एथलेटिक्समा राष्ट्रिय प्रतियोगिताहरु जितिरहँदा, कीर्तिमान बनाइरहँदा, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका प्रतिस्पर्धामा देशको प्रतिनिधित्व गरिरहँदा मलाई आफ्नो जीवनलाई पछाडि फर्केर हेर्न मन लाग्छ ।
खेलाडी बन्छु भनेर त कहिल्यै सोचेकै थिइनँ । विद्यालय पढ्ने समयसम्म परिवारलाई विभिन्न काममा सघाउँदै गर्दा नै मभित्रको खेलाडी हुर्किएको हो । पाखा-पखेरामा वारपार गरिरहँदा मेरो खेलाडी जीवनको पूर्वतयारी भइरहेको रहेछ । त्यो समय भारी बोक्नेदेखि खेत खन्नेसम्मका काम गरिन्थ्यो । यस्ता काममा शारीरिक परिश्रम गर्नुपर्ने हुँदा शरीर पनि बलियो हुन्थ्यो ।
त्यसैले कहिलेकाहीँ यसो सोच्दा गाउँघरमा दैनिक श्रम गरिरहने कति सोमबहादुरहरु अवसर नपाएर बसिरहेका होलान् जस्तो लाग्छ ।
****
मेरो घर गोरखाको एघारकिलो भन्ने ठाउँमा पर्छ । गाउँबाट खेलाडी बन्ने त म नै एक्लो हुँला । अहिले एथलेटिक्स खेलाडी बन्न सक्नुमा मेरो बाल्यकालको हुर्काइका केही कुराहरु पनि जोडिन आउँछन् ।
सानो बेलामा धेरैले खेल्ने खेल त फुटबल नै होला । मोजाभित्र कागज पोको पारेर हामी बल बनाउँथ्यौँ । साथीहरुसँग त्यही बल रमाएर खेलिन्थ्यो । पानीमा भिजेर गह्रुँगो भएको मोजाको बल हान्ने बानीले मेरो खुट्टा बलियो हुँदै गएको थियो ।
गाउँमा गुच्चा खुब चल्थ्यो । आफूसँग गुच्चा किन्ने पैसा नहुने । किन्न पनि झण्डै दुई किलोमिटर टाढा पुग्नुपर्थ्यो । सबैलाई त्यति बाटो हिँड्ने जाँगर कहाँ हुनु ।
म भने दौडिँदै गएर गुच्चा किनेर फर्कन सक्थेँ । त्यसैले पैसा हुने साथीहरुको लागि गुच्चा किन्न म गइदिन्थेँ । पाँचवटा किनेर ल्याइदिए वापत मलाई एउटा गुच्चा दिन्थे । त्यसरी नै त्यो समय गुच्चा खेल्ने रहर पूरा गरिन्थ्यो । त्यही रहरले मेरो दौड पनि राम्रो भइरहेको थियो । मेरो बाल्यकाल त्यसरी नै बित्यो ।
महेन्द्र उच्च माध्यमिक विद्यालयमा पढेँ । स्कूल पढ्दा पनि एकैपटक लैजाँदा किताब भारी भएको जस्तो लागेर हाफ छुट्टीसम्मको किताब मात्र लिएर जान्थेँ, हाफछुट्टीमा दौडिँदै घर आएर खाजा खाएर बाँकी किताब लैजान्थेँ । त्यसले गर्दा झण्डै एक किलोमिटरको बाटोमा मेरो दिनहुँ आउजाउ हुन्थ्यो ।
स्कूलमा पनि बेलाबखत दौड प्रतियोगिता भइरहन्थ्यो । तर मैले कहिल्यै भाग लिएकै थिइनँ । अरु कुदेको भने खुब चाख मानेर हेरिरहन्थेँ । कस्तो घोडा जस्तो कुदेको होला जस्तो लाग्थ्यो । म पनि त्यसरी दौडन सक्छु होला त भन्ने सोच्थेँ । तर १९ वर्षको हुँदासम्म पनि मैले कुनै पनि प्रतियोगितामा भाग लिएकै थिइनँ ।
गाउँको साधारण केटो खेलाडी बन्छु, यहाँसम्म आउँछु भनेर मैले नै सोचेको थिइनँ भने अरुले त कसरी विश्वास गर्नू ! अहिले टेलिभिजनमा, समाचारहरुमा मलाई देख्दा साथीभाइहरु पनि दंग पर्छन् । बुबाआमासँग पनि ‘तपाईंको छोराले धेरै राम्रो गरिरहेको छ,’ भनिदिनुहुन्छ । त्यसले बुबाआमा पनि दंग हुनुहुन्छ ।
