महिलामा थाइराइड भए सन्तान जन्माउन सक्दैनन् ?

२०८० साउन ३० गते १४:२४

डा. तारा कोइराला मधुमेह, थाइराइड तथा हार्मोनरोग विशेषज्ञ

नि:सन्तानपनको एक कारण थाइराइड पनि हो । तर यसो भन्दैमा थाइराइड भएका महिलामा गर्भ बस्दैन वा सन्तान जन्माउनै सक्दैनन् भन्ने होइन । थाइराइड भएमा जीवनभर निःसन्तान हुन्छ भन्ने धारणा पनि समाजमा देखिन्छ ।

थाइराइड भएमा गर्भमा बच्चा बस्न केही हदसम्म गाह्रो हुन सक्छ । यद्यपि समयमा उपचार गरेमा निको हुन्छ । बच्चा जन्माउन सकिन्छ । त्यसैले यदि कसैलाई थाइराइड भने समयमा उपचार गर्नुपर्छ ।

थाइराइड दुई प्रकारको हुन्छ हाइपो र हाइपर । शरीरमा आवश्यकभन्दा बढी उत्पादन भएमा हाइपर थाइरोइडिजम र कम हार्मोन उत्पादन हुनुलाई हाइपो थाइरोइडिजम भनिन्छ ।

थाइराइड भएका महिलाले कस्तो अवस्थामा सन्तान जन्माउन सक्दैनन् ?

थाइराइड बढी वा कम भएमा महिलाको महिनावारी गडबडी हुने, प्रजनन् क्षमता घट्ने वा कमजोर हुने र गर्भाशयमा अण्डा उत्पादन कम हुन्छ । यसले गर्भमा बच्चा बस्न गाह्रो हुन्छ । त्यसैले थाइराइड भएको शंका लागेमा जाँच गराई उपचार गर्नुपर्छ । समयमा उपचार नभएमा अवस्थामा गर्भ नरहने वा गर्भ रहे पनि गर्भ तुहिने जोखिम बढी हुन्छ ।

थाइराइड भए पनि गर्भ बस्न सक्छ तर थाइराइड भएका बेलामा गर्भ रहेर जन्मेको बच्चामा विभिन्न समस्या हुन सक्छ । बच्चाको मुटुको धड्कन नदेखिने वा नबढ्ने, बच्चाको पूर्ण मानसिक र शारीरिक विकास नहुने, बच्चामा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या हुने, जन्मनुअगावै मृत्यु हुने वा मृत बच्चा जन्मिने, बच्चाको अंगको विकास नभई अपांगता भएका बच्चा जन्मिने, समय अगावै बच्चा जन्मिने जोखिम हुन्छ ।

थाइराइड भएको अवस्थामा गर्भ रह्यो भने के गर्ने ?

यदि हाइपो थाइरोडिजम भएको अवस्थामा गर्भ रहेमा चिकित्सकलाई जाँच गराई त्यसको निगरानीमा औषधि खानुपर्छ । त्यस्तै यदि हाइपर थाइरोडिजम पहिल्यै छ भने चिकित्सकलाई जाँच गराएर औषधि परिवर्तन गर्नुपर्ने हुन्छ । किनकि हाइपर थाइराइडको औषधिले बच्चालाई अपांगता गराउन सक्छ । त्यसैले हाइपर थाइराइडिजम भएका बिरामीले चिकित्सकको सल्लाह लिएर मात्र ‘बेबी प्लानिङ’ गर्नुपर्छ ।

थाइराइड भए पनि नभए पनि बच्चा जन्माउने योजना बनाउनुअघि थाइराइडको जाँच अनिवार्य गर्नुपर्छ । त्यस्तै गर्भ रहेको तीन-तीन महिनामा पनि थाइराइडको चेकअप नियमित गराउनुपर्छ । किनकि गर्भ रहेपछि पनि थाइराइड हुने सम्भावना हुन्छ ।

कुन थाइराइडको जोखिम बढी ?

दुवै प्रकारको थाइराइडमा बच्चा नबस्ने जोखिम उत्तिकै हुन्छ । तर हाइपरभन्दा हाइपो थाइरोडिजममा हार्मोनको कमी हुने भएकाले बच्चा नबस्ने समस्या अझ बढी हुन्छ । हाइपरमा पनि गर्भ बस्न केही हदसम्म गाह्रो हुन्छ, यदि गर्भ बसिहाले पनि तुहिने जोखिम बढी हुन्छ ।

गर्भावस्थामा थाइराइड भएका महिलाले बच्चा जन्माउँदा कस्तो जोखिम हुन्छ ?

यसबेला गर्भ तुहिने, प्रजनन् क्षमता कमजोर हुने जोखिम हुन्छ । साथै बच्चा समयअगावै जन्मिएर आमालाई अत्यधिक रक्तश्राव हुने र उच्च रक्तचापको जोखिम हुन्छ । यस्तो भएमा प्रसवोत्तर रक्तस्राव (पीपीएच) र प्रिक्लाम्पसिया गर्भावस्थामा हुने जटिल समस्या हुन सक्ने सम्भावना बढी हुन्छ ।

गर्भ रहेपछि थाइराइड भए के गर्ने ?

सुरुमा त कुन थाइराइड भएको हो भनेर थाहा पाउन जाँच गराउनुपर्छ । यदि हाइपो थाइरोडिजम भएमा चिकित्सकको सल्लाहअनुसार औषधिको सेवन गर्न सकिन्छ भने हाइपर थाइरोडिजम भएमा त्यसको कारण छुट्याएर मात्र औषधिको प्रयोग गर्न गर्नुपर्ने हुन्छ । किनकि यसको धेरै कारण हुन्छन् ।

त्यसैले यसबेला जथाभावी औषधिको सेवन गर्नुहुँदैन । चिकित्सकको सल्लाहअनुसार निगरानी रहेर औषधि सेवन गर्नुपर्छ ।  गर्भावस्थामा हार्मोनको आवश्यकता बढी हुन सक्छ, त्यसैले औषधिको डोज मिलाएर खानुपर्ने हुन्छ ।

पहिलो त थाइराइड हुँदैमा जीवनभर निःसन्तान हुन्छ भन्ने छैन । यसको परीक्षण गरेर औषधि सेवन गरेर निको पार्न सकिन्छ । यदि थाइराइडको समस्या छ भने नियमित औषधि सेवन गरेर स्वस्थ बच्चा जन्माउन सकिन्छ । थाइराइडमा औषधि सेवन गर्नुबाहेक अन्य कुनै उपाय छैन ।

(मधुमेह, थाइराइड तथा हार्मोनरोग विशेषज्ञ डा. कोइराला पोखरास्थित पोखरा सुपर स्पेसियालिटी हेल्थ क्लिनिकमा कार्यरत छन् । उनीसँग अनलाइनखबरकर्मी रेणु त्वानाबासुले गरेको कुराकानीमा आधारित)

हट टपिक्स

अल्जाइमर

आयुर्वेद

इन्डोक्राइन (हर्मोन रोग)

एचआईभी

नेत्ररोग

प्रसूति तथा स्त्रीरोग

बालरोग

मानसिक स्वास्थ्य (डिप्रेसन, एन्जाइटी)

मिर्गौला तथा मुत्र रोग

मुख तथा दन्त रोग

योग तथा प्राणायाम

हेपटाइटिस