१६ जेठ,काठमाडौं । अर्थमन्त्री डा.युवराज खतिवडाको बजेट भाषण सुनिसकेपछि सत्तारुढ कम्युनिस्ट पार्टीका सांसदहरु क्यान्टिनमा बसेर निराशा व्यक्त गरिरहेका बेला दुवै अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र प्रचण्ड भने ऐतिहासिक बजेट भन्दै थिए ।

बजेटमा लोकप्रिय कुरा नपरेपछि सांसदमात्र होइन कम्युनिस्ट पार्टीका नेता कार्यकर्ताले पनि फेसबुकबाट निराशा व्यक्त गरे ।

यो भन्दा राम्रो बजेट त यसअघिका अर्थतन्त्र नबुझेका नेता अर्थमन्त्री हुँदा आएको भन्दै कार्यकर्ता तथा सांसदहरुले असन्तुष्टि व्यक्त गरिरहेका छन् । तर नेकपाका शीर्ष नेताहरुलाई भने बजेट यस्तै आउँदैछ र कम्तीमा दुई वर्ष यस्तै बजेट ल्याउनुपर्छ भन्ने जानकारी थियो ।

भोट तान्ने कि अर्थतन्त्र लिकमा ल्याउने ?

स्रोतका अनुसार देशको अर्थतन्त्र ट्र्याकमा ल्याउन बजेट वक्तव्यमा दुई वर्ष आलोचना खेप्न तयार हुनुपर्ने पूर्व जानकारी अर्थमन्त्रीले प्रधानमन्त्री, पार्टी अध्यक्ष लगायतका नेताहरुलाई गराइसकेका थिए । नेतृत्वलाई जानकारी दिएरै यो बजेटमा भोट तान्नकै लागि राखिने गरेका पपुलिष्ट कार्यक्रम नल्याइएको हो ।

‘दुई वर्षसम्म बजेटमा कार्यकर्ता तहबाट आलोचना हुनसक्छ, त्यसको लागि पार्टी पंक्तिलाई प्रशिक्षित गर्नुपर्ने पनि हुन्छ भन्ने कुरा आएको हो ।

शुरुका दुई वर्ष अर्थतन्त्रलाई सही ट्र्याकमा ल्याउने र बाँकी तीन वर्ष आक्रामक कार्यक्रम र देखिने विकासमार्फत अर्को चुनाव जित्ने लक्ष्य हो’ नेकपाका एक सचिवालय सदस्यले अनलाइनखबरसँग भने ।

दुई तिहाई बहुमत प्राप्त कम्युनिस्ट पार्टीको सरकारलाई अस्थिरताको डर छैन । ५ वर्ष ढुक्कले सरकार चलाउन पाइने भएकाले बजेट पनि सोही योजना अनुसार ल्याइएको दावी ती नेताले गरे । उनले शीर्षस्थ नेतृत्वलाई ‘कन्भिस’ गरेरै अर्थमन्त्रीले बजेट बनाएको हुनाले यो बजेटको प्रतिरक्षा पनि पार्टीले नै गर्ने प्रष्ट पारे ।

प्रधानमन्त्रीले भने-धैर्य राख्नुपर्ने भयो

नेकपा (तत्कालीन वाम गठबन्धन) ले घोषणापत्रमा वृद्धभत्तालगायत सामाजिक सुरक्षा भत्ता ५ हजारसम्म पुर्‍याइने, विकासका ठूला-ठूला आयोजना सञ्चालन गरिने जस्ता धेरै कार्यक्रम राखेको थियो । बजेटमा सामाजिक सुरक्षाभत्ता नबढेपछि विपक्षी कांग्रेसले यसलाई मसला बनाएको छ भने, सत्तापक्षका कार्यकर्ता रक्षात्मक बनेका छन् ।

तर, प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले भने सामाजिक सुरक्षाभत्ता एकैपटक ५ हजार पुर्‍याउने नभनिएको र आफ्नो कार्यकालमा सो प्रतिबद्धता पूरा हुने बताएका छन् । उनले चुनावपछि जाँदा-जाँदै शेरबहादुर देउवा सरकारले अर्थतन्त्र तहसनहस बनाएकाले बृद्धभत्ता जस्ता सामाजिक सुरक्षा भत्ता बढाउन नसकिएको बताए ।

ओलीले अनलाइनखबरसँग भने ‘यसबीचमा परिस्थिति राजनीतिक र आर्थिक हिसाबले बिगार्ने काम भयो । यसले गर्दा अलिकति हामीले धैर्यता राख्नुपर्ने भयो । तर, ७० वर्ष पुगेका जेष्ठ नागरिकको एक लाखसम्मको विमा सरकारले गरिदिने कुरा मासिक भत्ताभन्दा ठूलो सुविधा हो ।’

तत्काल गाली, अर्को चुनावमा ताली ?

