सरु पोख्रेल
‘अब मेरो गर्भ नै नबसोस् भगवान’ प्रत्येक पटक गर्भ परिक्षण गरेपछि उसको यहि बोली हुन्थ्यो । तर उ गर्भवती भने पटक पटक भइरही । पेट भित्रको बच्चाको लिंग नछुट्टयाइने बेलासम्मकी गर्भवती ।
छोरी भन्ने डाक्टरको निक्र्योल पछि जतिसक्दो चाडो उसको जीउ हल्का वनाउन समय मिलाउने हतारोमा हुनेगर्थें म ।
‘छोरी छ’ डाक्टरले पहिलेकै बाक्य दोहोर्यायो यसपाली पनि । कसरी घर आइपुगियो हामी, दुवैले सायद पत्तो पाएनौं ।
‘म त अब अस्पताल जान्न हजुर जेसुकै भन्नुहोस’ उसले घर पुग्ने वित्तिकै ओच्छ्यानमा घोप्टो परेर रुन्चे स्वरमा भनी । त्यतिखेर म केहि बोलिन ।
उसलाइ मनाउन मलाइ करिब एक हप्ता लाग्यो । हस्पिटल जाने अघिल्लो दिनभर उ रोइरही,रातभर पनि उ सुतिन । मैले उसको पीडालाइ कम गर्न हरेक प्रयास गरें ।
भोलिपल्ट उ चुप लागिरही । हस्पिटल जाने बेलामा सरक्क उठेर हिडी, म पछि लागें ।
‘म त अर्को जन्ममा आमा बन्दिन होला है”आँशुले भरिएका आँखाले मलाई हेर्दै उ बोली ।
“त्यस्तो पनि हुन्छ त तिमी के-के सोच्छ्यौ” मैले उसलाई सम्झाउने प्रयत्न गरे ।
हस्पिटलको लेवर रुम बाहिर हामी चौथो पटक सँगै फेरि आज पालो कुरिरहेका छौँ । उसले कुरिरहेकी छ, म साथ दिइरहेको छु ।
पहिलो पटक यसरी कुर्दा हामी कति खुशी थियौँ । हाम्रो मायाको प्रतिरूप भेट्न आतुर थियौँ । उसको धड्कन, उसको हलचल अनुभव गरेर कस्तो होला भनी पलपल उत्सुक थियौँ । तर त्यसपछिका सबै पर्खाइमा हामी निराश भएर कुरिरह्यौँ ।
वुवाआमाका सातवटी छोरी पछि जन्मेको म एक्लो छोरो । त्यसकारण वावुको वंशलाई अगाडि बढाउने जिम्मा मलाई मात्र प्राप्त छ । मेरी एउटी छोरी छ नौ वर्षकी। त्यसपछि गर्भमा आएका ३ वटा छोरीहरु यही हस्पिटलमा टुक्रा-टुक्रा वनेर आमाको कोखबाट निकालिएका छन् । यस कुराको आत्मग्लानीले म दवेको छु तर वावुआमा समाज र समाजकै प्रचलनले अझ बढी मलाई दब्न बाध्य बनाएको छ ।
श्रीमतीको अनुहार हेर्दा दया लाग्छ । मसँग विहे नभएको भए पटक-पटक यो पीडा भोग्नु पर्ने थिएन होला उसले ।
मैले उसको भावनालाइ टुक्राइरहेको छु । उसको मातृत्वलाई कुल्चिरहेको छु । उसको शरीरलाई एउटा मेसिन जस्तै आˆनो मनपरी प्रयोगमा ल्याइरहेको छु ।
“उषा पाण्डे” नाम बोलाइन्छ भित्रबाट, ऊ मेरो हातमा जोड्ले पक्डिन्छे । म लाचार भएर नियाल्छु उसको विवशतालाई । यसपालि पनि मलाई आमा वन्नबाट बंचित गरायौँ, समाजसँग डराउने लाछी पुरुष, स्वार्थी लोग्ने, उभिन सकेनौ होइन यो पितृसत्ताको शोषण विरुद्ध । यस्ता धेरै कुरा एकैचोटी देख्छु उसका आँखामा म ।
“प्लीज भित्र जाउ ।” मैले उसको कपाल सुम्सुमाए र सानो स्वरमा आग्रह गरेँ ।
उसले जवरजस्ती बोझिला पाइला घिसार्दै पूनः भरखर कोखमा आएकी छोरीलाई टुक्राउन मेरै आग्रहमा भित्र पसेर आफूँलाई छोडिदिई ।
पेटमा वच्चा भएका धेरै आमाहरु त्यहाँ छन् कोही ओहोरदोहोर गरिरहेकाछन् । कोही बसिरहेका छन् । कोही सकुसल सन्तान जन्माउने प्रतिक्षामा छन् कोही नफक्रदै निमोठ्न बाध्य उ जस्तै आमाहरु ।
