‘विभागमा नरहेर पनि जित्न सकिन्छ !’

२६ फागुन, काठमाडौं । नेपाली खेलकुदमा कि विभागीय टोली (फौजी संगठनको खेलकुद टिम)ले ‘स्टार’ जन्माउँछ, कि स्टार खेलाडी विभागमा अनुबन्ध हुन्छन् । अपवादमा पर्छिन्– सन्तोषी श्रेष्ठ ।

नेपाली एथ्लेटिक्सकी ‘गोल्डेन गर्ल’ सन्तोषीले विभागको थुप्रै ‘अफर’ अस्वीकार गरिन् । किनभने उनलाई विभागीय सहयोग विना पनि सफलता हासिल गर्न सकिन्छ भनेर उदाहरण बन्नु थियो ।

नेपालको खेलकुद विकास र खेलाडी उत्थानका लागि विभागीय टिमको योगदानलाई नजरअन्दाज गर्न मिल्दैन । एथ्लेटिक्स मात्र होइन, लगभग सबै खेलका अधिकांश खेलाडी अवसर पाउँदासम्म तीनवटा विभागीय टिममा अनुबन्ध छन् । किनकी विभागीय टिममा आबद्ध भएपछि नियमित आम्दानीको स्रोत हुन्छ, भविष्य सुरक्षित मानिन्छ र खेल जीवन अगाडि बढाउन सहज हुन्छ ।

२०७१ मा आयोजित ४०औं राष्ट्रिय एथ्लेटिक्समा कांस्य जितेपछि सन्तोषीलाई पनि विभागीय टोलीबाट अफरहरू आउन थाल्यो । स्नातक पूरा गरेपछि त नेपाल पुलिसको अधिकृत तहमै जागीर मिल्न सक्ने आश्वासन आयो । तर, उनी गइनन् । किन त ? सन्तोषीले बारम्बार सामना गर्नु परेको प्रश्न हो यो । तर उनी प्रश्नकर्तालाई नै प्रति प्रश्न गर्छिन्– विभागमा नरहेर पनि जित्न सकिंदैन र ?

उनले नतिजामै जवाफ दिएकी छन्, सकिन्छ ।नेपाली एथ्लेटिक्सको लामो दूरीमा राज गरिरहेकी सन्तोषीले हरेक प्रतियोगितामा विभागीय टोलीका खेलाडीसँगै प्रतिस्पर्धा गर्छिन् । पछिल्लो पाँच वर्षमा आयोजित राष्ट्रियस्तरका प्रतियोगिताको नतिजा हेर्ने हो भने शीर्ष १० भित्र पनि सन्तोषीबाहेक विभाग बाहिरका खेलाडीको उपस्थिति अत्यन्तै न्यून छ ।

म्याराथन र हाफ म्याराथनमा सन्तोषीसहित पुष्पा भण्डारी, कान्छीमाया कोजु, विश्वरुपा बुढा, राजपूरा पछाई, बृन्दा धानके श्रेष्ठ, कृष्णेस्वरी सिन्तकला, फूलमती राना, सानुमाया कार्कीलगायत धावकहरूबीच प्रतिस्पर्धा हुन्छ । सन्तोषीबाहेक सबै खेलाडी कुनै न कुनै विभागीय टोलीमा अनुबन्ध छन् ।

तर यस वर्ष भएको तीन वटै हाफ म्याराथन सन्तोषीले जितिन् । मंसिरमा नेपालगञ्जमा भएको हाफ म्याराथन २१ किलोमिटरको दूरी १ घण्टा १८ मिनेट ४८ सेकेन्डमा पूरा गरिन् ।

पुसमा भएको ‘रन फर प्रोटिन’ नामक हाफ म्याराथनमा १ घण्टा १४ मिनेट १४ सेकेन्डको टाइमिङसहित स्वर्ण जितिन् । दुई साताअघि काठमाडौंमा भएको प्रधानसेनापति हाफ म्याराथनमा १ घण्टा १३ मिनेट ४२ सेकेण्डको सुधारिएको टाइमिङसहित स्वर्ण जितेकी हुन् ।

उनलाई ५ हजार र १० हजार मिटरमा सहज लाग्छ । नेपालगञ्जको हाफ म्याराथनमा भाग लिंदा दौड पूरा गर्न सक्छु कि सक्दिनँ भन्नेमै विश्वास थिएन । तर लगातार तीनवटैमा उपाधि जितेपछि अनुभव र आत्मविश्वास बढेको छ । भन्छिन्, ‘मैले हाफ म्याराथनमा पनि दौडन सक्दिरहेछु भन्ने आफूलाई प्रमाणित गरें ।’