सांसद र नेता कार्यकर्ताले अर्थमन्त्रीको आलोचना गरिरहेका बेला नेकपाका शीर्ष नेताले ५ वर्ष सरकार चलाउने पार्टीले समग्र अर्थतन्त्र लिकमा ल्याउने अर्थमन्त्रीको प्रयासलाई साथ दिनुपर्ने भन्दै सम्झाउन थालेका छन् । यसअघिनै अर्थमन्त्री खतिवडाले दुईवटा बजेटले अर्थतन्त्र ट्र्याकमा ल्याउने काम गरे पनि कार्यकर्ताबाट तालीभन्दा गाली खान तयार हुनुपर्ने नेताहरुलाई बताइसकेका थिए ।

खतिवडाको भनाइ उधृत गर्दै नेकपाका एक नेताले भने ‘देशको अर्थतन्त्र ट्र्याक आउट भइसकेको छ । लोकप्रिय हुने नाममा भोट केन्दि्रत बजेट ल्याइए विगतमा । मान्छे भड्किन्छन् भन्ने डरले बनेका बजेट र ५ वर्ष देश चलाउने सरकारले ल्याएको बजेट एउटै हुँदैन । शुरुमा आलोचना ब्यहोर्नुपर्ने हुन्छ तर २ वर्षपछि सबैले हाइ-हाइ गर्नेछन् । ५ वर्षपछि जनतामा जाँदा हामीसँग सबै कुराको जवाफ हुनेछ ।’

विज्ञ भन्छन्-अर्को चुनाव पनि जित्ने लक्षण

हरेक बजेट भाषणमा लोकप्रिय घोषणा सुन्ने बानी परेका आम मान्छेलाई कम्युनिस्ट सरकरको बजेटले निराश बनाएकै हो । यो सरकारको नीति तथा कार्यक्रम, कम्युनिस्ट पार्टीको घोषणापत्र र प्रधानमन्त्रीको समृद्ध नेपाल र सुखी नेपालीको सपना सुनेर अभ्यस्त भइसकेकाहरुले विगतका बजेटको क्रमभंग हुने अपेक्षा राखेका थिए । ठूला-ठूला नयाँ परियोजनाको घोषणा हुने अपेक्षा थियो ।

तर, प्रत्यक्ष राजनीतिमा कहिल्यै नरहेका अर्थमन्त्रीले तत्काल गाली खाने तर ५ वर्षपछि जनतामा जाँदा ताली खाने गरी बजेट बनाउन खोजेको देखियो । एउटै पार्टीको सरकारले ५ वर्ष बजेट ल्याएर कार्यन्वयन गर्ने भएकाले आउने दुई वर्षलाई अर्थतन्त्र सुधार गर्ने, नियमित ठूला पुर्वाधार तथा परियोजना सम्पन्न गर्ने र बाँकी ३ वर्ष लोकप्रिय काम गर्ने लक्ष्य राखिएको अनुमान लगाउन सकिन्छ ।

यो अनुमानलाई अर्थविदहरुले पनि पुष्टि गरेका छन् । पूर्वअर्थसचिव रामेश्वर खनाल, योजना आयोगका पूर्वउपाध्यक्ष तथा कांग्रेसका युवा नेता स्वर्णिम वाग्ले जस्ता विज्ञले पनि बजेटले वित्त सन्तुलन कायम गर्ने र ठूला आयोजना तथा उद्यमशीलतालाई जोड दिएको टिप्पणी गरेका छन् ।

खनालले भने ‘यो बजेट रणनीकि रुपले महत्वपूर्ण छ । यो सरकार ५ वर्षका लागि बनेको हो । पहिलो २ वर्षमा वित्तीय सन्तुलन कायम गरेर आर्थिक वृद्धिद्धर हासिल गर्ने र त्यसपछि चुनाव आउने बेलामा लोकप्रिय कार्यक्रम ल्याउने उद्देश्य देखियो । यो बजेटले अर्को पनि चुनाव जित्ने वातावरण बनायो ।’

