श्रीनारायणको प्रश्न- प्रधानन्यायाधीशज्यू, पिन्टुको हत्यारा जोगाउनेलाई कहिले कारबाही हुन्छ ?

३ असार, काठमाडौं । पिन्टु, कति प्रिय नाम थियो । श्रीनारायणसिंह राजपुत दम्पतीले कान्छो छोराको नाम त्रिलोकप्रताप नाम राखेपनि मायाले पिन्टु भनी बोलाउँथे । राजनीतिशास्त्रमा स्नातक पढ्दै थिए, बाबुआमाको ख्याल गर्थे, अह्राएको मान्थे । १८ वर्षअघिदेखि ऊ साथमा छैन भन्दा ८४ वर्षीय वयोवृद्ध झसंग हुन्छन् ।

‘पुत्रशोकभन्दा अर्को चोट के हुन्छ ?,’ मंगलबार बिहान श्रीनारायण अचानक भक्कानिए, ‘त्यही शोकले श्रीमती गइन् । मेरो यो हालत छ ।’

०००

श्रीनारायण आफैं पनि राजनीतिक रुपमा सचेत व्यक्ति थिए, २०१५ सालमै म्याट्रिक पास गरेका उनी सुझबुझ भएका कांग्रेस कार्यकर्ता थिए । २०६४ सालको संविधानसभा निर्वाचनको पूर्वसन्ध्यामा रौतहटमा चुनावी चहलपहल गर्माएको थियो ।

कांग्रेस उम्मेद्‌वार मोहम्मद आफताब आलमले २२ वर्षीय त्रिलोकप्रताप (पिन्टु) लाई डाके । राजनीतिक रुपमा सचेत, प्रभावकारी भाषण गर्नसक्ने भएकाले आलमले पिन्टुलाई निर्वाचन प्रसारप्रसारमा लिएर हिँडेका थिए । संविधानसभा निर्वाचनको अघिल्लो साँझ आलमको घरमा कार्यकर्ताहरूको जमघट थियो ।

त्यही अपरान्ह आलमको घरमा अचानक विस्फोट भयो ।

खासमा प्रतिस्पर्धी उम्मेद्वार र मतदाता तर्साउन आलमले केही व्यक्तिहरूलाई बम बनाउन लगाएका थिए । घरेलु बम भण्डारण भइरहेको थियो, त्यसैक्रममा भएको विस्फोटमा केही मारिए, केही घाइते भए । मारिनेहरूको लाश इटाभट्टामा हालेर पोलियो, घाइतेहरूलाई पनि ज्यँदै इटाभट्टामा हालियो ।

विस्फोटको खबर तत्काल गाँउभर फैलियो, भोलिपल्ट छिमेकीहरूले उनलाई भने, ‘तपाईंको छोरा पनि त्यसमा परेको छ ।’

थाहा पाएपछि श्रीनारायण हतारिँदै आलमको घरमा पुगे । आलमले भने, ‘तपाईंको छोरा कलेज छ भनेर हतार हतार बेलुकी नै गइसक्यो ।’

एउटै पार्टीको मान्छे, त्यति भनेपछि कसरी नपत्याउनु ? छोरा खोज्दै सितमढी गए, तर सोधखोज गर्दा छोरा कहिँ भेटिएनन् । छिमेकीहरूले पनि ‘छोरा विस्फोटमै परेको हो’ भनेर बताइदिए । त्यसपछि उनलाई यकिन भयो, ‘छोरा ज्युँदो छैन ।’

त्यसपछि श्रीनारायण न्यायको संघर्षमा छन् । सुरुमा प्रहरीमा जाहेरी दिए, जाहेरी दर्ता भएन । आलमविरुद्ध उजुरी दिन अनेक गरे, प्रयासमा सफल भएनन् । जसोतसो जाहेरी दर्ता भयो ।

प्रहरी, प्रशासन मिलेर मुद्दा नचल्ने निर्णय गरे । यसबीचमा उनलाई अनेक प्रलोभन आयो, आलम परिवारले धम्की दियो । त्यही घटनामा छोरा गुमाएकी रुक्साना खातुनमाथि गोली प्रहार गरी हत्या भयो । यो हदसम्मको आतंक हुँदा पनि श्रीनारायण धर्मराएनन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

सिंगो गाउँले देखेको रौतहट विस्फोट न्यायाधीशले देखेनन्

न्यायका लागि लड्ने अठोट गरेका उनी सर्वोच्चसम्म पुगे । सर्वोच्चले फेरि अनुसन्धान गर्नू भन्ने आदेश दियो । त्यसपछि पनि पटकपटक अल्झाउने काम भयो । २०७६ साल आलम पक्राउ परेपछि मात्रै केही आशा बढ्यो ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालयले, निकै मेहनतका साथ प्रमाण जुटायो । आलम पक्राउ परेपछि जिल्ला अदालतमा मुद्दा दायर भयो । सधै त्रासमा बाँचिरहेका श्रीनारायणले चैनको सास फेरे ।