हाम्रो साधारण परिवार हो । बुबा केही समय वैदेशिक रोजगारीमा युएई र भारत जानुभयो । खेति किसानी नै हाम्रो मुख्य पेशा हो । त्यसैले सानो बेलामा धेरै काम गर्नुपर्ने हुन्थ्यो । भारी बोक्ने र खेतिपातिका सबै काम गरिन्थ्यो । दरौँदी तरेर लामो बाटो पनि हिँडेर नै जानुपर्ने हुन्थ्यो । ती दिनहरुमा गरेको मेहनत अहिले काम लागिरहेको छ ।
****
नेपाली सेना पहिलेदेखि नै मन पर्थ्यो । बन्दुक बोकेर लाइनमा हिँडेका सेना देख्दा आफूलाई पनि त्यस्तै बन्ने रहर लाग्ने । सेनामा भर्ति हुन २०६८ सालमा पहिलोपटक प्रयास गरेँ, तर त्यस बेला सफल भइनँ । अर्को वर्ष सेनामा प्रवेश पाएँ ।
सेनामा भर्ति भएपछि गणभित्र हुने छनोटबाट खेलमा प्रवेश गरेँ । एकपटक बाहिनी खेलकुद हुने बेलामा दाइहरु अभ्यास गरिरहनु भएको थियो । उहाँहरुसँगै आफू पनि दौडौँ जस्तो लाग्यो ।
‘दाइ म पनि दौडिन्छु नि’ भनेँ । उहाँहरुले ‘ल दौड न त हेरौं’ भन्नुभयो ।
पहिलो प्रयासमै मैले बाहिनी पृतनामा पहिलो भएकाहरुलाई हराइदिएँ । त्यसपछि हाम्रो कमाण्डरले भन्नुभयो, ‘तँ त मज्जाले दौडिदो रहेछस्, अब खेल परेडमा निस्की, भोलि छनोट छ, दौडिन आइज ।’
उहाँले त्यति भनेपछि मलाई त के चाहियो र ? भोलि दौडिन पाइने भइयो भनेर मख्ख परेँ । ओहो भोलि के होला ! पहिलोपटक म दौडिँदैछु जस्तो पनि लाग्यो । एकदमै उत्सुक भएँ । जसरी भए पनि राम्रो गर्छु भन्ने सोचेँ ।
मैदानमा उत्रिँदा सुरुमा त डर लागेको थियो । तर दौडन थाल्दा डर सबै हरायो । बाहिनीमा भएका सबै खेलाडीलाई हराएर पहिलो भएँ ।
त्यसपछि बाहिनीबाट पृतना हुँदै आर्मी क्लबमा आएँ । आर्मी लेभलमा आउँदा यहाँको माहोल देखेर म छक्क परेँ । असाध्यै रमाइलो लाग्यो । मैदान त्यस्तै राम्रो, सबै उत्कृष्ट खेलाडीहरु । राष्ट्रिय टिममा रहेका उनीहरु दौडिरहेका थिए । आफू पनि यसरी नै राष्ट्रिय टिममा कहिले पुग्छु होला भन्ने सोचेँ । मेहनत गरे सम्भव छ जस्तो पनि लाग्यो । मनले हौसला दिइरहेको थियो ।
****
घर परिवारमा दौडने पनि खेल हुन्छ भन्ने कसैले बुझेका थिएनन् । दौडने मान्छेलाई श्वास प्रश्वासको समस्या हुन्छ भनेर उहाँलाई कसैले भनिदिएछ । त्यसैले सुरुमा त आमा चिन्तित हुनुभयो । भो बाबु नदौड भन्नुहुन्थ्यो । मलाई भने नेपालकै पहिलो हुने महत्वाकांक्षा जागिसकेको थियो । आर्मीमा त जितेँ, अब राष्ट्रिय स्तरमा नै जित्नुपर्छ भन्ने लक्ष्य बनाएको थिएँ ।
२०७० सालको भदौमा मैले आर्मीको खेलकुदमा भाग लिनुअघि जित्न सक्दैनस् भन्नेहरु धेरै थिए । म भने नजिते पनि ठीकै छ, कोसिस नै नगरी कसरी सफल भइन्छ र ! भनेर आफूले सक्ने मेहनत गर्ने सोचिरहेको थिएँ ।