अर्थमन्त्री खतिवडाले जे भनेर कम्युनिस्ट पार्टीका शीर्षस्थ नेतालाई कन्भिन्स गरेका थिए, रामेश्वर खनालको टिप्पणी यसमा मेल खाएको छ । कम्युनिस्ट पार्टी र उसको सरकारले लोकप्रियताका नाममा हतार गर्न नचाहेको देखिन्छ । अहिलेनै लोकप्रिय कार्यक्रम र बजेट ल्याएर अर्थतन्त्र थप संकटमा पार्दा कम्युनिस्ट पार्टीनै संकटमा पर्ने अर्थमन्त्रीको चेतावनीमा नेतृत्व आश्वस्त बनेको बुझिएको छ ।

देउवा सरकारको पालामा योजना आयोगको उपाध्यक्ष रहेका स्वर्णिम वाग्लेले पनि बजेट ५ वर्ष सरकार चलाउने अवस्थाको आँकलन गरेर ल्याइएको टिप्पणी गरेका छन् । उनले विनियोजनको दृष्टिले शिक्षा र पूर्वाधार विकास प्राथमिकतामा परेको भन्दै यो चुनाव केन्द्रित बजेट होइन भनेका छन् ।

वाग्लेले फेसबुकमा लेखेका छन् ‘आफ्नो कार्यकाल ५ वर्ष हुने कुरामा विश्वस्त भई आगामी सालका लागि बजेटको पूर्वानुमान गर्दै पहिलो किस्ताका रुपमा यो बजेट आएको छ । आजको मुल्यांकनको दाजोमा ३ वर्षपछि बजेटको समीक्षा अर्कै हुनेछ ।’

२ वर्ष सुधार, ३ वर्ष वितरण

खतिवडाले प्रधानमन्त्रीको टिम र कम्युनिस्ट नेतृत्वको टिमलाई विभिन्न ढंगले भनिसकेका थिए ‘२ वर्ष धैर्य गरौं, त्यसपछि आउने ३ वर्ष घोषणा गरेर होइन कामबाटै लोकप्रिय हुँदै अर्को चुनाव जित्ने अर्थतन्त्र निर्माण हुन्छ । आजको भोलि सरकार ढल्छ भनेर लोकप्रिय बजेट ल्याउने प्रेसरमा हामी छैनौं ।’

अर्थमन्त्री खतिवडाले ल्याएको बजेटको कसैले आलोचना गरेको छ भने कम्युनिस्ट पार्टीका कार्यकर्ताले नै हो । कांग्रेसको विरोध औपचारिकताबाहेक अरु केही होइन । किनकी डा.रामशरण महत र डा.स्वणिर्म वाग्लेहरुले बजेटको वस्तुगत समीक्षा गरेका छन् ।

अर्थतन्त्रका विज्ञहरुले डा. खतिवडाको रणनीतिलाई चिरफार गरिसकेका छन् । खतिवडाको लक्ष्य २ वर्ष सुधार र ३ वर्ष वितरणमार्फत अर्को चुनाव पनि कम्युनिस्ट पार्टीलाई जित्ने मैदान खडा गर्नु हो भन्ने स्वतन्त्र विज्ञहरुले विश्लेषण गरिसकेका छन् ।

अन्तिममा नेकपाका केन्द्रीय सदस्य तथा स्तम्भकार विष्णु रिजालले अर्थमन्त्री खतिवडाबारे गरेको टिप्पणी पनि उल्लेखनीय छ ।

रिजाल फेसबुकमा लेख्छन् ‘डा.युवराज खतिवडाले नेपाल राष्ट्र बैंकमा आफ्ना नीतिहरु ल्ाागू गर्दा धेरैले मन पराएका थिएनन् । तर, त्यही नीतिका कारण आज उहाँको प्रशंसा भइरहेको छ, अर्थतन्त्र सम्हालियो भने र यसपटकको बजेट पनि सबल अर्थतन्त्रको जग खडा गर्न सक्षम हुने अपेक्षा गरौं ।’

यो पनि पढ्नुहोस् :

ओली सरकारले ल्यायो १३ खर्ब १५ अर्बको राजश्वमुखी बजेट

विज्ञ अर्थमन्त्रीको बजेटबाट सत्तापक्षकै सांसद निराश

बजेटमा प्राथमिकता प्राप्त १० क्षेत्र : यातायात पूर्वाधारमा एक खर्ब