विश्वका शीर्ष वैज्ञानिकको सूचीमा ३१ नेपाली (सूचीसहित)

२६ कात्तिक, काठमाडौं। सन् २०२५ मा विश्वका सबैभन्दा बढी प्रभाव पार्ने शीर्ष वैज्ञानिकहरूको सूचीमा ३१ जना नेपाली वैज्ञानिक परेका छन् ।

एल्सेभियरसँगको सहकार्यमा अमेरिकाको स्ट्यानफोर्ड युनिभर्सिटीले तयार पारेको वार्षिक ग्लोबल र्‍याङ्किङमा ३१ जना नेपाली परेको नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान (नाष्ट)का वैज्ञानिक डा. निरञ्जन कोइरालाले बताए ।

उनले अनलाइनखबरसँग भने, ‘सन् २०२५ को विश्वमा सबैभन्दा बढी प्रभाव पार्ने शीर्ष २ प्रतिशत वैज्ञानिकहरूको वरीयता सूचीमा नेपालका ३१ जना वैज्ञानिकहरू पर्नु भएको छ।’

उनका अनुसार स्ट्यानफोर्ड-एल्सेभियर शीर्ष  २ प्रतिशत वैज्ञानिकहरूको सूची एक वार्षिक ग्लोबल र्‍याङ्किङ हो जसले वैज्ञानिक विषयहरूमा विश्वका सबैभन्दा प्रभावशाली अनुसन्धानकर्ताहरूलाई पहिचान गर्दछ। जसमा नेपाली अनुसन्धानकर्ताहरूले अनुसन्धान, आविष्कार र दिगोपनको माध्यमबाट विश्वव्यापी प्रभाव पारेका छन्।

उक्त सूची अनुसार त्रिभुवन विश्वविद्यालयका ७ जना तथा नेपाल हेल्थ रिसर्च काउन्सिल (एनएचआरसी), बीपी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान (बीपीकेएच) र अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्र (इसिमोड)का २/२ जनालगायत समावेश छन्। जसमा त्रिभुवन विश्वविलालयका अजय भट्टराई, रमेश प्रसाद अधिकारी, भीष्म कार्की, त्रिविका निरञ्जन पराजुली, त्रिविका रामप्रसाद शर्मा, त्रिविका गोविन्द प्रसाद ढुंगाना र त्रिवि शिक्षण अस्पतालका रञ्जित कुमार साह रहेका छन् ।

यसैगरी बीपी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान (बीपीकेएच)का सञ्जीव कुमार शर्मा र सुमन रिजाल तथा अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्र (इसिमोड)का अरूण भक्त श्रेष्ठ र फिलिप वेस्टर शीर्ष वैज्ञानिकहरूको सूचीमा परेका छन् ।

यस्तै नेपालको सर्वोच्च अनुसन्धान निकाय नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान (नास्ट)का वैज्ञानिक डा. निरञ्जन कोइराला पनि स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालयले एलसेभियरसँगको सहकार्यमा तयार पारेको प्रतिष्ठित सूचीमा परेका छन् ।

डा. कोइरालाले नेपालको औषधीय वनस्पति र जडिबुटीमा लुकेको सम्भाव्यताको प्रमाण र अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धान र आविष्कारमा नेपालको बढ्दो भूमिकाबाट मान्यता पाएको बताए।

उनले भने, ‘नेपाल चाँडै नै प्राकृतिक उत्पादनमा आधारित फाइटो-फार्मास्युटिकल औषधिको अग्रणी उत्पादक र निर्यातकर्ता बन्ने र देशको अर्थतन्त्रमा परिवर्तन ल्याउँछ।’

उनले बायोग्यास, बायोडिजेल जस्ता वैकल्पिक ऊर्जालाई अनुदान र कृषकमुखी तथा व्यवसायिक नीति तथा योजनामार्फत प्रवर्द्धन गर्न सरकारले महत्वपूर्ण भूमिका हुने बताए ।

डा. निरञ्जन कोइरालाले दक्षिण कोरियाबाट सन् २०१६मा पीएचडी  र सन् २०१८मा मेक्सिकोको राष्ट्रिय स्वायत्त विश्वविद्यालय र सन् २०२०मा मकाउ विश्वविद्यालय, मकाउ SAR, चीनबाट पोस्टडक्टोरल फेलोशिपहरू गरेका छन् ।

