महावीर पुनको शानदार शुरुआत

जेनजीको एउटा समूहसँग शिक्षामन्त्री महावीर पुनले बोलेको एउटा वाक्य यतिबेला चर्चामा छ– तिमीहरूको सबै माग पूरा गर्न सकिंदैन । सबै माग पूरा गर्ने भए आफैं चुनाव लड्ने, सरकार बनाउने।

टिकटक, फेसबुक, एक्स वा इन्स्टा– अचेल दुर्गा प्रसाईंका उग्र टिप्पणीलाई महावीर पुनका रैथाने लवजका सरल तर्कहरूले प्रतिस्थापित गर्दैछन् । त्यसैले अब त कन्टेन्ट क्रियटरहरूलाई पनि शिक्षामन्त्री महावीरबाट एजेन्डा र नीतिका कुरा भन्दा पनि चटपटे बिकाउ कुरा कसरी झार्न सकिन्छ भन्ने लोभ लाग्न थाले जस्तो छ।

तर महावीर पुन यति हल्काफुल्का व्यक्ति भने पक्कै होइनन् । झट्ट हेर्दा अपत्यारिला लाग्ने महावीरले दुर्गम गाउँमा वायरलेस इन्टरनेट पुर्‍याएको योगदानका लागि एशियाको नोबल प्राइज भनिने म्यागासेसे जस्तो प्रतिष्ठित पुरस्कार सन् २००७ मा जितेका छन्।

कट्टु र भेस्ट लगाएर गाउँ–ठाउँसम्म किताब बेच्दै हिंड्ने महावीरले राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रका लागि रकम जोहो गर्दै थिए । इलामको फाकफोकथुम पुगेका बेला उनलाई खबर आयो, प्रधानमन्त्री सुशीला कार्की नेतृत्वको नागरिक सरकारमा शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्री बन्ने । सुदन गुरुङ लगायत केही युवाहरूले महावीरलाई मन्त्री बन्न उक्साएछन्– ‘दाइले मन्त्री खाइदिनुपर्‍यो।’

मन्त्री महावीरको पहिलो चाहना नै यही मन्त्रालय फुटाउने भन्ने छ । उनी शिक्षा र विज्ञान प्रविधि मन्त्रालय किन फुटाउन चाहन्छन् भन्ने व्याख्या अनलाइनखबरको पछिल्लो अन्तर्वार्तामा विस्तृत भनेका छन् । म थप व्याख्या यहाँ गर्न चाहन्नँ।

बरु म यहाँ चर्चा गर्न चाहन्छु, भदौ अन्तिम साताको जेनजी विद्रोहलगत्तै शिक्षामन्त्री बनेसँगै महावीरले थालेका केही अर्थपूर्ण तीन शुरुआतहरू, जसले नेपालको उच्च शिक्षा तथा विद्यालय शिक्षा दुवैतर्फ असरदार छाप छाड्न सक्छन् ।

अनलाइनखबरकर्मी दिनेश गौतम र शंकर गिरी सहित यो प्रस्तोता सोमबार साँझ शिक्षा मन्त्रालयमा पुग्दा मन्त्रालय भवन पूरापूर अँध्यारो थियो । जुन जेनजी विद्रोहले महावीरलाई मन्त्री बनायो, त्यही विद्रोहका क्रममा भएको विध्वंसका कारण सिंहदरबारमा रहेको शिक्षा मन्त्रालयको केही भाग पनि जलेको थियो।

त्यहाँ बिजुली बत्तीको सेन्ट्रल सिस्टम क्षतिग्रस्त थियो । बिजुली आपूर्ति पहिलेको जस्तै सुचारु हुन नसकेपछि एउटा तार जेनतेन जोडेर कामचलाउ उज्यालो जडान भएको थियो । महावीर त्यही आगो लागेको भवनमा बसेर आफ्ना काम गरिरहेका थिए।

