२६ असार, काठमाडौं । आगामी असोज २ गते हुने तेस्रो चरणको स्थानीय चुनावमा मधेसका ८ जिल्लाबाट कसले बहुमत ल्याउला ? दोस्रो चरणको चुनाव सकिएलगत्तै राजनीतिक वृत्तमा विभिन्नखाले आँकलन सुरु भएका छन् ।

पहिलो र दोस्रो चरणको चुनावबाट पहिलो दल बनेको नेकपा एमालेले मधेसमा पनि आफू पहिलो दल नै बन्ने दाबी गरिरहेको छ भने कांग्रेस चाहिँ मधेसमा आफ्नो जनाधार रहेको भन्दै पहिलो हुनेमा ढुक्क देखिएको छ ।

तराई मधेसका ८ वटा जिल्लाको भावी चुनावी परिणामबारे अहिले नै विश्लेषण गर्नु हावादारी हुन सक्छ । तर, यहाँ चाहिँ हामीले विगत ०७० सालको चुनावी गणितबारे चर्चा गर्न खोजेका छौं, ता कि यसले मधेसको राजनीतिक चित्र बुझ्न सजिलो होस् ।

४८ सीटमा कांग्रेस पहिलो, एमाले दोस्रो

प्रदेश नम्बर २ अन्तरगत व्यवस्थापिका संसदमा कुल ४८ सीट छन् । यीमध्ये ७० सालमा नेपाली कांग्रेसले २१ सीट जितेको थियो । एमालेले १४ र माओवादीले ८ सीट जितेको थियो । त्यस्तै मधेस केन्दि्रत दलहरुले ४ र एउटामा स्वतन्त्रले जितेको थियो । यो मत परिणामलाई हेर्दा कांग्रेस पहिलो, एमाले दोस्रो र माओवादी तेस्रो देखिन्छ ।

जिल्लागत रुपमा विश्लेषण गर्ने हो भने ०७० सालमा सप्तरीका ६ निर्वाचन क्षेत्रमध्ये माओवादीले ३, कांग्रेसले २ र एमालेले १ स्थान जितेका थिए । त्यहाँ मधेसवादी दलले शुन्यमा चित्त बुझाउनुपरेको थियो ।

सिराहाबाट संविधानसभामा कांग्रेसले ४ र एमाले तथा माओवादीले एक/एक सीट जितेका थिए । सिराहा पनि मधेसवादी दलले जितेका थिएनन् ।

त्यसैगरी ७ निर्वाचन क्षेत्र रहेको धनुषामा कांग्रेसले ५ सीट जितेको थियो भने एमाले र सदभावना पार्टीले एक/एक स्थानमा जितेका थिए ।

महोत्तरीबाट संविधान सभामा कांग्रेस र एमाले दुई/दुई सीट जितेर बराबरी भएका थिए भने माओवादी र स्वतन्त्रले एक/एक स्थान जितेका थिए ।

सर्लाहीबाट संविधानसभाको चुनावमा कांग्रेसले दुई स्थान जितेको थियो । एमाले, माओवादी, तमलोपा र तराईमधेस समाजवादी पार्टीले एक/एक स्थान जितेका थिए ।

रौतहटमा भने एमाले र माओवादीले दुई/दुई सीट जितेका थिए भने कांग्रेस र लोकतान्त्रिक फोरमले १/१ सीट जितेका थिए । बारामा भने कांग्रेस र एमालेले ३/३ जना सांसद जितेर आफूलाई समानान्तर शक्ति बनाएका थिए ।

पर्सामा एमालेले कांग्रेसलाई पछि पारेको थियो । त्यहाँ एमालेले ३ र कांग्रेसले दुई सीट जितेका थिए ।

यो सबै तथ्यलाई विश्लेषण गर्दा रौतहट, बारा र पर्सामा कांग्रेसभन्दा एमाले अगाडि देखिएको थियो भने सप्तरी, सिराहा धनुषामा एमाले भन्दा कांग्रेस अगाडि देखिएको थियो । महोत्तरीमा कांग्रेस र एमाले बराबरी प्रतिस्पर्धामा देखिएका थिए । सिराहा र धनुषामा कांग्रेसले बढी सीट नजितेको भए मधेसमा एमाले कांग्रेस लगभग बराबर देखिने थिए ।

समानुपातिकमा कांग्रेस-एमाले करिब समानान्तर

समानुपातिकतर्फ मधेसका ८ जिल्लामा कांग्रेस र एमालेले ०७० सालमा पाएको मतको अन्तर खासै धेरै छैन । कांग्रेसले ८ जिल्लाबाट ३ लाख १३ हजार ९६६ मत पाएको थियो भने एमालेले २ लाख ८५ हजार ७८२ मत पाएको थियो ।

त्यसैगरी मधेसका ८ जिल्लामा माओवादीले २ लाख ११ हजार ४६१ मत पाएको थियो भने उपेन्द्र यादव नेतृत्वको संघीय समाजवादी फोरमले माओवादीको भन्दा बढी अर्थात् २ लाख २१ हजार ९६ मत समानुपातिकतर्फ पाएको थियो ।