त्यतिबेला नै न्यायालयमाथि राजनीतिक हस्तक्षेपको प्रयास नभएको होइन । कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाले पटकपटक आलमको बचाउमा राजनीतिक अभिव्यक्ति दिइरहे । मुद्दाको थुनछेक बहस चलिरहँदा नेताहरूले फोन समेत गरे, तर केही न्यायाधीशहरूले दबाब थेगे ।

आलमलाई छाडिदिन दबाब दिने कांग्रेसका एक नेतालाई ती न्यायाधीशले भनिदिए, ‘म मुद्दामा दाँयाबाँया गर्दिनँ । दबाब नै दिनुहुन्छ भने यो मुद्दा अरु इजलासमा पठाइदिन्छु ।’ उच्च र सर्वोच्चले समेत आलमलाई थुन्न आदेश दियो । मुल मुद्दामा पछि जिल्ला अदालत रौटहटले आलम लगायतलाई जन्मकैदको फैसला सुनायो । १२ वर्षसम्म निराश बनेका श्रीनारायणलाई लाग्यो, ‘मुलुकमा धन्न कानुन रहेछ । ढिलै भएपनि न्याय पाएँ ।’

त्यो मुद्दा उच्च अदालत, वीरगञ्ज पुगेपछि भने अचानक अवस्था फेरियो । न्यायाधीश डा. खुसीप्रसाद थारुको इजलासमा पेशी नपर्दासम्म अनेक तरहले सुनुवाइ अघि बढेन, अनेक गरेर मुद्दा अल्मलियो ।

जुन दिन उनी सहितको इजलासमा मुद्दाको पालो पर्‍यो, ४–५ घण्टाको सुनुवाइमा फैसला भयो ।

यो पनि पढ्नुहोस

प्रहरी रिपोर्ट भन्छ- विस्फोटमा दुई मारिए, उच्च अदालतको जिकिर- कहीँबाट पुष्टि भएन

मिलेमतोका कारण हुनसक्छ, सरकारी वकिलहरूको समूहले पनि बहसलाई अस्वभाविक रुपमा छिटोछरितो रुपमा टुंग्याए । फैसलाका संक्षिप्त रायमा जे जस्ता आधार उल्लेख भए, त्यसबाट उनी झनै विक्षिप्त छन् । विस्फोटको घटनै भएको होइन, कोही मारिएको पुष्टि भएन भन्ने जस्ता आधार देखाएपनि उनलाई लाग्यो, ‘मैले पाइसकेको न्याय फेरि मर्‍यो ।’

उच्च अदालतको वीरगञ्ज इजलासले फैसलाको पूर्णपाठ तयार गरिसकेको छैन । तर रायकिताबमा विस्फोटको घटना पुष्टि नभएको र इटाभट्टामा पोलिएको दावी पुष्टि नहुने आधार अघि सार्दै सबै आरोपितहरूलाई सफाइ दियो । न्यायाधीशहरूले अघि सारेका यी आधार सुनेर श्रीनारायण ‘यति सम्म हुँदोरहेछ’ भन्दै छक्क परेका छन् ।

हुन पनि श्रीनारायणलाई दुई कारणविना यस्तो ‘जघन्य’ फैसला हुनै नसक्ने लागेको छ । ‘उच्च अदालतको फैसला सुनेपछि मलाई लाग्यो, कानुन मरिसकेको छ,’ उनको आकलन छ भन्छन्, ‘कि त माथिको दबाबले हो, कि पैसाले ।’

यी बाहेकको अवस्थामा यतिविघ्न विचलन नहुनपर्ने उनको आकलन छ ।

घरमै बसिरहेका श्रीनारायणको मनले के मान्थ्यो ? उच्च अदालतको फैसलापछि उनको बेचैनी बढेको छ । मन ब्याकुल भइरहन्छ । कानले कम सुन्ने लगलगाउदो ८४ वर्षीय ज्यान काठमाडौं हिँड्न तम्सियो । एक शुभचिन्तकले भाडाको गाडी मगाएर उनलाई काठमाडौं झिकाए ।

श्रीनारायणले सोमबार छोराका हत्यारालाई ‘उन्मुक्ति’ दिने न्यायाधीशहरू डा. खुसीप्रसाद थारु र अर्जुन महर्जनमाथि कारबाहीको माग राखेर न्यायपरिषद्मा उजुरी दिएका छन् । उनले न्यायाधीशहरू थारु र महर्जनलाई तत्काल निलम्बनको माग त राखेका छन् नै, आर्थिक चलखेलको आचरणजन्य प्रश्न समेत गरेका छन् ।

उनी हिँड्न पाएका थिएनन्, गाँउभर ‘श्रीनारायण काठमाडौं गए’ भन्ने हल्ला फैलियो । आलम र उनका परिवारले आफ्नो चियोचर्चो गर्न केही व्यक्ति खटाएको भन्दै उनले आफू निरन्तर ‘सीआईडी’को घेराबन्दीमा रहेको सुनाए । उनी भन्छन्, ‘मेरो वरपर सीआईडी भइरहन्छ । यताउता गर्‍यो कि फोन गरिरहन्छन् । उनीहरूले कहिले मलाई के गरिदिन्छन्, थाह छैन । भगवान जानून् ।’

