जकार्ता विश्वकै सबैभन्दा ठूलो सहर, टोकियो तेस्रोमा झर्‍यो

१० मंसिर, काठमाडौं । संयुक्त राष्ट्र संघको एक नयाँ प्रतिवेदनले इन्डोनेसियाको राजधानी जकार्तालाई विश्वको सबैभन्दा ठूलो सहर घोषणा गरेको छ । यो सहरमा ४ करोड १९ लाख मानिस बसोबास गर्छन्।

यसपछि बङ्गलादेशको ढाका दोस्रो स्थानमा रहेको छ । ढाकामा ३ करोड ६६ लाख मानिसको बसोबास छ।

अलजजिराका अनुसार, जनघनत्व बढी भएको जाभा टापुको पश्चिममा अवस्थित, समुद्र सतहभन्दा कम उचाइमा रहेको तटीय सहर जकार्ता दोस्रो स्थानबाट माथि उक्लँदै पहिलोमा पुगेको हो।

यसअघि सन् २००० मा प्रकाशित संयुक्त राष्ट्र संघको मूल्याङ्कनमा टोकियो पहिलो स्थानमा थियो ।

जापानको राजधानी टोकियोको जनसंख्या तुलनात्मक रूपमा स्थिर रहेको छ । त्यहाँ ३ करोड ३४ लाख मानिस बस्छन् । जुन नयाँ मूल्याङ्कनअनुसार तेस्रो स्थानमा झरेको छ ।

बङ्गलादेशको अत्यधिक जनघनत्व भएको राजधानी ढाका यसअघि नवौं स्थानमा थियो, अहिले दोस्रो स्थानमा उक्लेको छ । सन् २०५० सम्ममा ढाका विश्वको सबैभन्दा ठूलो सहर बन्ने अनुमान गरिएको छ।

एसियामा ‘मेगासिटी’ को प्रभुत्व

संयुक्त राष्ट्रसंघको आर्थिक तथा सामाजिक मामिला विभागको ‘वर्ल्ड अर्बनाइजेसन प्रोस्पेक्ट्स २०२५’ प्रतिवेदनले १० करोडभन्दा बढी बासिन्दा भएका ‘मेगासिटी’ हरूको सङ्ख्या बढेर ३३ पुगेको पनि पत्ता लगाएको छ।

यो सङ्ख्या सन् १९७५ मा विश्वभर रहेका आठ मेगासिटीभन्दा चार गुणा बढी हो।

विश्वका ३३ मेगासिटीमध्ये १९ वटा एसियामा छन् र शीर्ष १० मध्ये नौवटा एसियामै छन्। जकार्ता, ढाका र टोकियो बाहेक, शीर्ष १० मा परेका अन्य एसियाली सहरहरू हुन्:

चौथो- नयाँ दिल्ली, भारत (३ करोड २ लाख)

पाँचौं- साङ्घाई, चीन (२ करोड ९६ लाख)

छैटौं- ग्वाङ्झाउ, चीन (२ करोड ७६ लाख)

सातौं- मनिला, फिलिपिन्स (२ करोड ४७ लाख)

आठौं- कोलकाता, भारत (२ करोड २५ लाख)

नवौं- सियोल, दक्षिण कोरिया (२ करोड २५ लाख)

राष्ट्रसंघका अनुसार इजिप्टको कायरो (३ करोड २० लाख जनसंख्या) मात्र शीर्ष १० भित्र एसिया बाहिरको सहर हो।

ब्राजिलको साओ पाउलो (१ करोड ८९ लाख) अमेरिका महादेशको सबैभन्दा ठूलो सहर हो।

नाइजेरियाको लागोस पनि तीव्र रूपमा बढेको छ, जसले यसलाई उप-सहारा अफ्रिकाको सबैभन्दा ठूलो सहर बनाएको छ।

ढाकाको तीव्र वृद्धि आंशिक रूपमा ग्रामीण क्षेत्रका मानिसहरू अवसरको खोजीमा वा जलवायु परिवर्तनले बढाएको बाढी र समुद्रको बढ्दो सतह जस्ता समस्याहरूको कारणले आफ्नो गृह नगर छोडेर राजधानीमा सर्नुले भएको छ।

जकार्ताले पनि समुद्रको बढ्दो सतहका कारण समस्या झेलिरहेको छ। सन् २०५० सम्ममा सहरको एक चौथाइ भाग पानीमुनि डुब्न सक्ने अनुमान गरिएको छ।

समस्या यति गम्भीर छ कि इन्डोनेसियाको सरकारले बोर्नियो टापुको पूर्वी कालिमान्टन प्रान्तमा नुसन्तारा नामक एउटा नयाँ, विशेष रूपमा निर्माण गरिएको राजधानी सहर बनाउँदैछ। संयुक्त राष्ट्र संघले सन् २०५० सम्ममा जकार्तामा थप १ करोड मानिसहरू बसोबास गर्ने अनुमान गरेको छ।

सहरको बढ्दो जनसङ्ख्याले असमानता र जीवनयापनको खर्च सम्बन्धी चिन्ताहरूसँग पनि जुध्नुपर्नेछ। यस वर्षको सुरुमा इन्डोनेसियाली सहरमा हजारौं मानिसहरू सडकमा उत्रिएका थिए । एपमा आधारित मोटरसाइकल राइड-सेयर र डेलिभरी राइडरहरू सहित कम आय भएका कामदारहरूको अवस्थाप्रति बढ्दो आक्रोशको नतिजाको रूपमा प्रदर्शनहरूलाई हेरिएको छ ।

यसैबीच, संयुक्त राष्ट्र सघको प्रतिवेदन अनुसार, पानीको अभावको सामना गरिरहेको इरानको राजधानी तेहरानको अहिलेको जनसंख्या ९० लाख रहेको छ।

नयाँ मूल्याङ्कनमा सहरको परिभाषामा विभिन्न देशहरूले प्रयोग गर्ने असंगतिहरूलाई सम्बोधन गर्ने प्रयासमा संयुक्त राष्ट्रसंघले नयाँ मापदण्डहरू अपनाएपछि पनि परिवर्तनहरू देखिएका छन्।

प्रतिवेदनअनुसार, सन् २०२५ मा विश्वको कुल जनसंख्यामध्ये ४५ प्रतिशत सहरहरूमा, ३६ प्रतिशत साना सहरहरूमा र १९ प्रतिशत ग्रामीण क्षेत्रहरूमा बसोबास गर्छन्।

मेगासिटीहरूको संख्या (१ करोडभन्दा बढी जनसंख्या भएका) सन् १९७५ मा ८ बाट बढेर सन् २०२५ मा ३३ पुगेको छ, जसमध्ये १९ वटा एसियामा अवस्थित छन्।

विश्वका करिब १२००० सहरमध्ये ९६ प्रतिशतको जनसंख्या १० लाखभन्दा कम छ, र ८१ प्रतिशतको जनसंख्या २.५ लाखभन्दा कम छ।

विश्वभरका सहरवासीहरूको जनसंख्या सन् २०५० सम्ममा ९८ करोड ६० लाखले बढ्ने अनुमान गरिएको छ, जसको आधाभन्दा बढी वृद्धिमा योगदान पुर्‍याउने सात देशहरू मध्ये भारत पनि एक हो। अन्य देशहरूमा नाइजेरिया, पाकिस्तान, प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कङ्गो, इजिप्ट, बङ्गलादेश र इथियोपिया रहेका छन्।