नेपाल विद्यार्थी संघ यस्तो भइदिए…

नेपाली विद्यालय र क्याम्पसहरूको आँगनमा ‘विद्यार्थी संगठन’ भन्ने शब्दले अहिले के सिर्जना गर्छ ? अधिकांशमा राजनीतिक दलहरूको युवा शाखाको चौतारी, हतियारबन्द युवाहरूको अखाडा वा नेता उत्पादन गर्ने कारखाना। यस वास्तविकताले विद्यार्थीको वास्तविक आवाज, आवश्यकता र क्षमतालाई ग्रहण गरेको छ। नेपाली शैक्षिक तथा राजनैतिक परिवर्तनका परिदृश्यमा नेपाल विद्यार्थी संघको भूमिका सधैं महत्त्वपूर्ण रहिआएको छ। तर अहिले धेरै ठाउँमा नेविसंघ पार्टीका केन्द्रीय नेताको कृपाको पात्र वा द्वन्द्वको अखाडा बन्दै गएको छ। यही पृष्ठभूमिमा, मैले सोचेको नेपाल विद्यार्थी संघ भनेको एउटा भिन्न दृष्टिकोण हो एउटा आदर्श, जहाँ विद्यार्थीहरूको शक्ति र ऊर्जालाई शिक्षा, सामुदायिक सेवा र रचनात्मक परिवर्तनको लागि केन्द्रित गरिन्छ। यही पीडा र आशाबाट उत्पन्न भएको छ मेरो कल्पनाको ‘नेपाल विद्यार्थी संघ’को विचार। एउटा स्वप्न मात्र होइन, तर एउटा जरूरी आवश्यकता हो जसले विद्यार्थी शक्तिलाई शिक्षा, सेवा र राष्ट्र निर्माणको दिशामा केन्द्रित गर्दछ।

मेरो कल्पनाको नेपाल विद्यार्थी संघको पहिलो आधारशिला नै ‘विद्यार्थी हित सर्वोपरि’ हो। यसले विभिन्न राजनैतिक नेताका एजेन्डाभन्दा माथि उठेर सबै विद्यार्थीको साझा हितमा काम गर्छ। यसको निर्णय शैक्षिक गुणस्तर सुधार, शुल्क व्यवस्थापन, पुस्तकालय र प्रयोगशालाको सुविधा, अनुसन्धानका अवसर र स्वच्छ तथा सुरक्षित शैक्षिक वातावरण निर्माणमा केन्द्रित हुन्छ। यसले राजनीतिक झगडा, हडताल र हिंसाको बाटो छोडेर संवाद, तर्क र प्रस्तावबाट समस्याहरू समाधान गर्ने संस्कृति विकास गर्नेछ।

दोस्रोतर्फ, शैक्षिक उत्कृष्टताको अग्रदूत बन्छ। यसले पाठ्यपुस्तकभन्दा टाढा हेरेर कौशल विकास कार्यक्रमहरू (भाषा, प्रविधि, नेतृत्व, उद्यम), विज्ञान प्रदर्शनी, बहस प्रतियोगिता, साहित्यिक गोष्ठी, रचनात्मक लेखन जस्ता गतिविधिहरू सञ्चालन गर्नेछ। साथै, अनुसन्धान र नवप्रवर्धनलाई प्रोत्साहन दिंदै सानो अनुसन्धान परियोजना र स्थानीय समस्या समाधानका प्रतियोगिताहरू आयोजना गर्नेछ। यसले शिक्षक-विद्यार्थी बीच सकारात्मक सम्बन्ध कायम गर्न मध्यस्थको भूमिका निर्वाह गरोस्।

तेस्रो आयाममा, नेविसंघ सामाजिक दायित्व र सेवाप्रतिको प्रतिबद्धतालाई जगाउने साथै विद्यार्थीहरू समाजको ऊर्जावान् र परिवर्तनकारी शक्ति हुन् भन्ने विश्वासबाट यसले स्थानीय समुदायमा साक्षरता कार्यक्रम चलाउने छ। पर्यावरण संरक्षण, सामाजिक समानता विषयक अभियान, वृद्धाश्रम र बालसदनमा सेवा, नियमित स्वच्छता अभियान र रक्तदान शिविर तथा सामग्री सङ्कलन (प्राकृतिक प्रकोपपीडित र निर्धन विद्यार्थीका लागि) जस्ता कार्यहरू गर्नेछ।

