+
+

सुन्धारामा पानी खसाल्ने ३ विकल्प

रवीन्द्र घिमिरे रवीन्द्र घिमिरे
२०७९ कात्तिक १ गते १९:५०

१ कात्तिक, काठमाडौं । सरकारले जीर्ण भएको सुन्धारालाई ब्युँताउन तीन विकल्प अघि सारेको छ । सुन्धारामा बाह्रैमास पानी खसाल्ने योजनाका साथ विभिन्न विकल्प प्रयोग गर्न लागिएको हो ।

धरहरा पुनर्निर्माणका लागि काम भइरहँदा सुन्धाराको पनि जीर्णोद्धारको काम गर्न लागिएको  छ । पानीको मूल सुकेर अलपत्र परेको सुन्धारालाई सकेसम्म प्राकृतिक रुपमै पानीको स्रोत खोज्ने पहिलो विकल्पका रुपमा रहेको शहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागका पुनर्निर्माण इकाइ प्रमुख प्रभाकरलाल कर्णले बताए ।

‘महाँकाल क्षेत्रबाट सुन्धारामा प्राकृतिक रुपमै पानी ल्याउन लागेका छौं,’ उनले भने,’सकेसम्म आकाशे पानी जम्मा भएको प्राकृतिक रुपमै धारामा खसाल्ने योजना छ ।’

भवन निर्माण विभागले सुन्धारामा पानी अभाव हुँदा इनारबाट पनि खसाल्ने अर्को विकल्प पनि रााखेको छ । त्यसका लागि सुन्धारा क्षेत्रमा इनार खनिसकिएको कर्णले बताए । इनारको पानी सुन्धारमा खसाल्न सकिने विभागको भनाइ छ ।

त्यसैगरी सुक्खा समयमा हुनसक्ने संकटलाई ध्यानमा राखेर काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडको पाइपलाइनबाट समेत पानी लिएर सुन्धारामा खसाल्ने विकल्प तयार गरिएको उनले बताए ।

‘सुन्धारालाई जीवन्त राख्ने र पानी नसुक्ने अवस्थामा बनाउन तीन विकल्पमा काम गरिररहेका छौं,’ उनले भने,’अब सुन्धारा ब्युँतन्छ ।’ यसका लागि महानगरपालिका र स्थानीयबासीसँग सहमति भइसकेको कर्णले बताए ।

दुई दशकदेखि अलपत्र सम्पदा

सुन्धाराका कारण नै धरहरा रहेको ठाउँलाई काठमाडौंले ‘सुन्धारा’ भन्ने गर्छ । धरहरा नजिकै रहेको यो सुनौलो धाराले उक्त ठाउँलाई नाम दिएको भएपनि सुन्धारा धेरै वर्षदेखि पानी हराएको छ ।

सन् २०००तिरसम्म सुन्धारा पनि महत्वपूर्ण स्मारक थियो । २०७२मा धरहराको ढल्नुअघि यसले आफ्नो प्रसिद्धि गुमाएको थियो ।

सुन्धाराले स्थानीयहरूलाई पानी र मनोरन्जन गर्ने ठाउँ उपलब्ध गराएको थियो । अहिले यो धारा सुनसान छ, धाराको परिसरमा शिवालय र फोहोर पानीले भरिरहन्छ ।

‘लुहिती’ (सुन्धाराको स्थानीय नेवा नाम) धरहरासँग मिलेर भीमसेन थापाले रानी त्रिपुरा सुन्दरीका लागि सन् १८२५ मा बनाएका थिए । ढुङ्गा र ढुङ्गाका स्ल्याबको वास्तुकलाले पूर्ण रूपमा सजाइएको परिसरमा पाँचवटा ढुङ्गाका धाराहरू पनि छन् । प्रत्येक धाराको शीर भागमा विभिन्न देवीहरूलाई समर्पित मन्दिर छन् ।

कुनै समय बूढानीलकण्ठ जलप्रणाली हुँदै राजकुलोबाट निस्कने प्राकृतिक पानी यहाँबाट बग्दथे । भुइँको पानी सजिलै प्राप्त गर्न सकून् भनेर जमिनको सतहभन्दा केही मिटर मुनि धाराहरू राखिएको छ ।

तर, पछिल्ला दुई दशकदेखि ती धाराहरू सुक्दै गए ।

सम्पदा अभियन्ता यादवलाल कायस्थ काठमाडौं मल बनाउँदा यो लुहितीको पानीकाे मूल अवरुद्ध भएको बताउँछन् ।

विज्ञहरुका अनुसार टुँडिखेल नै सुन्धारामा आउने भूमिगत पानीको अर्को स्रोत थियो । रानीपोखरीदेखि रंगशालासम्म फैलिएको टुँडिखेलमा दक्षिणभागमा सिम्सार क्षेत्र थियो । रंगशाला बनेपछि त्यो मासियो । बालुवाले भरिएको टुँडिखेलबाट वरपर रहेका ढुंगेधाराहरुमा धारामा पानीको अभाव हुँदैन थियो ।

वरपरका क्षेत्र कंक्रिटले भरिएपछि सुन्धारा संकटमा पर्‍यो । २०४२ सालमा काठमाडौं मल बनाउन बालुवा निकालेर माटो भरेपछि सुन्धाराको जलस्रोत र पुरानो हिति प्रणाली बिथोलियो ।

स्थानीयले असहमति जनाएपछि केही वर्ष मल बन्न रोकियो । ०५६ सालमा काठमाडौं मल बनेपछि सुन्धारा सुक्यो । त्यसपछि पनि मलाग्दी भएका निर्माणका कामले वर्षायाममा सुन्धारामा झरेको पानीको निकास समेत मेटिन पुग्यो ।

धारा सुकेपछि स्थानीयवासी पनि पानी उपयोग गर्नबाट बञ्चित भए ।

यसलाई प्राकृतिक रुपमै ब्युताउनुपर्ने माग स्थानीयवासी र सम्पदाप्रेमीहरुको छ । तर, वरपर कंक्रिट नै कंक्रिटका संरचना भएकाले यसमा १२ महनिा नै प्राकृतिक पानी बगाउन अन्य विकल्पमा पनि खोजी भएको छ ।

पुनर्निर्माण इकाइका प्रमुख कर्ण पानी ल्याउनेबारेको अन्योल सकिए पनि धाराको पानीलाई कसरी सुन्धारा क्षेत्रबाट बाहिर पठाउने भन्ने अध्ययन नै भइरहेको बताउँछन् ।

‘प्राकृतिक रुपमा नै सुन्धाराको पानीलाई बगेर जाने व्यवस्था गर्नुर्पो माग स्थानीबासीको छ,’ उनले भने,’तर, सो क्षेत्रमा बनेका भवनले प्राकृतिक रुपमा बगाउन समस्या पर्ने देखिएको छ, अध्ययन गर्दैछौं ।’

लेखकको बारेमा
रवीन्द्र घिमिरे

घिमिरे अनलाइनखबरका प्रशासन संवाददाता हुन् ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय
Advertisment

छुटाउनुभयो कि ?