+

अकुपञ्चरले ‘खेलकुद इन्जुरी’का कस्ता चोटपटक निको पार्छ ?

२०८१ असोज  ६ गते १४:०१ २०८१ असोज ६ गते १४:०१
अकुपञ्चरले ‘खेलकुद इन्जुरी’का कस्ता चोटपटक निको पार्छ ?

दौड, योग, पौडी, खेलकुद, साइकल चलाउनु लगायत विभिन्न प्रकारका फिटनेस व्यायाम बिस्तारै मानिसको जीवनको एक हिस्सा बन्दै गइरहेका छन् । तर यदि शारीरिक क्रियाकलाप वैज्ञानिक ढंगले गरिएको छैन भने यसले चोट पुर्‍याउन सक्छ, जसकारण खेलकुद इन्जुरी हुनसक्छ ।

खेलकुद इन्जुरी भनेको खेलकुदको क्रममा हुने, खेलसँग सम्बन्धित प्रविधि, तरिकासँग सम्बन्धित मानव शरीरका अंग र तन्तुहरूमा हुने चोटपटक हो ।

चाहे खेल्ने खेल होस् वा दैनिक जीवनमा भारी सामान उठाउने वा सार्ने क्रममा असावधानीका कारण मांसपेशी, स्नायु वा नरम तन्तुहरूमा क्षति हुने सम्भावना हुन्छ । कहिलेकाहीं हाड, जोर्नी वा कार्टिलेजको पनि चोट हुनसक्छ । यस्ता चोटपटक हुँदा पारम्परिक चिनियाँ चिकित्सा पद्धति अन्तर्गतको अकुपञ्चर उपचार एउटा राम्रो विकल्प हुनसक्छ ।

बिन्दुहरूमा सुईको माध्यमबाट ऊर्जा सन्तुलन मिलाउने, शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सुदृढ गर्ने र रोगको उपचार गर्ने प्रयास यस विधिबाट गरिन्छ ।

सन् १९९६ मा विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)ले अकुपञ्चरलाई ११ प्रकारका खेलकुद इन्जुरीहरूको उपचारमा समावेश गरेको थियो । अमेरिकामा मात्र हरेक वर्ष करिब ४० लाख मानिसले यो उपचार लिन्छन् ।

नेपालमा पनि यो चिकित्सा पद्दतिप्रति सर्वसाधारणमा विश्वास बढ्दै गएको देखिन्छ । चीनमा त अझै दशकौंदेखि युद्ध मैदानमा समेत अकुपञ्चरको प्रयोग हुँदै आएको छ । जर्मनी र अस्ट्रेलियामा सन् २००० मा र सन् २०१९ मा अमेरिकी सेनाले पनि युद्ध मैदानमा यसको प्रयोगलाई स्वीकृति दिएको थियो । रियो ओलम्पिकमा खेलाडी माइकल फेल्प्सको कुम र ढाडमा देखिएका कपिङ थेरापीका डामले सबैको ध्यान खिचेको थियो । फलस्वरूप, सन् २०२२ को बेइजिङ शीतकालीन ओलम्पिकमा अकुपञ्चर निकै लोकप्रिय भयो, खेलाडीहरूले यसको चमत्कारी प्रभावलाई सराहना गरे, जसले अकुपञ्चरको अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा लोकप्रियता बढेको देखिन्छ ।

खेलकुद इन्जुरीमा अकुपञ्चरको प्रयोग

सामान्यतया अकुपञ्चरले तीव्र वा दीर्घकालीन पीडालाई प्रभावकारी रूपमा कम गर्न सक्छ । जस्तै- दाँत दुखाइ, टाउको दुखाइ, जोर्नी दुखाइ जस्ता समस्याबाट उत्पन्न हुने विभिन्न पीडा, स्नायुसम्बन्धी रोगहरू जस्तै अनुहार स्नायु पक्षघात, न्युराइटिस, स्नायु पीडा र स्नायु अपक्षयी रोगहरूमा अकुपञ्चरको विशेष लाभ छ ।