नभन्दै म आठ सय मिटर दौडमा दोस्रो भएँ र आर्मी क्लबमा छिरेँ । मैले त्यतिबेला मुक्ति खड्कालाई हराउन सकिनँ । त्यही समय कीर्तिमानी धावक धनिराम चौधरीसँग अभ्यास गर्न पाएको थिएँ । उहाँले सिकाएपछि मेरो खेलमा धेरै सुधार हुँदै गयो ।
दुई वर्षसम्म म दोस्रोबाट उक्लिन सकिनँ । पहिलो हुन जति नै मेहनत गरे पनि सफल हुन सकेको थिइनँ । आर्मी क्लबमा आएको दुई वर्षसम्म खुट्टा दुख्ने समस्या पनि थियो । त्यसैले मुक्ति जस्तो बलियो खेलाडीलाई हराउन मेरो मेहनत पुगिरहेको थिएन ।
आर्मी क्लबमा परेको दुई वर्षपछि ०७२ सालमा १२ औँ दक्षिण एसियाली खेलकुदको तयारीका लागि भएको प्रतियोगितामा भने मैले मुक्तिलाई पहिलोपटक हराएँ । त्यो बेला मैले आठ सय मिटर र चार सय मिटर दुवैमा स्वर्ण पदक जितेको थिएँ । त्यो समयदेखि आर्मीका प्रतियोगिता र राष्ट्रिय स्तरका प्रतियोगितामा चार सय र आठ सय मिटर दौडमा लगातार उत्कृष्ट हुँदै स्वर्ण जितिरहेको छु ।
पहिलो पटक स्वर्ण जित्दा असाध्यै खुशी लागेको थियो । त्यो गर्वको क्षणमा पाएका मेडलहरु अहिलेसम्म हेर्दा पनि ऊर्जा मिल्छ । घरको भित्तामा मेडलसँगै आफूलाई राम्रो लागेका तस्वीरहरु सजाएर राखेको छु । बेला-बेला यसो भित्तामा हेर्दा मलाई खेलाडीको रुपमा सबैले धेरै हौसला दिएका छन् ।
****
राष्ट्रिय स्तरमा पहिलो भएपछि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा कस्तो होला भनेर सोच्न थालेको थिएँ । १२ औँ दक्षिण एसियाली खेलकुदको आठ सय मिटर दौडमा त्यो अनुभव पनि लिन पाएँ । पहिलोपटक अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा जाँदा खेलाडी भनेको के हो भनेर बल्ल बुझेँ ।
हाम्रोमा तयारी क्याम्प ४५ दिनको थियो । त्यतिले त नपुग्ने रहेछ । हरेक समय अभ्यासमा नै रहनुपर्ने रहेछ भन्ने बुझेँ । पदक नजिते पनि आफ्नो समयमा सुधार भने गरेको थिएँ । आठ सय मिटर दौड १ मिनेट ५५ सेकेण्डमा पूरा गरेको थिएँ । नेपालमा हुँदा १ मिनेट ५६ सेकेण्डमा गरिरहेको मैले एक सेकेण्ड मात्र सुधार गरे पनि मैले अझै राम्रो गर्न सक्थेँ भन्ने लागिरहेको थियो ।
भारतमा भएको दक्षिण एसियाली खेलकुदपछि लगातार अभ्यासमा ध्यान दिइरहेँ । भारतकै लखनउमा भएको इन्डियन ओपन एथलेटिक्स च्याम्पियनसिप र ब्रुनाईमा भएको ब्रुनाई ओपन एथलेटिक्स च्याम्पियनसिपमा पनि सहभागी भएँ ।
भारतमा पदक नजिते पनि ब्रुनाइमा आठ सय मिटरमा स्वर्ण र चार सय मिटरमा रजत पदक जितेको थिएँ । माल्दिभ्समा भएको प्रतियोगितामा पनि आठ सय र चार सय मिटर दुवैमा स्वर्ण जितेको थिएँ । नेपालको झण्डा लिएर विदेशी भूमिमा स्वर्ण जित्दाको खुशी शब्दमा बयान गर्न कठिन हुन्छ ।
