संसदमा रोष्ट्रम ‘कब्जा’को दुर्लभ दृश्य

सभामुख र रावलबीचको सवालजवाफ

भीम रावल : सम्माननीय सभामुख महोदय, प्रस्तुत सम्झौता (ग्लोबल ग्रिन ग्रोथ इन्स्टिच्युटको सहभागितामूलक सदस्यका रुपमा सदस्यता प्राप्त गर्न स्वीकृति प्रदान गर्ने सम्बन्धी सम्झौता) का सन्दर्भमा यसले हाम्रो सम्पूर्ण विकास प्रक्रियामा के प्रभाव पर्छ ? कसो प्रभाव पर्छ ? नेपाल सरकारले ध्यान दिनुपर्छ । किनभने यसमा कुनै पनि ठूला देशहरु जसले प्रशस्त मात्रामा हरित ग्यास उत्सर्जन गर्छन् उनीहरु कोही पनि सदस्य भएको देखिंदैन । जहाँसम्म ६ महिनामा फिर्ता लिन सकिने भन्ने कुरा छ पहिले नै सम्मानित सदनमा कुरा उठाइसकेका छौं । नेपाल आजसम्म कुनै पनि सहमति सम्झौतालाई सच्याउन सामर्थ्य भएको छैन । यस अर्थमा नेपाल सन्धि सम्झौता पीडित देशको रुपमा रहेको छ ।

यही प्रसंगमा केही समय अगाडि अमेरिकी राज्य साझेदारी कार्यक्रमको बारेमा धेरै छलफल भयो । तर, त्यस सम्बन्धमा नेपाल सरकारले अहिलेसम्म अमेरिकालाई पत्र नपठाएको भन्ने जानकारी हुन आएको छ, पठाइएको छैन । यही सदनमा स्वयं गृहमन्त्रीजीले, परराष्ट्रमन्त्रीजीले भन्नुभयो– अब नेपाल यस (एसपीपी) मा सहभागी हुँदैन । मन्त्रिपरिषदले निर्णय गर्‍यो– नेपालले यसलाई अगाडि बढाउँदैन भनेर । तर, त्यो निर्णय अगाडि बढ्दैन । नेपाली जनताको सार्वभौम सत्ता सम्पन्न अधिकारको प्रयोग गर्ने यो सदनले नेपाल सरकारलाई मद्दत गनुपर्ने देखियो ।

म पनि यो सदनमा मन्त्रिपरिषदको निर्णयको स्वागत गरेर सहयोग गर्नुपर्छ भन्ने ठान्छु । तर, यो सरकारलाई अप्ठ्यारो परे जस्तो छ । सरकारको त्यो अप्ठ्यारोलाई सजिलोका रुपमा परिणत गरिदिन पर्‍यो । त्यसैले अमेरिकी राज्य साझेदारी कार्यक्रमका सन्दर्भमा मन्त्रिपरिषदको निर्णय, गृहमन्त्रीजी र परराष्ट्रमन्त्रीजीले त्यसमा संलग्न नहुने भनेर यही सदनमा भन्नुभएको, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध समितिले निर्देशन पनि दिएको, पार्टीका सबैजसो शीर्ष नेताहरुले यसमा नेपाल संलग्न हुँदैन भनेको तर, के कुराले अड्कियो (पत्र पठाउन) ? यसकारण नेपाल सरकारलाई यस सम्बन्धमा रुलिङ होस्, निर्देशन होस् ।

त्यो (रुलिङ) नहुँदासम्म सम्पूर्ण देशभक्त नेपालीको आवाजलाई लिएर म यहाँबाट माग जारी राख्छु ।

(यसपछि रावल केहीबेर चुप लागेर रोष्ट्रममा उभिइरहन्छन् ।)

भीम रावल : म सभामुख महोदायमार्फत रुलिङको माग गर्न चाहन्छु । सरकारलाई गाह्रो पर्‍यो रुलिङ गर्न लगाएर त्यो गाह्रो फुकाइदिने काम हामी जनप्रतिनिधिहरुको हो । यो मेरो व्यक्तिगत कुरा होइन, सम्पूर्ण नेपालको आवाज हो ।

(हलबाट आवाज आउँछ– विषयान्तर भयो । सांसद रावल जवाफ फर्काउँछन्, ‘सम्झौताको विषयमाथिको छलफल भएको हुनाले विषयान्तर भएको छैन । यो एकदमै सान्दर्भिक छ खै त पत्र गएको ?’)

सभामुख : माननीयज्यू तपाईंको समय सकिएको छ । यो विषयमा माननीय सदस्य मेरो ध्यानाकर्षण भएको छ । माननीय मन्त्रीजीले बोल्नु पनि हुनेछ ।

भीम रावल : म रुलिङको माग गर्न चाहन्छु सभामुख महोदय । सरकारलाई निर्देशनको माग गर्न चाहन्छु । अमेरिकालाई तुरुन्त पत्र पठाएर संसदलाई जानकारी गराइयोस् भनेर सभामुख महोदयबाट विशेष निर्देशनको अपेक्षा र माग गर्न चाहन्छु ।

सभामुख : ध्यानाकर्षण भएको छ माननीयज्यू । मन्त्रीज्यूले बोल्नुहुनेछ यस विषयमा । मन्त्रीज्यूलाई बोल्नका लागि रुलिङ पनि गरिएको छ ।

