जलविद्युतमा लगानी : साँवा जोगाउनै मुस्किल

बैंकको ब्याजदरले प्रभाव पारेको छ : अनलराज भट्टराई, पूर्बबैंकर

हाइड्रोपावर भनेको लामो अवधिका लागि गरिने लगानीको क्षेत्र हो । हाइड्रोपावरमा रिटर्न आउन समय लाग्छ । आयोजना बनाउने समय, निर्माण सम्पन्न भएपछि सञ्चालनको लागि पनि समय लाग्छ । यसकारण तत्कालै प्रतिफल आउने क्षेत्र यो होइन ।

यो कुरा नबुझेर हतारिएका कारण पनि त्यसको नकारात्मक असर परेको छ । प्रतिफल आउन ढिला भयो, अर्को क्षेत्रमा लगानी गर्छु भनेर १ सय रुपैयाँको शेयर ७० रुपैयाँमै बिक्री गरिएको पनि हुनसक्छ । होल्ड गर्न नसकेका कारण यस्तो भएको हो ।

अर्को मुख्य कुरा विद्युतको बिक्री मूल्य फिक्स्ड हुन्छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरण पावर पर्चेज सम्झौता गर्दा नै फिक्स रेट तोकेको हुन्छ । आयोजनामा ऋण ल्याएर लगानी गरिएको हुन्छ ।

ऋणको ब्याजदर त बढ्छ । ब्याज बढ्दाखेरि मुनाफा घट्ने भयो । सञ्चालन खर्च घटाएर केही नाफा बढाउन सक्लान् । नत्र ब्याजदर बढ्यो भनेर बिक्री मूल्य त बढ्दैन ।

सेलिङ प्राइस कन्स्ट्यान्ट हुने र ब्याजदर बढ्ने भएकाले आयोजनाले राम्रो प्रतिफल दिन सकेनन् । यसबाट रेस्क्यू गर्नका लागि यो क्षेत्रमा जाने कर्जाको ब्याजदरमा सहुलियत दिनुपर्छ ।

अहिले हामीले २० अर्बको विजुली आयात गरिररहेका छौं । ६ महिनाको तथ्यांक हेर्ने हो भने सय अर्बको त हामी खाना पकाउने ग्यास तथा इन्धन १ सय अर्ब बराबरको आयात गरेका छौं ।

हामीले यहाँ विद्युत् उत्पादन राम्रो गर्न सक्ने हो भने यो आयात गर्ने ठूलो रकम हामीले जोगाउन सक्छौं । यसले हाम्रो विदेशी मुद्राको संचिति बढाउँछ । यसकारण यो क्षेत्रमा जाने कर्जामा सहुलियत दिनु पर्छ ।

अहिले भइरहेकै अवस्था रहने हो भने जलविद्युत्मा गरेको लगानी बालुवामा पानी झैं हुने सम्भावना छ जुन हुन दिनु भएन । यो क्षेत्र भनेको निरुत्साहित हुन दिन नहुने क्षेत्र हो । २००७ देखि हाम्रो देशमा जलविद्युत्मा लगानी हुन शुरु भएको हो । त्यसबेला ब्याजदर ६ प्रतिशत थियो ।

अहिले दोब्बरभन्दा पनि बढेर १३/१४ प्रतिशत पुगेको छ । ब्याज बढ्ने, बिक्री हुने वस्तुको मूल्य नबढ्ने । यो हाम्रो मुलुकका लागि महत्वपूर्ण क्षेत्र हो । हामीले २० हजार मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्न सक्यौं भने देश नै ट्याक्स फ्री मुलुक बन्न सक्छ । अरु देशले जमिनबाट तेल निकालेजस्तो हामी बगेको पानीबाट विद्युत् निकाल्न सक्छौं । यसकारण पनि हामीले यो क्षेत्रलाई ध्यान दिएर मुलुक समृद्ध बनाउनु पर्छ ।

खराब कम्पनीका कारण वितृष्णा पैदा भयो : अम्बिका पौडेल, पूर्व अध्यक्ष, नेपाल इन्भेष्टर्स फोरम

जलविद्युत्को सेयरमा गरिएको लगानी बालुवामा पानी होइन । केही खराब कम्पनीका कारण यो क्षेत्र नै नराम्रो जस्तो देखियो । सबै नराम्रा कम्पनी छैनन्, केही नराम्रा कम्पनीहरु आए जसका कारण समग्र जलविद्यत् क्षेत्रमा नै वितृष्णा पैदा भएको छ ।

हिँजो चिमिले हाइड्रोपावरको सेयर प्रतिकित्ता २ हजार ८ सयसम्म पुगेको थियो । हिजो २८ सय रुपैयाँमा सेयर किनबेच भएको थियो चिलिमेले पि्रमियममा सेयर निश्कासन गरेको थियो । आजका मितिमा केही जलविद्युत् आयोजनाहरु धेरै राम्रा छन् ।

लगानीकर्ताहरुलाई राम्रै प्रतिफल दिन सक्ने कम्पनीहरु पनि छन् । एकदमै धेरै लागतका आयोजनाहरुको सेयर मूल्य ठीकै छन् । माथिल्लो तामाकोशी आयोजनाकै उदाहरण हेर्न सकिन्छ । अहिले पनि सय रुपैयाँ तल झरेको छैन । १५/१६ करोडका आयोजनाहरुको हालत खराब छ । मुख्य वितृष्णा आउनुको कारण केही खराब कम्पनीहरु हुन् ।

जसले शुरुमा आयोजनाको लागत थोरै भनेपछि धेरै भयो । शुरुमा थोरै भनिएको लागत खर्चपछि धेरै बढ्दै जाँदा खर्च रिकभर हुन सकेन । जसका कारण ती कम्पनीहरु खराब देखिए, तिनै कम्पनीहरुका कारण जलविद्युत् सेक्टरमा नै वितृष्णा देखिएको हो ।

हाइड्रोपावर क्षेत्रलाई नराम्रो भन्न मिल्दैन । लगानीका लागि यो राम्रै क्षेत्र हो । भोलिका दिनमा नेपालमा अवश्यक पनि सुधार हुन्छ । अहिले जुन अवस्था यो लामो समयका लागि होइन । लगानीकर्ताको सोच यो क्षेत्रमा सकारात्मक हुँदै जानेछ ।

यो सत्य कुरा हो, भोलिका दिनमा राम्रा कम्पनीहरु सेयर मूल्य राम्रो हुन्छ । समग्र क्षेत्र नै खराब होइन, यसकारण पछि राम्रा कम्पनीहरुप्रति हेर्ने दृष्टिकोण परिवर्तन हुन्छ । साधारण उदाहरणको रुपमा हामीले बीमालाई हेर्न सक्छौं । हिँजो अधिकांशको सेयर मूल्य दुई/अढाई सय थियो, अहिले अधिकांशको ५ सय माथि छ ।