उनको रुचि औद्योगिक जैविक प्रबिधि, फार्मास्यूटिकल-औषधि-खाद्य-विश्लेषणात्मक रसायन विज्ञान, माध्यमिक मेटाबोलाइट्स, फ्लेभोनोइड्स र मेटाबोलिक विकारहरूको क्षेत्रमा छ।

डा. कोइरालाले फार्मास्यूटिकल/औषधि रसायन विज्ञानमा बढी समर्पित परियोजनाहरूमा सुपरवाइजरको रूपमा काम गरिसकेका छन्। नेपालका औषधि वनस्पति, जडिबुटी, च्याउ र धेरै जंगली तरकारीहरूमा तिनीहरूको फेनोलिक सामग्री, फ्लेभोनोइड सामग्री, एन्टिअक्सिडेन्ट क्षमता, आरबीसी झिल्ली स्थिरीकरण गतिविधि, साइटोटोक्सिक कार्य, घाउ निको पार्ने, एन्टिपायरेटिक, एन्टि-मधुमेह, एन्टी-क्यान्सर, एन्टिनोसिसेप्टिभ, एन्टि-डिसेप्टिभ, एन्टिअक्सिडेन्ट, एन्टी-डिजिप्टिभ, एन्टि-डायबिटिक गतिविधिहरू उनले अध्ययन गरेका छन्।

मानव औषधिको रूपमा तिनीहरूको सम्भावित प्रयोगको लागि प्रमाणहरू प्रदान गर्ने महत्त्वपूर्ण परिणामहरू उनको अनुसन्धान टोलीद्वारा स्पष्ट गरिएको थियो। उहाँका कार्यहरूका लागि उहाँलाई नेपालका प्रधानमन्त्रीद्वारा हस्ताक्षरित नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्वारा विज्ञान तथा प्रविधि युवा पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो। डा. कोइराला नेपालको जैवविविधता र प्राकृतिक उत्पादनहरूमा विभिन्न रोग र विकारहरू निको पार्न सक्ने असंख्य औषधीय यौगिकहरू रहेको उनको दाबी छ।

काठमाडौं इन्स्टिच्युट अफ कम्प्लक्स फ्लोजका शिव प्रसाद पुडासैनी, नेपाल हेल्थ रिसर्च काउन्सिलका मेघनाथ धिमाल, ग्लोबल सेन्टर फर रिसर्च एण्ड डेभलपमेन्टका छविलाल रानाभाट स्ट्यानफोर्ड युनिभर्सिटीले तयार पारेको सूचीमा उल्लेख छ ।

यस्तै ट्रान्स कल्चरल साइकोसोसल अर्गनाइजेशन नेपालका मार्क जेडी जोर्डन्स, इन्टरनेशनल वाटर म्यानेमेन्ट इन्स्ट्च्युटका सन्तोष नेपाल, गण्डकी युनिभर्सिटीका राजकुमार थापा, त्रिविका  हरेका छन् ।

सीईएमवाइटी पिटर आर हब्स, ग्लोबल इन्स्टिच्युट फर इन्टरडिसिप्लिनरी स्टडिजका सुरेन्द्र केसी,  काठमाडौं विश्वविद्यालयका सुदन कुमार झाको नाम पनि समावेश गरिएको छ ।

त्यसैगरी ग्रेड एकेडेमी प्रालिका रन्दीप रकुवाल,  काठमाडौं क्यान्सर सेन्टरका सुनील कुमार श्रेष्ठ, ग्रेट एकेडेमी प्रालिका गणेश कुमार अग्रवालको नाम पनि सूचीमा समावेश छ।

यस्तै बायो टेक्नोलोजी सोसाइटी अफ नेपालका विकास बराल, लुम्बीनी मेडिकल कलेजका आलोक आत्रेय, एनएनआरसीका उत्तम पौडेल,  सिलिकन स्क्रिप्ट साइन्स प्रालिका पुकार खनाल, ग्लोबल हेल्थ रिसर्च एण्ड मेडिकल इन्टरभेन्सन फर डेभलपमेन्टका सुरज भट्टराई, कलेज अफ मेडिकल साइन्सेज नेपालका विपिन चौरसिया र  रहेका छन् ।

एल्सेभियरसँगको सहकार्यमा अमेरिकाको स्ट्यानफोर्ड युनिभर्सिटीले तयार पारेको यो वार्षिक र्‍याङ्किले स्कोपस डाटाबेसबाट निकालिएको वैज्ञानिक उत्पादन र बिब्लियोमेट्रिक प्रभाव डेटाको विश्लेषण गर्छ ।