नेविसंघ नेतृत्व र क्षमता विकासको पोखरी बन्नेछ। यहाँ संघको कार्यक्रम पारदर्शी, जवाफदेही र लोकतान्त्रिक हुनेछन्। कमजोर र हेपिएका समूहका विद्यार्थीलाई समेट्ने, उनीहरूको आवाज उठाउने र लिङ्ग, जातीय तथा वर्गीय समावेशितालाई प्राथमिकता दिनेछ। यो युवाहरूमा सकारात्मक सोच, सहयोग र सामाजिक चेतना जगाउने मञ्चको रूपमा काम गर्नेछ।

नेपाल विद्यार्थी संघ रचनात्मक विरोध र राष्ट्रिय चेतनाको वाहक बन्छ। सरकार वा नीतिनिर्माताहरूले गलत निर्णय गरेमा, यसले तथ्य र तर्कमा आधारित, शान्तिपूर्ण तरिकाले विकल्प र समाधानको प्रस्ताव सहित आवाज उठाउँछ। यसले राष्ट्रिय हित, लोकतन्त्र, मानवअधिकार र सामाजिक न्यायको रक्षा गर्छ र देशभक्तिलाई खोक्रो नारा नभएर राष्ट्र निर्माणमा सकारात्मक योगदानको रूपमा बुझाउँछ।

मैले सोचेको नेपाल विद्यार्थी संघ नियमित अधिवेशन र समयानुकूल परिमार्जनको संस्कृतिलाई अंगीकार गर्नेछ। एक दशकदेखि अधिवेशन नहुनु जस्ता जटिल समस्याहरू समाधान गर्दै, यो समाजको आवश्यकताको आधारमा आफ्नो रूप परिमार्जन गर्न सक्ने गतिशील संस्था बन्नेछ।

मेरो सोचको नेपाल विद्यार्थी संघ केवल संस्था होइन, एउटा विचार हो विद्यार्थीहरूको सामूहिक शक्ति रचनात्मकतामा केन्द्रित भएमा महान् परिवर्तन सम्भव छ भन्ने विश्वास हो। यस्तो संघले विद्यालयलाई जीवन्त बनाउने, समुदायलाई जोड्ने र जिम्मेवार, सक्षम र संवेदनशील नागरिक तयार पार्ने काम गर्छ। यसलाई साकार पार्न विद्यार्थीहरूको इच्छाशक्ति, शिक्षकहरूको सहयोग, विद्यालय प्रशासनको खुलापन र राजनीतिक दलहरूको सकारात्मक सोच अपरिहार्य छ। हामी सबै मिलेर यस्तै संघ निर्माण गरौं जहाँ ‘विद्यार्थी सही अर्थमा राष्ट्रको भविष्य हुन्’ भन्ने कुरा प्रमाणित होस्। नयाँ युगको सुरुवात विद्यालयबाटै गरौं।

नेपाल निर्माणको आधारस्तम्भ, विचार मन्थनको पर्यायवाची, सुशासनको बिम्ब, अनुशासनको अर्को नाम बन्नुपर्दछ नेपाल विद्यार्थी संघ। नेपाल विद्यार्थी संघ केवल संस्था होइन, एउटा विचार हो। यो विचार हो कि विद्यार्थीको सामूहिक शक्ति रचनात्मकतामा केन्द्रित भएमा कति महान् परिवर्तन सम्भव छ। यस्तो संघले विद्यालयलाई जीवन्त बनाउने, समुदायलाई जोड्ने र भविष्यका जिम्मेवार, सक्षम र संवेदनशील नागरिकहरू तयार पार्ने काम गर्छ। यो राजनीतिको खेलमाथि उठेर शिक्षा, सेवा र नेतृत्वको मिश्रणबाट नेपालको भविष्यलाई उज्यालो बनाउने एउटा सशक्त माध्यम बन्न सक्छ। यसलाई साकार पार्न विद्यार्थीको इच्छाशक्ति, शिक्षकहरूको सहयोग, विद्यालय प्रशासनको खुलापन र राजनीतिक दलहरूको सकारात्मक सोच आवश्यक छ। आउनुस्, हामी सबै मिलेर यस्तै विद्यार्थी संघको निर्माण गरौं जहाँ विद्यार्थी सही अर्थमा राष्ट्रको भविष्य हुन् भन्ने कुरा प्रमाणित होस्।

(लेखक नेविसंघका केन्द्रीय सदस्य हुन्।)