“उषाको मान्छे कालो चिया र विस्कुट लिएर भित्र आउनुहोस ।”उसको पेटबाट गर्भ छुट्याउने काम सकिएपछि सधैँ जस्तो बोलावट आयो ।
म गएँ हातमा चिया अनि विस्कुट लिएर । मलाई थाहा छ उ रोइरहेकी हुन्छे । मैले लग्नु मात्र हो । उसले खान्न । मेरो मुख पनि हेर्दिन अरू वेला जस्तै र त्यस्तै भयो ।
यस पटक हस्पिटलबाट घर फर्केदेखि नै उ मसँग टाढिन थालेकी छ । एक्लै बस्छे । खाली छोरी वाहेक कोहीसँग बोल्दिन । म भित्र पस्दा बाहिर निस्कन्छे । छोरीको खाटमा सुत्छे । न त खानमा उसको रुची छ न खाना बनाउनमै । म उसलाई बाहिर घुम्न लिएर जान खोज्छु तर उ घरबाट बाहिर निस्कनै मान्दिन ।
अफिसबाट फर्किदा उसको लागि म केहि न केहि लिएरै आउँछु । कपडाहरु, उसले मीठो मान्ने खानेकुराका परिकारहरु, नया फिल्मका सिडिहरु,म्यागेजिनहरु उसलाइ मन पर्ने हरेक चिजहरु ।
मैले ल्याइदिएको कुनै कुराले पनि उसको मन बहलाउन सक्दैन ।
“म एक गरीब किसानकी छोरी, हजुरभन्दा मेरो पढाई कम छ । मेरो वावुले हजुरको योग्यता हजुरको खानदान, हजुरको सम्पत्ति देखेर मलाई सुम्पिन पाउँदा आफैलाई कति धन्य ठानेका थिए होला । हजुरका वुवाआमाले एक्लो छोरोको लागि असल वुहारी खोज्दै जाँदा गाउँका गरीब र सोझी धेरै केटी मध्ये एक छानिएकी म । तर वहाँहरूको नाति जन्माउन नसकेकी खोटी बुहारी अनि हजुरको छोरोकी आमा वन्न नसकेकी अधुरी श्रीमती म ।” उसले हिक्का छोड्दै मलाई भनी र वाथरुम भित्र पसी ।
उ धेरैबेरसम्म वाथरुमभित्रै बसिरही । सायद त्यहाँभित्र उ रुनकै लागि गएकी हो चाहे जति रुन स्वतन्त्र भएर रुन ।
खाटको सिरानीमा पत्रिका थियो । त्यो त्यहाँ राख्ने उ नै हो । कति दिनपछि पत्रिका समाएकी उसले ।
पत्रिका उठाएर सरर हेरें ।
‘छोरा वा छोरी जन्माउने कुरामा महिला होइन पुरुष शरिर नै जिम्मेवारू शीर्षकको लेख देखियो पत्रिकाको भित्री पानामा । पक्कै उसले पढिसकेकी थिइ त्यो लेख ।
कति नमीठोसँग दुख्यो, कस्तो व्यंग्य थियो ममाथि ।
म हरेक पटक आफैभित्र निर्णय गर्छु । मनभित्र वाचा गर्छु । अब म छोरा कुर्दिन तर मेरो भित्री चेतनालई बाहिरी दवावले सँधै परास्त गर्दछ । अनि म बाध्य हुन्छु आˆनै निर्णयलाई तुहाउन ।
दिन, महिना, अनि वर्ष विते । फेरि समयले यस पटक हामीलाई पूनः वावु आमा बन्ने मौका दियो ।
अहिलेसम्म लिंग सोधिएको छैन डाक्टरसँग । त्यसैले हाम्रो सन्तान अहिले गर्भभित्र सुरक्षित छ ।
गर्भमा त दुईवटा वच्चा पो छन् त । यसपालि सोनोग्राफीको रिपोर्ट हेरेर डाक्टरले भन्दा भने हामी डरायौँ । छोरा र छोरी दुवै भएको थाहापाएपछि भने खुशी लाग्यो । छोरा पनि गर्भमा भएकोले छोरी जन्मेपनि घरपरिवारलाइ आपत्ति नहुने भयो ।
‘लौ नानी पनि दिदी बन्ने भई अब, अरु साथी खोज्न पर्दैन खेल्नलाई आफ्नै भाइ बहिनी हुने भएपछि’ एक दिन आमाले कौसीमा बसेर मेरी छोरीको कपाल कोर्दै भन्नु भयो ।
