सामान्यत योगलाई केवल आसनसँग मात्र जोडेर हेर्ने गरिन्छ । तर, शरीर, मिस्तष्क र श्वासप्रश्वास क्रिया यी तीन कुराको समुचित तालमेल जरुरी हुन्छ । जब यी तीन एक लयमा हुन्छ, हामी स्वस्थ्य हुन्छौं । स्वस्थ, फुर्तिलो, तनावमुक्त रहनका लागि योग एक प्रभावकारी विधी हो ।
योगका लागि लचिलोपन जरुरी छ ?
योगका लागि केवल ताकत, सन्तुलन र लचिलोपन चाहिन्छ । जो कोहीमा यसमध्ये एक चिज हुन्छ, जसको मद्दतले अर्को काम सजिलै गर्न सक्छन् । नियमित रुपले योग गर्ने जसरी तौल नियन्त्रण हुँदै जान्छ, उसैगरी शरीर लचिलो पनि ।
के हो सही समय ?
दिनमा कुनैपनि समय योग गर्न सकिन्छ । तर, खाना खानसाथ तुरुन्तै योग गर्नु हुँदैन । बिहान खासगरी सूर्योदय लगत्तै योग गर्नु बढी लाभदायक हुन्छ । सूर्योदयको दुई घण्टासम्म आफ्नो सुविधा अनुसार योग गर्न सकिन्छ । खासगरी बिहान शान्त र स्वच्छ वातावरण हुन्छ । साथै हाम्रो दिमाग पनि शान्त हुन्छ ।
कस्तो हुनुपर्छ स्थान ?
योग गर्दा शान्त, खुला स्थान बढी उपयोगी हुन्छ । दुर्गन्धित, कोलाहालपूर्ण स्थानमा योग गर्नु राम्रो हुँदैन ।
घरको छत, बगैंचा वा खुला कोठा जहाँ पनि योग गर्न सकिन्छ । योग गर्दा सजिलो पहिरन लगाउनुपर्छ । योग गर्ने स्थान पनि सजिलो हुनुपर्छ ।
योग गरिरहँदा कुनैपनि उपकरण राख्नु हुँदैन । जस्तो कि घडी, मोवाइल बोक्नु हुँदैन ।
योग गर्नुअघि खाली पेट हुनुपर्छ ?
योग गर्नुअघि खाली पेट हुनुपर्छ । कब्जियत छ भने दुईदेखि तीन गिलास पानी पिउनुपर्छ । यसले पेट राम्ररी सफा हुन्छ । यदि तपाई बिहान बिहान खाली पेट योग गर्न पाइरहनुभएको छैन भने खाना खाएको तीन वा चार घण्टापछि योग गर्नुहोस् ।
कुनै विशेष डाइट लिनुपर्छ ?
योगका लागि कुनै डाइट वा सर्त छैन । योग गर्नेहरु शुद्ध शाकाहारी हुनुपर्छ भन्ने पनि छैन । हुन त शाकाहारी भएमा बढी स्वास्थ्य लाभ मिल्छ । यद्यपी मांशहारीले पनि योग गर्न सक्छन् ।
मासिक धर्ममा वा गर्भावस्थामा योग गर्न सकिन्छ ?
मासिक धर्म वा गर्भावस्थामा पनि योग गर्न सकिन्छ । यद्यपी यसका केही सीमा छन् । आसन छन् । खासगरी महिलाले उल्टो भएर गरिने आसन गर्नुहुँदैन । सहज योगासन गरिरहँदा कुनै असजिलो भएमा त्यसलाई बन्द गर्नुपर्छ ।
मानसिक रुपले आनन्दित हुनुपर्छ ?
योगको मूल नियम हो, सचेत । योगमा भलै शारीरिक आसन हुन्छ, तर यसको असर भावनात्मक रुपले पर्छ । किनभने यसले नराम्रो र राम्रो उर्जा एवं विचारको विश्लेषण गर्छ । साथै शरीरको पोश्चर, सासमाथि नियन्त्रण र मानसिक स्थिरताको सही तालमेल बनाउँछ ।
आसन नहुँदा पनि प्रयास गर्नुपर्छ ?
आसन गरिरहँदा शरीरमा कुनैपनि किसिमको अनावश्यक दवाव दिनुहुँदैन । शरीरलाई असहज हुनेगरी वा बलजफ्ती योग गर्नु हुँदैन । किनभने शुरुवाती चरणमा मांसपेशी लचिलो हुँदैन । यस्तो अवस्थामा योग गर्दा विभिन्न समस्या आइपर्न सक्छ । संयमित भएर योग गर्नुपर्छ । योग गरिरहँदा शरीरले सहज अनुभव गर्नुपर्छ ।
योगासन लगत्तै नुहाउन सकिन्छ ?
योग पनि एक किसिमको शारीरिक व्यायाम हो, जसबाट शरीरमा उर्जा प्राप्त हुन्छ । योग लगत्तै नुहाउँदा उर्जा कम हुन्छ । त्यही कारण व्यायाम जस्तै योग गरेपछि लगत्तै नुहाउनु हुँदैन । २० मिनेट अन्तरमा नुहाउन सकिन्छ ।
योगमा सासको प्रक्रिया अहंम हुन्छ ?
योग गर्नुको पहिलो नियम हो कि, नाकले सास लिनुपर्छ । योगबाट त्यसबेला बढी भन्दा बढी फाइदा लिन सकिन्छ, जतिबेला आसन र सासको बीचमा तालमेल मिलाइन्छ ।
