युट्युबर रैना-अलाहबादियालाई माफी माग्न भारतीय सुप्रिम कोर्टको आदेश

मुम्बई । सोमबार भारतीय सुप्रिम कोर्टमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको मजाक उडाएको मुद्दामा सुनुवाइ भएको थियो । यस क्रममा अदालतले सामाजिक सञ्जालका इन्फ्लुएन्सर रणवीर अलाहबादिया र समय रैनालाई भिडियो बनाएर अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग माफी माग्न आदेश दिएको छ ।

न्यायाधीशद्वय सूर्यकान्त र जयमाल्या बागचीको इजलासले सूचना तथा प्रसारण मन्त्रालय (आईबी मन्त्रालय)लाई निर्देशिका बनाउन आदेश दिएको छ । यसले भविष्यमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिको यस्तो उपहास रोक्नेछ ।

सुप्रिम कोटको आदेशमा अरु के छ ?

• युट्युबर समय रैना र रणवीर इलाहाबादियाले भिडियो बनाउनुपर्नेछ र आफ्ना मजाकहरूको लागि सार्वजनिक रूपमा माफी माग्नु पर्नेछ । यी भिडियो सम्बन्धित व्यक्तिले आ-आफ्नो सामाजिक सञ्जाल खाताहरूमा पोस्ट गर्नेछन् ।
• अभियुक्तले एउटा शपथपत्र दायर गर्नुपर्छ जसमा उसले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको अधिकारको बारेमा जागरूकता फैलाउन आफ्नो प्लेटफर्म कसरी प्रयोग गर्नेछ भनेर व्याख्या गर्नुपर्छ ।
• हास्य कलाकारहरूले अरूको भावनामा चोट पुर्‍याउन व्यावसायिक भाषण प्रयोग गर्नेछैनन् ।
• अदालतले सूचना प्रविधि मन्त्रालयलाई सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरूमा प्रयोग हुने भाषाको लागि निर्देशिका तयार गर्न निर्देशन दिएको छ, ताकि सबै व्यक्तिहरू, विशेष गरी अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको मर्यादाको सम्मान होस् ।
• यी दिशानिर्देश केवल कुनै घटनाको प्रतिक्रिया मात्र हुनुहुँदैन । बरु, प्राविधिक परिवर्तनलाई ध्यानमा राख्दै यिनीहरूलाई सकेसम्म चाँडो कार्यान्वयन गरिनुपर्छ ।

सुनुवाइको क्रममा न्यायाधीश सूर्यकान्तले भने- ‘हाँसो स्वागतयोग्य छ र यो जीवनको एक भाग हो । हामी आफैंमाथि हाँस्छौं । तर जब हामी अरूमाथि हाँस्न थाल्छौं र संवेदनशीलतामा चोट पुर्‍याउन थाल्छौं, जब समुदाय स्तरमा हाँसो पैदा हुन्छ, यो समस्या बन्छ । र यो कुरा आजका तथाकथित प्रभावशालीले बुझ्नुपर्छ । तिनीहरू अभिव्यक्तिको व्यापारीकरण गरिरहेका छन् । सम्पूर्ण समुदायलाई कुनै विशेष वर्गको भावनामा चोट पुर्‍याउन प्रयोग गर्नु हुँदैन ।यो केवल अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता मात्र होइन, यो व्यावसायिक अभिव्यक्ति हो ।’

अपाङ्गता फाउन्डेसनको तर्फबाट ती युट्यबरविरुद्ध मुद्दा लडिरहेकी वरिष्ठ अधिवक्ता अपराजिता सिंह भन्छिन् कि यस सुनुवाइमा अदालतले कडा सन्देश दिएको छ ।

फेब्रुअरी ८ मा रिलिज भएको पडकास्ट शो ‘इन्डियाज गट लेटेन्ट’को एपिसोडमा रणवीर इलाहाबादियाले आमाबाबुमाथि अश्लील टिप्पणी गरेका थिए, त्यसपछि उनीसहित कार्यक्रमसँग सम्बन्धित सबै व्यक्तिहरू विरुद्ध उजुरी दर्ता गरिएको थियो ।

यो मुद्दा चलिरहेको बेला, एनजीओले समय रैनालाई आफ्नो स्ट्यान्ड-अप कमेडी शोमा ‘स्पाइनल मस्कुलर एट्रोफी’बाट पीडित एक दृष्टिहीन नवजात शिशुको मजाक उडाएको आरोप लगायो ।

निवेदनमा, फाउन्डेसनले अदालतलाई भनेको थियो कि १० महिना अघि समय रैनाले ‘द कमेडी क्लब’मा स्ट्यान्डअपमा भनेका थिए- ’हेर, परोपकार राम्रो कुरा हो, यो गर्नुपर्छ । म एउटा परोपकारी संस्था हेरिरहेको थिएँ जसमा दुई महिनाको बच्चा छ, ऊ पागल भएको छ । उसको उपचारको लागि उसलाई १६ करोड रुपैयाँको इन्जेक्सन चाहिन्छ ।

समयले कार्यक्रममा बसेकी एक महिलालाई सोधे- ‘महोदया, मलाई भन्नुहोस्, यदि तपाईं त्यो आमा हुनुहुन्थ्यो र तपाईंको बैंक खातामा १६ करोड रुपैयाँ थियो भने, तपाईंले एक पटक आफ्नो श्रीमानलाई हेरेर भन्नुहुन्थ्यो कि महंगी बढ्दैछ, किनकि त्यो सुई लगाएपछि पनि बच्चा बाँच्नेछ भन्ने कुनै ग्यारेन्टी छैन ।’

उनले अघि भनेका थिए, ‘ऊ मर्न पनि सक्छ । कल्पना गर्नुहोस् कि ऊ सुई लगाएपछि मर्‍यो रे । अझ नराम्रो कुरा, कल्पना गर्नुहोस् कि १६ करोड रुपैयाँको सुई लगाएपछि पनि बच्चा बाँचेर जब ऊ ठूलो हुन्छ उसले भन्छ कि ऊ कवि बन्न चाहन्छ ।’ यसपछि विवाद सुरु भएको थियो ।