****
अन्य देशमा अभ्यास र सुविधाहरु राम्रो हुने हुनाले उनीहरुको प्रदर्शन राम्रो भइरहेको हुन्छ । हामी भने जे छ त्यसमा नै भिडिरहेका हुन्छौं । नेपालमा खेलाडीहरु प्राकृतिक रुपमा नै बलिया हुन्छन् जस्तो लाग्छ ।
मेरो अन्तर्राष्ट्रिय सहभागिताको बिर्सनै नसक्ने अनुभव इन्डोनेसियामा भएको १८ औं एसियाली खेलकुद पनि हो । त्यसको छनोटको लागि हामी तीन महिना क्याम्पमा बसेका थियौं । अहिलेसम्मकै लामो समयको क्याम्प थियो त्यो ।
१५ दिन त म टाइफाइडले थलिएँ । त्यसैले ३० दिन मात्रै क्याम्पमा बस्न पाएँ । क्याम्पमा बसेपछि छनोटको बेला मैले दिएकै समयमा दौड पूरा गरेको थिएँ । त्यही पनि सीमित कोटा भएकाले म छनोटमा पर्न सकिनँ भन्ने थाहा पाएँ । गुरुहरुले दिएको समयमा दौड पूरा गरेको भए पनि छनोटमा पर्न सकिनँ ।
बल्लतल्ल आएको अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा पनि सहभागी हुन नपाएपछि असाध्यै निराश भएँ । छनोट नभए पनि आर्मीमा बसेर नियमित अभ्यास भने गरिरहेँ । फलस्वरुप एसियाली खेलकुदमा म पनि जान पाउने भएँ । यसमा अब मैले झनै राम्रो गर्नुपर्छ भन्ने लागिरहृयो । त्यतिबेला कोलकातामा गएर एक महिना अभ्यास पनि गर्न पाएँ । बाहिर अभ्यासका लागि असाध्यै राम्रो वातावरण हुन्छ ।
कोलकाताको गर्मीमा मैले अभ्यासमा कठोर मिहिनेत गरेँ । एसियाली खेलकुद आउन एक हप्ता बाँकी थियो । त्यहाँबाटै इन्डोनेसिया जान पाएको भए असाध्यै राम्रो हुने थियो, तर त्यो सम्भव भएन । नेपाल आएर नै उता जानुपर्ने भयो । नेपाल फर्किँदा गाडीको यात्रा लामो समय गरेको भएर स्टामिना धेरै नै कम भएको थियो । खानपानहरु केही पनि बाटोमा मिल्ने कुरा नै भएन ।
नेपाल आएपछि भारतमा निकालेको टाइमिङ पनि बिगि्ररहेको थियो । बाटोमा केही खान मन नलाग्ने भइरहेको थियो । सोचेको जस्तो गर्न सकिँदैन अब भनेर मनमा डर लागिरहेको थियो ।
हामी यति महत्वपूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा जाँदा पनि तयारीमा कति बेवास्ता गर्छौं भन्ने कुरा एसियाली खेलकुदका बेला मलाई परेको घटनाबाट पनि थाहा हुन्छ ।
जसोतसो एसियाली खेलकुदमा सहभागी हुन गइयो । म चार सय र आठ सय मिटर दौडमा सहभागी हुँदैछु भन्ने जानकारी पाएको थिएँ । त्यसको लागि राम्ररी तयारी गरिरहेको थिएँ । तर उता पुगेपछि चार सय मिटरमा नाम नै रहेनछ ।
यत्रो अभ्यास गरेर पनि खेल्न नपाउँदा एकदमै दुःख लाग्यो । दौड सुरु हुन अघिसम्म पनि वार्मअप गरेर बसिरहेको थिएँ, तर नाम नै आएन । ठीकै छ, चार सय मिटरमा दौडन नपाए पनि आठ सय मिटर त छ जस्तो लाग्यो ।
आठ सय मिटरमा भने मेरो नाम छुटेको रहेनछ । त्यसका लागि तयार भएँ । इन्डोनेसियाको त्यो मैदानमा रहेका दर्शकले तालि बजाएर हौसला दिइरहेका थिए । त्यसले ज्यान हलुका भएको जस्तो लाग्यो । टिभीमा लाइभ आइरहेको थियो । मलाई घरमा बुबाआमाले, गाउँलेले पनि हेरिरहनु भएको होला जस्तो लाग्यो ।
