महिनावारी पर सार्ने औषधि खान चिकित्सकले सुझाउँदैनन्

२०८० कात्तिक २१ गते १३:१३

डा. कुमकुम झा स्त्री तथा प्रसूतिरोग विशेषज्ञ

तिहार मुखैमा छ । तिहार मान्छेलाई मात्रै होइन, पशुपन्छीलाई पनि पुजिने पर्व हो । दाजुभाइ र दिदीबहिनीबीचको आत्मीयताको पर्वका बेला महिलालाई एउटा छुट्टै तनावले पनि सताउन सक्छ, त्यो हो महिनावारीको भय ।

महिनावारी भइहालेमा धार्मिक कार्य र दाजुभाइलाई भाइटीका लगाइदिन असहज हुने हो कि भन्ने चिन्ताले महिलाहरुलाई सताउँछ । हुन त यो प्राकृतिक प्रक्रिया हो र धार्मिक-सांस्कृतिक क्रियाकलापमा सहभागी हुनु हुँदैन भन्नेमा कुनै वैज्ञानिक कारण छैन । तथापि महिनावारी भएका बेला शारीरिक रुपमा निकै अप्ठ्यारो हुने भएकाले महिलाहरुलाई गाह्रो हुन्छ ।

यस्तोमा महिनावारीलाई केही समय पर धकेल्ने औषधि महिलाले खाने गरेका छन् । तिहारमा दाजुभाइलाई टीका लगाउन दिदीबहिनीले यो विकल्प रोज्छन् । तिहारमा मात्र होइन, वर्षभर नै आइरहने यस्ता चाडपर्वमा चाडपर्व खल्लो नहोस् भनेर महिलाहरू महिनावारी धकेल्ने औषधि खाइरहेका हुन्छन् ।

महिनावारी पर सार्ने एक तरिका हो, औषधिको सेवन । जसका लागि ‘इस्ट्रोजेन’ र ‘प्रोजेस्टेरोन’ नामको हार्मोन भएको औषधि खाइने गरिन्छ । यी हार्मोनले नै महिनावारी गराउन भूमिका खेल्ने गर्छ । जब महिनावारी रोक्नका लागि औषधिको सेवन गरिन्छ, शरीरमा प्रोजेस्टेरोन हार्मोनको स्तर बढ्न जान्छ ।  यस्तो चक्कीले सोझै महिलामा हुने हार्मोनल चक्रलाई प्रभावित गर्छ । र, केही समय महिनावारी रोक्ने गर्छ ।

महिनावारी पर सार्ने औषधिको रुपमा प्रोजेस्टोरोन, नोरेथोस्ट्रोन र २१ दिनको गर्भनिरोधक चक्की बजारमा पाइन्छ । तर चिकित्सकको सल्लाहबिना जथाभावी खाँदा हानि गर्न सक्छ । यो औषधि खाने निश्चित मात्रा र समय हुन्छ । जुन धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ । यस्ता औषधिको प्रतिचक्की १० देखि २० रुपैयाँसम्म पर्छ ।

डाक्टरले यस्ता औषधि सुझाउँदैनन्

यस किसिमको औषधि चाडबाडको नाममा लिन चिकित्सकले सुझाउँदैनन् । शरीरको आफ्नो एउटा प्रणाली र समय तालिका हुन्छ । र, महिनावारी पनि प्राकृतिक चक्र हो । यसलाई तोडमोड गर्नु स्वास्थ्यका लागि हानिकारक हुन्छ ।

डाक्टरले कुनै उपचार र शल्यक्रियाका लागि महिनावारी रोक्न आवश्यक हुने स्थितिमा मात्र उनीहरुको शारीरिक स्वास्थ्य परीक्षण गरेपछि औषधि लिन सल्लाह दिन्छन् । किनभने यसका साइड-इफेक्ट धेरै छन् ।