खेलकुदसँग सम्बन्धित निम्न समस्यामा अकुपञ्चर प्रभावकारी

लिगामेन्ट इन्जुरी

खेलकुदको क्रममा हुने लिगामेन्ट इन्जुरीमा अकुपञ्चरको प्रयोगले धेरै राम्रो परिणाम दिन्छ । चाहे तीव्र होस् या दीर्घकालीन लिगामेन्ट इन्जुरी अकुपञ्चरका माध्यमबाट उपचार गर्न सकिन्छ ।

तीव्र लिगामेन्ट इन्जुरीमा इन्जुरीपछि सुन्निएको भाग र पीडा कम गर्न अकुपञ्चर प्रभावकारी हुन्छ । र, यो इन्जुरी भएको स्थानको सुजन कम गर्न सहयोग गर्छ । दीर्घकालीन लिगामेन्ट इन्जुरीमा पनि अकुपञ्चरले इन्जुरी वरपरका मांसपेशीहरूलाई फुकाउन मद्दत गर्छ ।

काँध इन्जुरी

धेरैजसो बिरामीमा खेलकुदको बेलामा गलत हिंड्डुलका कारण काँध इन्जुरी हुन्छ । पश्चिमी चिकित्सा उपचारमा यस्तो इन्जुरीको उपचार मुख्य रूपमा पीडानाशक र सुजन कम गर्ने औषधिहरूबाट गरिन्छ । तर चिनियाँ चिकित्सा पद्धतिमा, अकुपञ्चरको प्रयोगले काँधको दुखाइ कम गर्न र रक्तसञ्चारलाई सुधार गर्न मद्दत गर्छ, जसले काँध इन्जुरीबाट उत्पन्न पीडामा राहत पुर्‍याउँछ ।

घुँडा जोर्नीको पीडा

खेलकुदका कारण अगाडिको क्रुसिएट लिगामेन्ट, आन्तरिक पक्षीय लिगामेन्ट वा बाह्य पक्षीय लिगामेन्ट इन्जुरी हुँदा बिरामीले हिंड्दा खुट्टामा पीडा महसुस गर्छन् र बल लगाउन डराउँछन् । यस्ता घुँडा जोर्नीको पीडामा अकुपञ्चरले घुँडाको चारैतिरका विशेष बिन्दुहरूमा सुई लगाएर उपचार गर्छ । उपचारको क्रममा सुजन र हल्का पीडा महसुस हुनु सामान्य नै हो ।

अकुपञ्चर विधि कसलाई उपयुक्त हुँदैन ?

सबै किसिमका जोर्नी तान्नु वा मांसपेशीको समस्या भने अकुपञ्चर र थेरापी मार्फत समाधान गर्न सकिंदैन । उदाहरणका लागि यदि हाड भाँचिएको वा जोर्नी खुस्किएको छ भने शल्यक्रिया वा अन्य उपचारको आवश्यकता पर्छ ।

त्यस्तो अवस्थामा बाह्य उपचारपछि मात्रै अकुपञ्चर गर्न सकिन्छ । जोर्नी वरिपरि संक्रमण, हाडको सङ्क्रमण भएमा पहिले सङ्क्रमणको उपचार गरी त्यसपछि मात्रै अन्य उपचारहरू विचार गर्न सकिन्छ ।

अकुपञ्चरले कसरी काम गर्छ ?

अकुपञ्चरले शरीरका विशेष बिन्दुहरूमा सुईले उत्तेजित गरेर तन्तुहरूलाई आराम दिने, स्नायु प्रणाली र हर्मोनल प्रणालीलाई नियन्त्रण गरेर मांसपेशीहरूको तनाव र सुन्नाइ घटाउँछ ।

शरीरका ऊर्जा मार्गहरूलाई उत्तेजित गरी रक्तसञ्चार सुधार गर्छ, जसले गर्दा चोट लागेका ठाउँमा सुजन कम गर्न मद्दत गर्छ । अकुपञ्चरले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सन्तुलनमा ल्याएर सुजनका कारण हुने समस्यालाई कम गर्छ ।

सुईको प्रभावले स्नायु प्रणालीलाई सन्तुलनमा राख्न मद्दत गर्छ, जसले गर्दा मांसपेशीहरूमा देखिने पीडा घट्छ । साथै अकुपञ्चरले मांसपेशीलाई फुकाउन, रक्तसञ्चार सुधार गर्न र थकान कम गर्न मद्दत गर्छ, जसले गर्दा चोटबाट चाँडै निको हुन सघाउँछ ।

अकुपञ्चरको कुनै साइडइफेक्ट हुन्छ ?