महावीरले यहाँ बसेर थालेका सुधारमुखी काममध्ये पहिलो हो– शिक्षकहरूलाई राजनीतिक वैचारिक आस्था राख्न दिने, तर राजनीतिक पार्टीका कार्यकर्ता बन्न नदिने । कात्तिक २३ गते मन्त्रालयले जारी गरेको ध्यानाकर्षण पत्रमा मन्त्री आफैंले हस्ताक्षर गर्दै स्पष्ट शब्दमा पेशागत हकहित बाहेक दायाँ–बायाँ नगर्न सीमा तोकिएको छ ।

नेपालको शिक्षाको गुणस्तर पछिपर्नुमा थुपै्र कारण होलान्, तर शिक्षकहरू दलका कार्यकर्ता बन्ने, दल र नेताविशेषका लागि खुलेआम पक्ष–विपक्षमा उभिने प्रथाले हामीलाई धेरै पछि पारिसक्यो । समाजशास्त्री चैतन्य मिश्रले त दलहरुले विश्वविद्यालमा सेना खडा गरेको भनेर यसअघि हामीसँग टिप्पणी नै गरेका थिए ।

कतिपयले प्रश्न गरेका छन्– महावीर आफैं २०३७ सालमा नेपाल राष्ट्रिय शिक्षक संगठनमा थिए । अहिले चाहिं अरूलाई दलमा लाग्न नदिने ? तर त्यसको पृष्ठभूमि भिन्दैछ, जसबारे उनी आफैंले स्पष्ट गरेका छन् । पञ्चायती निरंकुशतामा दलहरू प्रतिबन्धित भएका बेला शिक्षक, विद्यार्थी, सबै पेशाकर्मीले संगठनमा लाग्नु स्वाभाविक भए पनि यतिबेला झोले बन्ने बाहेक कुनै वैचारिक योगदान छैन ।

उसो त एक शिक्षक नेताले मिडियामा अन्तर्वार्ता दिंदै शिक्षक संगठनमा लाग्न नपाइने मन्त्रीको निर्देशनपछि शिक्षकहरू मानसिक तनावमा परेको, त्यसकै कारण पठनपाठनमा असर परे मन्त्री नै जिम्मेवार हुने भन्न समेत भ्याइसके ।

अनि शिक्षक महासंघले त उनलाई सुत्ने बेला संविधान पढ्नु भनेर कटाक्ष गरिनै सक्यो । तर मन्त्री महावीर भने शिक्षक तथा पेशाकर्मीको ट्रेड युनियन अधिकारबारे पूरा जानकार छन् । संविधानको व्यवस्था मिच्ने आफ्नो कुनै सोचाइ नभएको स्पष्ट गर्छन् ।

उनले शिक्षकहरूलाई पठनपाठन र शैक्षणिक क्रियाकलापमा केन्द्रित भएर आफ्नो सामथ्र्य देखाउन अपिल पनि गरेका छन् ।

महावीर पुनको अर्को शुरुआत हो– नेपालका विश्वविद्यालयहरूमा राजनीतिक पार्टीहरूले देखाउँदै आएको बाहुबली, हालीमुहाली अन्त्य गर्ने प्रयास । महावीरले विश्वविद्यालयहरूको कुलपतिमा प्रधानमन्त्री रहिराख्ने प्रथामा बन्देज लगाउन चाहेका छन् ।

उपकुलपतिभन्दा दल बलियो बन्ने प्रवृत्ति रोक्नलाई महावीरले एउटा विज्ञ समिति बनाउने, त्यस समितिको सुझावका आधारमा अध्यादेश वा ऐन ल्याएर प्रक्रिया अघि बढाउने सोचाइ बनाएका छन् ।

उच्च शिक्षा मापदण्ड विधेयक संशोधन गर्ने, सम्बन्धित विश्वविद्यालयको ऐन समेत संशोधन गरेर अब दलीय प्रभावमुक्त विश्वविद्यालय बनाउन प्रथमतः प्रधानमन्त्रीमुक्त विश्वविद्यालय बनाइहेर्ने उनको योजनाले पक्कै दूरगामी प्रभाव पार्नेछ । यसका लागि तुरुन्तै अध्यादेशकै बाटो भए पनि मन्त्री महावीर अनि सुशीला कार्की नेतृत्वको सरकार अघि बढेको हामी हेर्न चाहन्छौं ।