श्रीनारायण जाहेरीकर्तामात्रै होइनन्, घटनास्थलका साक्षी समेत हुन् । भोलिपल्ट आलमको घर पुग्दाको अवस्था उनले भुलेका छैनन् । विस्फोटले घरका दिवाल (पर्खाल) हरू छियाछिया भएका थिए, छाना उडेको थियो । घटनाबाट पीडित घाइतेहरू यही समाजमा छन्, छानविन प्रतिवेदनहरू विस्फोट भएको निष्कर्ष निकालेका छन् । ‘घटना नभएको भए मेरो छोरा ज्युँदै हुनुपर्ने । मेरो छोरा कहाँ छ ?’ उनी भन्छन्, ‘सरकारसँग सबै शक्ति छ, पत्ता लगाएर मेरो छोरा देखाइदिए भइहाल्यो ।’

मुद्दाको मिसिलमा रहेका प्रमाण र यथार्थसँग मेल नखाने फैसलामाथि चौतर्फी प्रश्न उठिरहेको छ । सार्वजनिक वृत्तमा न्यायिक कामकारबाहीमाथि तिखो टिकाटिप्पणी भएको छ । न्यायाधीशको कामकारबाही र आचरणमाथि निगरानी गर्ने न्यायपरिषद् बैठकमा आलम सफाई प्रकरणबारे छलफल भएको थियो ।

यो पनि पढ्नुहोस

आलम छुटेसँगै त्रसित परिवार भन्छ- अब सर्वोच्च जान्छौं, सास रहेसम्म लड्छौं

परिषद् बैठकमा यसवारेमा छलफल भए पनि कुनै निष्कर्ष निस्किएन । न्याय परिषदसम्वद्ध स्रोतका अनुसार, सर्वोच्च अदालतका वरिष्ठतम न्यायाधीश सपना प्रधान मल्ल र सदस्य रामप्रसाद भण्डारी यो मुद्दा फैसलासँग जोडिएका दुवै न्यायाधीशलाई परिषदमा झिकाएर छानबिन गर्नुपर्ने पक्षमा छन् ।

तर कानुनमन्त्री अजयकुमार चौरसिया र अर्का सदस्य दामोदर भण्डारी त्यसमा उतिसाह्रो सहज देखिएनन् । ‘न्यायपालिकाभित्रको जिम्मेवारी म लिन्छु’ भनेर सार्वजनिक अभिव्यक्ति दिने प्रधानन्यायाधीश प्रकाशमानसिंह राउत मौन छन् ।

बैठकमा छलफल हुँदा ‘थारु र महर्जनलाई तान्ने भए बम्जन प्रकरणमा सफाइ दिने ‘नरिश्वर भण्डारीलाई पनि तान्नुपर्ने होला’ भन्ने तहको प्रतिक्रिया समेत आएको स्रोत बताउँछ । त्यसपछि परिषद्मा आलम सफाई प्रकरण छलफलको एजेण्डा बनेन ।

तर श्रीनारायणको मनमा भने एउटा कुरा गढिरहेको छ । ‘घटना नभएको हो त मेरो छोरा कहाँ छ ? न्यायाधीशले देखाउन सक्छन् ?,’ उनलाई प्रधानन्यायाधीशसामु यत्ति भन्न मन लागेको छ, ‘उहाँहरू (उच्च अदालतका न्यायाधीशद्वय थारु र महर्जन)ले गल्ती गर्नुभयो । दुवैलाई कारबाही हुनुपर्छ ।’

यो १६ वर्ष छोराको हत्यामा संलग्नलाई कानुनी कठघरामा उभ्याउन उनले केसम्म गरेनन् ? पटकपटक प्रहरी, प्रशासन अनि अड्डा अदालत धाए । कैयौंपटक चप्पलको भरमा काठमाडौं आए । यसरी धाँउदाको खर्चका लागि चार विगाहा जग्गा नै बेचे ।

गत पुसमा श्रीमती समेत गुमाएका उनी थप टुटेका छन् । उनको साथमा अहिले अर्का छोरा छन् । तर श्रीमती समेत गुमाएपछि एक्लिएको महसुस गरिरहन्छन् । निवेदनका पाना बोकेर अड्डाअदालत धाएका उनलाई न्याय पाउने बेलासम्म आफ्नो ज्यान तलमाथि भइहाल्ने हो कि भन्ने चिन्ता समेत छ ।

‘छोराको आत्माको शान्तिका लागि पनि केही त गर्नुपर्‍यो,’ उनी भन्छन्, ‘हिँड्न पनि सक्दिन, बोल्न पनि सक्दिनँ । तर उसैको आत्माको शान्तिका लागि बाचुञ्जेल यति गरिरहेको छु ।’