‘अहिलेसम्म कतिवटाकी दिदी भइसक्थी………….।’ श्रीमतीले मेरो अनुहारमा पुलुक्क हेरेर मसिनो स्वरमा बोली ।
यो पटक मेरी श्रीमतीको हेरबिचारमा घरका कुनै सदस्य पछि परेका थिएनन् । जन्मनै नपाइ बच्चाहरुका लागि लगाउने कपडा, सुत्ने ओच्छ्यान तयार भइसकेको थियो ।
‘म त दिक्क भएं आमाले न भान्छामा सघाउन दिनुहुन्छ न घरको अरु काम, टि.भी पनि कति हेर्नु ।’
‘यहि त हो नी आराम गर्ने बेला’ । म हाँस्दै उसलाइ भन्थे ।
उसले रुचाउने परिकार दिनैपिच्छे फेरिएर पाकिरहन्थे भान्छामा ।
पाउ, तितौरा, मिठाइ जिब्रोको स्वादकोलागि भने काजु,बदाम, पेश्ता, फलफुल उसको शरीरको लागि कोठामा कहिल्यै टुट्थेन ।
नियमित जाँच भैरहेकेा थियो । सबै कुरा ठीक रहदा रहदै महिना पुग्यो । हस्पिटल जाने दिन आयो ।
यसपालि लेवर रुमभित्र जाँदा उ सार्है खुशी थिइ । पुनः आमा वन्ने कुरामा दंग थिई । उसैगरी आँफू फेरि वावु वन्न लागेको खुशी र यसपालिको आफ्नो निर्णय प्रति म पनि गर्व गरिरहेको थिए । वुवा आमा लगायत परिवारका अन्य सबै हाम्रो छोरोको प्रतिक्षामा थिए । हस्पिटलभित्र पर्खनेहरूको एउटा जमात थियो ।
“केस अलि क्रिटिकल छ अपरेशन गर्नु पर्ने भयो ।” एक्कासी डाक्टरले मलाई बोलाएर भने । “सबै नर्मल थियो होइन र डाक्टर साव ।”
‘पहिले गरिएका चेकअपमा त दुवै बच्चा ठीकै थिए । अहिले एउटाको अवस्था अलि जटिल छ । अपरेशन तुरुन्त नगरे आमालाई पनि खतरा हुन्छ ।’
अपरेशनको तयारीमा केहीबेर दौडधुप भयो । सबैको मन आत्तिएको थियो । आँखा कि त घडीमा थिए कि त अपरेशन थिएटरको वन्द ढोकामा ।
अपरेशन गरियो एउटा मात्र बच्चा सकुशल निकालेको खवर बाहिर आयो । छोरा पर्खिरहेका सवैमा कौतुहलता र चिन्ता थियो । तर छोरी जन्मेकी थिइ सकुशल । माहौल निराश भयो किनकि जो चाहिएको थियो , त्यो रहेन । जसको आवश्यकता थिएन, उसको आगमन भएको थियो ।
मेरी श्रीमतीको होश आइसकेको थियो । उसले थाहा पाई यसपालि उसको एउटा गर्भ प्रकृतिले नै खोसेको थियो । छोरो थिएन तर अर्की छोरी आएकोले काख रित्तो भने भएन ।
“छोरा हाम्रो भाग्यमा रहेनछ”उसले सुकासुकाउँदै मसिनो स्वरमा मलाई भनी । मेरो मन पनि भारी भएको थियो । छोरो नै कुरेर आजसम्म बसियो । बुबा आमा पनि कति खुशी हुनुहुन्थ्यो । बाहिरतिर आँखा घुमे । अघिसम्मको भीड वरपर कतै देखिएन ।
श्रीमतीको आडमा सुतेकी सानी छोरीलाई हेरंे । पेटभित्र रहदा कति असुरक्षित थिई उ । अहिले कति ढुक्क भएर सुतेकी छ । अवोध चेहरा हेरिरहे धेरैबेरसम्म । आधा उघ्रेका आँखाले मै तर्फ उसले हेरे जस्तो लाग्यो ।
मैले उसलाई काखमा लिएँ ।
‘चिहा चिहा’ उ मेरो काखमा आउने वित्तिकै च्याट्ठिएर रोई । उसको चिहा चिहाको चर्को रुवाइमा गुनासोका भाका महशुश भयो यतिखेर मलाइ ।
फूल जस्तै कोमल मेरी भरखर जन्मेकी छोरी चिच्याइ चिच्याइ भन्दैछे ‘ वावा मैले साथमा भाइ नल्याएको भए हजुरले मलाई जन्मन दिनुहुन्थ्यो र ।’