तर एसियाभरिका राम्रा खेलाडीको अगाडि मैले धेरै राम्रो गर्न सक्छु जस्तो लागेन । उनीहरुको टाइमिङ पनि अलि राम्रो नै थियो । तर पहिले एसियाली खेलकुदको छनोटमा नपरेकाले मैले राम्रो गरेर देखाउनुपर्छ भन्ने ईख मनमा थियो ।
दौड सुरु भयो । उनीहरु बलिया छन्, म सुरुमा अलि पछाडि बसेर पछि पेल्नुपर्छ भन्ने सोचेको थिएँ । तर उनीहरुले नै सुरुमा अलि ‘स्लो’ गरे । त्यसपछि मैले टाइमिङ निकाल्न पर्छ भनेर तिव्रता बढाएँ ।
तीन सय मिटरतिर पुग्दा म अलि अगाडि बढेँ । चार सय मिटरमा पुग्दा मभन्दा अगाडि कतारको खेलाडी मात्रै थिए । दुई सय मिटर बाँकी हुँदा एसियाभरको दोस्रो नम्बरमा छु भन्ने सोच मेरो मनमा एक्कासी आयो । तर त्यसको केही समयमा त म चौथो नम्बर धकेलिएँ । जेनतेन राष्ट्रिय कीर्तिमान बन्यो । त्यसबेला टाइमिङ १ मिनेट ५० सेकेण्ड २५ पल्स थियो ।
त्यसअघि १ मिनेट ५० सेकेण्ड ६० पल्सको राष्ट्रिय कीर्तिमान धनिराम चौधरीको नाममा रहेको थियो । १२ औँ साग गेममा श्रीलंकाले स्वर्ण जित्दा १ मिनेट ५१ सेकेण्डको टाइमिङ थियो । इन्डोनेसियामा मैले श्रीलंकाले स्वर्ण पदक जितेको भन्दा राम्रो गरेको थिएँ ।
एक महिनाको तयारीले त यति हुने रहेछ भने निरन्तर अभ्यास गरेँ भने धेरै राम्रो हुन्छ भन्ने लाग्यो । भारतमा अभ्यास गर्दा पनि सागमा पक्का स्वर्ण जित्न सक्छस् भनेर गुरुहरुले भन्नुहुन्थ्यो ।
एसियाली खेलकुदबाट आएपछि बाहिर अभ्यासमा जान पाउँछु कि जस्तो लागेको थियो तर पाएको छैन । बाहिर जान नपाए पनि आर्मीमा रहेर नियमित अभ्यास गर्न पाइरहेको छु । आर्मीले गर्दा नै म यहाँसम्म पुग्न पाएको हुँ । आर्मीभित्र खेलकुदको वातावरण पनि निकै राम्रो छ । देशभित्र त्यसले पर्याप्त हुने भए पनि बाहिर जाँदा थप अभ्यास चाहिन्छ जस्तो लाग्छ ।
अब नेपालमा नै हुने भनिएको १३ औँ दक्षिण एसियाली खेलकुदमा स्वर्ण जित्छु जस्तो लागेको छ । एक महिना भारतमा गरेको अभ्यासले धेरै हौसला मिलेको छ । आठौँ राष्ट्रिय खेलकुदको लागि पनि तयार छु ।
****
बुझ्ने भएदेखि ठूलो सोच केही पनि राखेकै थिइनँ । आर्मी बन्ने सपना थियो जुन पूरा पनि भयो । सेनामा आएपछि नै खेलको महत्व बुझेँ र खेलाडी बन्ने लत लाग्दै गयो । जुन पूरा भइरहेको पनि छ ।
जति खेलमा लाग्दै गएँ आफूसँगै देशलाई खेलमार्फत चिनाउँछु जस्तो लाग्दै गयो । अहिलेसम्म देशका लागि धेरै गर्न सकेको छैन । त्यसैले साग गेममा राम्रो गर्नुपर्छ भन्ने लागिरहेको छ । त्यसैका लागि राम्ररी अभ्यास गरिरहेको छु ।
प्रस्तुति – ऋग्वेद शर्मा
(अनलाइनखबरले सुरु गरेको खेलाडीहरुको जीवन भोगाइ र खेल यात्रा समिटिने ‘मेरो कथा’ को २५ औं श्रृङ्खलामा यो हप्ता एथलेटिक्स खेलाडी सोमबहादुर कुमालको कथा प्रस्तुत गरिएको हो ।)
