षाको साथै सुदूरपश्चिम, लुम्बिनी, गण्डकी र प्रदेश १ का थोरै स्थानमा भारी वर्षा र प्रदेश १ का एक/दुई स्थानमा भारी वर्षाको सम्भावना रहेको बुलेटिनमा उल्लेख गरिएको थियो । जबकी यी भेगमा साताको मध्यमै भीषण वर्षाले धानबालीमा ठूलो क्षति पुर्‍याएको छ ।

देशका तराई भेगमा साताको शुरुमा (शुक्रबार शनिबार) आंशिक बदली रही एक/दुई स्थानमा हल्का वर्षा, मध्यमा (आइतबार, सोमबार र मंगलबार) आंशिकदेखि सामान्य बदली रही केही स्थानहरुमा हल्कादेखि मध्यम वर्षा र साताको अन्त्यमा (बुधबार, बिहीबार) सामान्यदेखि पूर्ण बदली रही धेरै स्थानहरुमा हल्कादेखि मध्यम वर्षाको साथै सुदूरपश्चिम, लुम्बिनी, गण्डकी, वागमती, प्रदेश १ र प्रदेश २ का धेरै स्थानहरुमा भारी वर्षाको सम्भावना देखिने अनुमान गरिएको थियो ।

‘अनुकुलता हेरेर धान भित्र्याउनू’

मौसम बुलेटिनमा सामान्यदेखि भारी वर्षाको पूर्वानुमान गरेको केन्द्रले किसानलाई एक वाक्यमा दोधारे सुझाव दियो । साताभरि नै भारी, मध्यम र सामान्य वर्षा हुन्छ भनेको केन्द्रले धान काट्ने, नकाट्ने वा भित्र्याउने सम्बन्धमा स्पष्ट सुझाव आफ्नो सूचनामा लेखेको छैन ।

बुलेटिनमा लेखिएको छ, ‘आगामी साताका अधिकांशदेखि धेरै भूभागहरुमा हल्कादेखि भारी वर्षाको सम्भावना भएकोले पाकेको धानलाई मौसमको अनकुुलता हेरी भित्र्याउनू ।’

जलवायु प्रकोप समुत्थान निर्माण राष्ट्रिय आयोजना निर्देशक शिवनन्दन प्रसाद साहका अनुसार जल तथा मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले दिएको सूचनाका आधारमा उक्त सूचना किसानलाई पठाइएको हो ।

धेरै धान उत्पादन हुने तराईका २६ जिल्लाका ३० हजार किसानलाई मोबाइलमा उक्त एसएमएस पठाइएको साहले बताए । ‘मौसम पूर्वानुमान महाशाखाको पूर्वानुमान र त्यसको कृषिमा पर्न सक्ने असरबारे राष्ट्रिय कृषि अनुसन्धान परिषद्का वैज्ञानिकले तय गरेको भाषा किसानलाई पठाइएको हो,’ साहले भने । आफूहरुले मौसमको सम्भावनामात्रै बताउने तर ग्यारेन्टी गर्न नसक्ने उनको भनाइ छ ।

किसानले बुझेनन् ‘एसएमएस’

कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय र विश्व बैंक लगायतको दातृ निकायको सहयोगमा सञ्चालित यो आयोजनाले मौसमी प्रतिकुलता र कृषि उपज बचाउने उपायसम्बन्धी जानकारी वेबसाइटमा साप्ताहिक रुपमा प्रकाशित हुने बुलेटिन, मोबाइल एप र एसएमएसबाट किसानलाई दिने गरेको छ ।

तर, लामो समयदेखि वेबसाइट नियमित अपडेट छैन । सन् २०१९ को सेप्टेम्बरयता केन्द्रको फेसबुक पेज पनि अपडेट छैन भने वेबसाइटमा पछिल्लो सूचना तथा जानकारी २०७६ सालको दशैंमा व्यक्त गरिएको शुभकामना सन्देश मात्रै छ ।

केन्द्रका प्रमुख साहका अनुसार अहिले नियमित भनेको मौसमबारे जानकारी दिने एसएमएसमात्रै हो । ‘किसानहरु मोबाइल एप, वेबसाइट चलाउन नजान्ने र एसएमएस पनि प्राविधिक कुरा भएकाले बुढाबुढी किसानले बुझेनन् यसपटक यस्तै कमजोरी भयो,’ साहले भने ।

तपाईंहरुले पानी पर्छ भनी तोकेको समय त मिलेन नि भन्ने जिज्ञासामा साहले भने, ‘यो विषय शंकाको घेरामा छ, हाम्रो मौसम पूर्वानुमान गर्ने प्रणालीको विश्वसनीयतामा निखार जरुरी छ ।’