मधेसका ८ जिल्लामा विजयकुमार गच्छदारको लोकतान्त्रिक फोरमले ९६ हजार ६३७ सात मत पाएको थियो भने सदभावनाले ८९ हजार १९१ र तमलोपाले १ लाख ५२६ मत पाएको थियो । राप्रपाले १ लाख ३ हजार ३७९ मत पाएको थियो ।

हाल राजपामा समाहित भएका मध्ये राष्ट्रिय मधेस समाजवादी पार्टीको मत २ नम्बर प्रदेशमा करिब ६५ हजार थियो भने तराई मधेस सदभावना पार्टीले करिब ५९ हजारको हाराहारीमा मत ल्याएको थियो । त्यस्तै गणतान्त्रिक फोरम २८ हजार र संघीय सदभावना पार्टीले १६ हजारको हाराहारीमा ०७० सालमा समानुपातिकतर्फ भोट पाएका थिए ।

यी सबै मधेसकेन्दि्रत दलवीच पार्टी एकता भइसकेको अवस्थामा अब मधेसमा माओवादी, संघीय समाजवादी र राजपावीच त्रिपक्षीय प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ भने पहिलो स्थानका लागि कांग्रेस र एमालेवीचकै प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ । राप्रपाको पोजिसन पनि मधेसमा अलि पछाडि नै देखिन्छ ।

कांग्रेसमा डर, एमालेमा आश

हालसम्मको स्थितिलाई हेर्दाखेरि नेपाली कांग्रेस प्रदेश नम्बर २ मा आफ्नो वर्चश्व रहने सोचेको छ । तर, आफ्नो प्रभाव गुम्ने पो हो कि भन्ने कांग्रेसमा डर छ । एमालेले चाहिँ मधेसमा पहिलो दल बन्ने आश गरेको छ ।

पहिलो र दोस्रो चरणको चुनावमा नेपाली कांग्रेसभन्दा एमाले ४८ सीटले अगाडि छ । मत गणना भइरहेका धरानमा पनि एमाले नै अगाडि छ । अब कांग्रेसले कम्तिमा पनि मधेसबाट एमालेको भन्दा ५० सीट बडी जित्नुपर्ने हुन्छ र त्यो अवस्थामा मात्रै ऊ पहिलो पार्टी हुन सक्छ । तर, यो सम्भावना सहज देखिँदैन ।

प्रदेश नम्बर २ मा एमाले नेपाली कांग्रेसभन्दा खासै धेरै कमजोर देखिँदैन । र, आगामी स्थानीय चुनावमा कांग्रेसलाई केही प्रतिकुलता छ भने एमालेलाई अनुकुलता छ ।

जस्तो कि दोस्रो चरणको चुनावमा कांग्रेसले दाङ, कैलाली र कञ्चनपुरमा जुनखालको परिणाम आउने सोचेको थियो, त्यहाँ एमालेले कांग्रेसको गढ भत्काइदियो । उता झापामा एमालेले १० भन्दा बढी सीट जित्ने सोचेको थियो, त्यहाँ एमालेले धक्का खायो ।

कैलाली, कञ्चनपुर र दाङमा कांग्रेसले आफ्नो प्रभाव गुमाउनुको मुख्य कारण हो, जनतामा व्याप्त असन्तुष्टि । र, झापामा पनि यही नियम लागू भयो । विगतमा एमालेले जितेका ठाउँमा जनता एमालेसँग रुष्ट देखिए । कांग्रेसले जितेका ठाउँमा कांग्रेससँग रुष्ट देखिए । उत्तरी मोरङमा मतदाताले एमालेको विकल्पमा कांग्रेसलाई रोज्नु पनि यही मनोविज्ञानले काम गरेको हुन सक्छ ।

र, मधेसमा पनि यही मनोविज्ञानका आधारमा मतदाताहरुले मतदान गरे भने त्यहाँ पनि कांग्रेस, मधेसवादी र माओवादीको विकल्पमा एमालेलाई नरोज्लान् भन्न सकिँदैन ।

अहिले यसो भन्न सकिन्छ कि आगामी असोज २ गते मधेसका ८ जिल्लामा हुने चुनावमा कांग्रेसभित्र डर र एमालेभित्र आश देखिएको छ ।

तर, मधेसमा पछिल्लो समयमा उठेको लामो आन्दोलन र संघर्षको रापताप अझै सेलाइनसकेका कारण ०६४ साल नदोहोरिएला पनि भन्न सकिन्न । तर, फरक यतिमात्रै छ, मधेस केन्दि्रत दलहरु आपसमा जुटेर हैन, फुटेर चुनाव लड्न लागेका छन्, जसले गर्दा ०७० सालमा जस्तो कांग्रेस, एमाले र माओवादी नै हावी हुने सम्भावना प्रवल देखिन्छ ।