विश्वविद्यालयहरूमा पदेन हिसाबले शिक्षामन्त्री सहकुलपति हुने प्रावधान छ । उनले यसअघि विश्वविद्यालयका उपकुलपतिहरूसँग भेट्दै विभिन्न विषयको रिजल्ट प्रकाशन गर्न चरम ढिलासुस्ती हुने गरेकोमा आपत्ति जनाएका थिए । उनले क्यालेन्डर अनुसार नतिजा सार्वजनिक नगर्ने विश्वविद्यालयको बजेट नै कटौती गर्ने चेतावनी समेत दिए ।

खासमा महावीरले उठाएका प्रस्ताव एकदमै सामान्य हुन्, तर नेपालमा तिनको कार्यान्वयन समेत अभाव देखियो । उनले विश्वविद्यालयमा अलिअलि भुइँचालो ल्याउनुपर्नेछ भनी टिप्पणी गरेका थिए । अहिले त्यसैको प्रतीक्षा छ ।

यी सबै कामको अलावा मन्त्री महावीर यतिबेला त्रिभुवन विश्वविद्यालयको लुटिएको, खोसिएको, अपचलन गरिएको जग्गा फिर्ता ल्याउन समेत कस्सिएका छन् । यसअघिका विभिन्न प्रधानमन्त्री र मन्त्रीले ल्याउन नसकेको जग्गा उनले आफ्नो पालामा फिर्ता गराउन सक्दो काम गर्ने भएका हुन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

त्रिविको मिचिएको जग्गा कसरी ल्याइँदै छ फिर्ता ?

जग्गा मिच्ने १८ भन्दा बढी संघ–संस्थालाई कारबाही गर्दै जग्गा फिर्ता गराउन मन्त्रालयले समिति बनाउने भएको छ । प्रतिवेदनलाई त्यही समितिले कार्यान्वयन गराउने मन्त्री महावीरको भनाइ छ । प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीले पनि दोषीलाई कारबाही हुनुपर्ने भन्दै मन्त्री महावीरलाई सहयोग गर्ने वचन दिएकी छन् ।

मन्त्रीले थालेका अरू पनि काम छन्, जसमध्ये कति पूरा होलान्, कति बीचमा पुग्लान्, कति थालनी होलान् । तर सरकारले नागरिकलाई आशा जगाउने भनेको यस्तै शुरुआतहरू मार्फत नै त हो ।

यसअघि शिक्षामन्त्रीमा महावीरभन्दा ठिक अघि एमालेका पुराना नेता रघुजी पन्त बहाल थिए । उनीअघि एमालेकै विद्या भट्टराई, अझ अघि रास्वपाकी तत्कालीन नेतृ सुमना श्रेष्ठ । त्यसभन्दा उता नजाउँ ।

थाहा छैन, महावीरले आफ्ना पाइलाहरूलाई अन्तिमसम्मै, र मन्त्रीकालपछि पनि यस्तै जारी राख्लान् । वा उनी पनि कतिपय विवादहरूका चाङमा पुरिएलान् । त्यस्तो भएछ भने हामी त्यसबेलै समीक्षा गरौंला पनि । तर यतिबेला भने अघिल्ला मन्त्रीहरूले चाहेर पनि गर्न नसकेको, अझ कतिले त चाहँदा समेत नचाहेको विषय पार लगाउन महावीर सुरिएका छन् ।

रिल्स, टिकटकमा महावीरका घतलाग्दा कुरा सुनेर रमाइलो मानिरहेका हामीले अब उनका गम्भीर थालनीहरूबारे एकैछिन घोत्लिउँ । र उनलाई स्याबास् महावीर भनौं ।