यद्यपि भोलिको चिन्ताले नसताएको भने होइन । उनका अनुसार नियमित राम्रो प्रदर्शन गरिरहुन्जेल जीवन चलाउन गाह्रो छैन । प्रदर्शन खस्किंदै जाँदा आउने कठिनाइबाट मुक्तिका लागि धेरै खेलाडीले विभागीय टोलीको सहारा लिन्छन् । सन्तोषीले निजी क्षेत्रको संलग्नता आवश्यक देखेको त्यही भएर हो ।

जनप्रशासनमा स्नातकोत्तर गरेकी सन्तोषी भन्छिन्, ‘जीवनमा गाह्रो सबैलाई हुन्छ । म पनि आर्थिक रूपमा सम्पन्न छैन । खेलपछि के गर्ने भन्ने प्रश्न परिवारबाटै आउँछन् । तर सफलताका लागि निश्चित लक्ष्य निर्धारण गर्नुपर्छ र त्यसबाट विचलित हुनुहुँदैन । यो कुरा मैले मेरो दाइबाट सिकेकी हुँ ।’

साग सफलतासँगै चर्चा

उनी एथ्लेटिक्समा लागेको १४ वर्षभन्दा बढी भयो । व्यावसायिक धाविका बनेको पनि चार वर्ष बढी भएको छ । यस बीचमा उनले बृहत् राष्ट्रिय र च्याम्पियनसिप गरेर पाँच वटा राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धामा सहभागी भइन् । मध्यम र लामो दूरीका दौडमा फाट्टफुट्ट उपाधि जितिरहेकी सन्तोषीको करिअरको टर्निङ प्वाइन्ट भने २०७६ मा नेपालमै आयोजित १३औं दक्षिण एशियाली खेलकुदलाई मान्न सकिन्छ ।

१३औं सागमा उनले १० हजार मिटर दौडमा स्वर्ण जितिन् । यो नेपाली महिला एथ्लेटिक्स खेलाडीले जितेको पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय स्वर्ण हो । भारतीय खेलाडीलाई मिलिसेकेण्डले पछि पार्दै स्वर्ण जितेकी उनलाई ‘मिलिसेकेण्ड धाविका’ पनि भनिन्छ ।

महिला एथ्लेटिक्समा छुटाउनै नहुने नामको रूपमा सन्तोषीले आफूलाई स्थापित गरेकी छन् । त्यसैले त उनलाई नेपाल खेलकुद पत्रकार मन्चले प्रदान गर्ने एनएसजेएफ स्पोर्टस् अवार्डको पिपुल्स च्वाइस अवार्डमा मनोनित गरिएको छ ।

चैत ८ गते वितरण हुने अवार्डको पिपुल्स च्वाइस विधामा सन्तोषीसँगै क्रिकेटका कुशल भुर्तेल, टेबलटेनिसकी एलिना महर्जन, ब्याडमिन्टनका प्रिन्स दाहाल र फूटबलकी एन्जिला तुम्बापो सुब्बा मनोनयनमा परेका छन् । १३औं सागपछि आधिकारिक अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्न नपाएकी सन्तोषी भन्छिन्, ‘देशका लागि अझै खेल्ने, अझै जित्ने रहर छ ।’

जनस्वास्थ्यको विद्यार्थी

सन्तोषी पब्लिक हेल्थ (जनस्वास्थ्य)की विद्यार्थी पनि हुन् । उनलाई खेलसँगै पढाइसँग सम्बन्धित क्षेत्रमा काम गर्ने रहर छ । उनले पब्लिक एड्मिनिस्ट्रेसन(सार्वजनिक प्रशासन) मा विषयमा स्नातकोत्तर गरेकी हुन् । पोष्ट ग्राजुएसन डिप्लोमा भने आहार स्वास्थ्य र जनस्वास्थ्य पोषणमा गरिरहेकी छिन् ।

उनलाई पहिले खेल क्षेत्रमा लाग्छु भन्ने थिएन । पढेर नै केही गर्छु भन्ने सोच थियो । ‘जनस्वास्थ्य, पोषणसँग सम्बन्धित कार्य गर्ने इच्छा छ । मलाई अनुसन्धानात्मक कार्य असाध्यै मन पर्छ’ सामाजिक कार्यमा रुचि राख्ने सन्तोषीले भनिन्, ‘तर, अहिले नै खेल करिअर छाडेर अर्कोतिर लाग्छु भनेर चाहिं सोचेको छैन ।’