अकुपञ्चर परम्परागत चिनियाँ चिकित्सा बाह्य उपचार पद्धति हो, जसमा सामान्यतया कुनै गम्भीर साइड- इफेक्ट हुँदैन । अकुपञ्चर उपचारको क्रममा, सुईले जब विशेष बिन्दुहरूमा छेडिन्छ, बिरामीले स्थानीय रूपमा अमिलो, झन्झनाहट वा हल्का दुखाइ महसुस गर्न सक्छन् ।

विशेषगरी पहिलो पटक अकुपञ्चर गराउनेहरूलाई यो अलि असहज हुन सक्छ, तर यो सामान्य हो । सुईले उत्पन्न गर्ने संवेदना अकुपञ्चरको उपचारको आधार हो, त्यसैले बिरामीले धेरै तनाव लिनु पर्दैन । उपचार समाप्त भएपछि सुईहरू हटाउँदा, केही बिरामीको छेडिएको स्थानमा सानो रक्तश्राव वा छालामा निलो दाग देखा पर्न सक्छ, जुन सामान्यतया दुईदेखि तीन दिनभित्र आफैं हराउँछ ।

यसका लागि कुनै विशेष उपचारको आवश्यकता हुँदैन । कतिपय बिरामीले सुई लगाएकोपछि थकान वा न्यानोपन महसुस गर्न सक्छन्, जुन सुईले शरीरको ऊर्जा सक्रिय गरेपछि हुन्छ । अकुपञ्चरको मुख्य उद्देश्य शरीरको आन्तरिक पुनर्स्थापना क्षमतालाई सक्रिय र सन्तुलित बनाउनु हो ।

सामान्यतया आराम गरेपछि यो थकान हराउँछ । यसबाहेक केही बिरामीहरू भावनात्मक तनावका कारण हल्का चक्कर, वाकवाकी वा मुटुको धड्कन बढेको महसुस गर्न सक्छन्, जसलाई आराम गरेर नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।

यी सबै लक्षण छोटो समयमै हराउँछन् । त्यसैले अकुपञ्चरमा सामान्यतया कुनै गम्भीर साइड-इफेक्ट हुँदैन । उपयुक्त अकुपञ्चर चिकित्सकको मार्गदर्शनमा मात्र उपचार गराउनुपर्छ ।

अकुपञ्चर खेलकुद इन्जुरी डा. नरेन्द्र लामिछाने
डा. नरेन्द्र लामिछाने
लेखक
डा. नरेन्द्र लामिछाने
अकुपञ्चरिस्ट विशेषज्ञ

अकुपञ्चरिस्ट विशेषज्ञ डा. लामिछाने हाल ललितपुरस्थित ब्लु लोटस अस्पतालमा कार्यरत छन्। अकुपञ्चरमा एमडी गरेका उनको नेपाल आयुर्वेद मेडिकल काउन्सिल दर्ता नम्बर ६६६ रहेको छ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

अकुपञ्चरले ‘खेलकुद इन्जुरी’का कस्ता चोटपटक निको पार्छ ?

अकुपञ्चरले ‘खेलकुद इन्जुरी’का कस्ता चोटपटक निको पार्छ ?

युवामा हृदयघातको समस्या बढ्दो, जोगिन के गर्ने ?

युवामा हृदयघातको समस्या बढ्दो, जोगिन के गर्ने ?

अल्जाइमर्समा परिवारको भूमिका कस्तो हुनुपर्छ ?

अल्जाइमर्समा परिवारको भूमिका कस्तो हुनुपर्छ ?

किन आउँछ छालामा दाद ?

किन आउँछ छालामा दाद ?

काठमाडौं ‘डेंगुमय’ हुँदैछ ?

काठमाडौं ‘डेंगुमय’ हुँदैछ ?

स्ट्रोकको प्राथमिक उपचार कसरी गर्ने ?

स्ट्रोकको प्राथमिक उपचार कसरी गर्ने ?