वर्षमा एकपटक खाँदा खासै समस्या नगरे पनि पटकपटक र धेरैवटा चक्की खाँदा औषधिले तुरुन्तै केही असर नदेखाए पनि दीर्घकालीन रूपमा विभिन्न समस्या उत्पन्न गराउन सक्छ । यस्ता औषधि लिनैपर्ने खण्डमा चिकित्सकको सल्लाह र निगरानीमा मात्र लिनुपर्ने हुन्छ ।

औषधि खाने बित्तिकै देखिने समस्या

औषधि खानेबित्तिकै धेरैलाई लाग्न सक्छ, महिनावारी रोकिने बित्तिकै महिनावारी हुनु केही अगावै देखिने ‘मेन्सुरेसन प्रि-सिन्ड्रोम’ हुँदैन । तर यो भ्रम मात्र हो । यसको काम भनेको महिनावारीलाई केही दिन रोक्नु मात्र हो । धेरैलाई यस्ता औषधि लिने बित्तिकै महिनावारीको समयमा हुने जस्तै गरी कम्मर दुख्ने, बेचैनी, जीउ दुख्ने, मुड स्विङ हुने, तल्लो पेट दुख्ने, शारीरिक कमजोरी हुन सक्छ ।

साइड–इफेक्ट

टाउको दुख्ने, वाकवाकी आउने, रिंगटा लाग्ने शरीरमा थकान महसुस हुने हुन्छ । त्यस्तै, महिनावारी नियमित नहुने, कतिपयलाई महिनावारी हुँदा धेरै रक्तस्राव हुने समस्या पनि देखिन्छ । औषधि खानेबित्तिकै शरीर चिलाएमा यो औषधि तुरुन्त रोक्नुपर्छ ।

महिनावारी रोक्दा शारीरिकदेखि मानसिक समस्या देखा पर्न सक्छ । पटकपटक र लामो समयसम्म महिनावारी ढिलो हुने औषधि खाँदा अनियमित रक्तस्राव हुन सक्छ । औषधिको प्रभाव केही दिन मात्र रहन्छ । यस्तो पनि हुन सक्छ कि औषधि खाँदा पनि रक्तश्राव हुन सक्छ ।

कोलेस्टेरोल बढ्ने

महिनावारी रोक्ने औषधिमा कोलेस्टेरोल बढाउने रसायन पनि हुन सक्छ । बढ्दो कोलेस्टेरोलले हृदय रोगको जोखिम बढाउँछ । गर्भधारण रोक्न औषधि लिइरहेका महिलाले महिनावारी नभएको सोच्छन् । तर महिनावारी रोकिंदा आफू गर्भवती भएको पनि थाहा पाउँदैनन् । जसकारण आवश्यकताबिना महिनावारी रोक्नु घातक हुन जान्छ ।

खुट्टामा रगत जम्ने

लामो समयसम्म यी औषधि सेवन गर्दा खुट्टामा रगत जम्न सक्छ । यदि यो फोक्सोमा पुग्यो भने यसले श्वास फेर्न गाह्रो बनाउँछ र यो क्लट मस्तिष्कमा पुगेमा यसले व्यक्तिलाई अपाङ्गसमेत बनाउन सक्छ ।

लामो समयसम्म खाँदा कसैलाई माइग्रेनको समस्या पनि निम्तिन सक्छ ।

कसले खानै हुँदैन ?

मुटरोग, माइग्रेन र मोटोपन भएका महिलाले महिनावारी पछि सार्ने औषधि खानै हुँदैन । यसको सेवनले हृदयघात, अल्सर, मिर्गौला, कलेजो र आन्द्रासम्बन्धी समस्या देखिने जोखिम हुन्छ ।

(प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषगज्ञ डा. झासँग अनलाइनखबरकर्मी मनिषा थापाले गरेको कुराकानीमा आधारित)

हट टपिक्स

अल्जाइमर

आयुर्वेद

इन्डोक्राइन (हर्मोन रोग)

एचआईभी

नेत्ररोग

प्रसूति तथा स्त्रीरोग

बालरोग

मानसिक स्वास्थ्य (डिप्रेसन, एन्जाइटी)

मिर्गौला तथा मुत्र रोग

मुख तथा दन्त रोग

योग तथा प्राणायाम

हेपटाइटिस