भीम रावल : सरकारलाई सदनको सहयोग चाहिएको हो । मन्त्रीजीको जवाफले हुने भए त गृहमन्त्रीज्यू र परराष्ट्रमन्त्रीज्यूले पहिले ने जवाफ दिइसक्नुभएको छ । सरकार अप्ठ्यारोमा पर्‍यो । सदनले सरकारलाई परेको अप्ठ्यारोको गाँठो फुकाइदिन पर्‍यो ।

सभामुख : समय (दिइएको समय) सकियो माननीयज्यू ।

(सांसद मीनबहादुर विश्वकर्माले नियमापत्ति गर्न समय माग्छन् । सभामुखले ‘के को नियमापत्ति हो माननीयज्यू ? भन्छन् । तर, सांसद विश्वकर्माको माइक अन गरिदिंदैनन् । माइक अन नभए पनि उनले जुन विषयमा छलफल भएको छ त्यही विषयमा मात्रै धारणा राख्न पाउने भएको हुनाले सांसद रावलबाट विषयान्तर भएको भनी सभामुखको ध्यानाकर्षण गराउँछन् ।)

सभामुख : माननीयज्यू यहाँलाई आफ्नो आसनग्रहण गर्नतिर जान अनुरोध गर्दछु । यो विषयमा ध्यानाकर्षण भएको भनिसकेको छु । अर्को माननीयज्यूको पालो आएको छ । यहाँले आफ्नो आसनग्रहण गरिदिनुस् ।

सभामुख : माननीय सदस्यले उठाउनुभएको विषयमा ध्यानाकर्षण भएको छ । मैले बारबार भनेको छु । सम्बन्धित विषयमा रहेर माननीय मन्त्रीजीले कुरा पनि राख्नुहुनेछ भनिसकेको छु । अहिलेलाई आफ्नो आसनग्रहण गरिदिनुहुन अनुरोध गर्दछु ।

भीम रावल : सभामुख महोदाय, यो छलफल नभएको विषय भनेर पनि मेरो कानमा कताबाट छसक्क पर्‍यो । यो जति धेरै छलफल भएको विषय अरु छैन । त्यसकारण सरकारलाई गाह्रो परेको हुनाले सदनले सहयोग गर्नु नै पर्ने भयो । पुन अनुरोध गर्न चाहन्छु– यस विषयमा सरकारलाई रुलिङ होस् ।

सभामुख : यो विषयमा माननीय मन्त्रीज्यू बोल्नुहुनेछ । माननीयज्यू आसनग्रहण गर्नुस् ।

भीम रावल : सभामुख महोदय, मैले मन्त्रीज्यूको स्पष्टीकरण सोधेको होइन । संसदको सरकारलाई सहयोग खोजेको हुँ । सरकारले आफूले गरेको वचनबद्धताको पत्र एउटा कुनै देशलाई पठाउन सकोस् । यो संसदको तागत चाहियो के त्यो सरकारलाई । निर्देशिन दिएपछि सरकारलाई सहयोग हुन्छ, सरकारले पत्र पठाउँछ अनि हामीलाई जानकारी गराउँछ । यो देश कसैको सैनिक अखडा हुनबाट बच्छ ।

सभामुख : माननीय सदस्यज्यूले उठाउनुभएको विषयमा सदनलाई जानकारी गराउन सम्बन्धित मन्त्रीलाई ध्यानाकर्षण गराउँदछु । मनननीयजी आफ्नो आसनग्रहण गर्नुस् ।

भीम रावल : यो जानकारीको विषय होइन । मैले भनिसकेँ, नेपाल सरकारलाई गाह्रो पर्‍यो । यो सदनले सरकारलाई सहयोग गर्नुपर्यो । सरकारले गरेको निर्णय कार्यान्वयन गर्न मद्दतकाे कुरा गर्दैछु म । बाधा पुर्‍याउने उद्देश्य भए सरकारको निर्णयको समर्थन गर्दछु त म ?

सभामुख : ध्यानाकर्षण भएको छ माननीयज्यू । मन्त्रीज्यूले राखेपछि तपाईंले राखेको विषयमा उचित लागेमा कार्यान्वयनका लागि रुलिङ गरौंला नि त । अहिले बस्नुस् न माननीयज्यू ।

(सांसदहरु अन्य माननीयहरुको अधिकारको हनन भएको भनी कराउँछन् । सभामुख ‘माननीयज्यूहरु धैर्य गर्नुस्’ भन्छन् ।

सभामुख : वक्ता माननीय सदस्य तपाईंले उठाउनुभएको विषयप्रति गम्भीरतापूर्वक ध्यानाकर्षण भएको छ । अरु माननीयज्यूहरुलाई पनि बोल्न दिने हो कि माननीयज्यू ?

(यहाँ हामी एसपीपीको विषयमा छलफल गरिराखेका छैनौं भन्दै सांसदहरु कराउँछन् । सांसदहरुले फ्लोरबाट सांसद रावललाई आफ्नो सिटमा बस्नका लागि रुलिङको माग गर्दछन् ।)

भीम रावल : यो देशलाई नेपाल सरकारको परराष्ट्र नीतिले निर्देशित गर्दछ । नेपाल सरकारले निर्णय गरेको छ, गृहमन्त्रीजी, परराष्ट्रमन्त्रीजीले भन्नुभएको छ । आज हामी सम्झौता (एसपीपी भन्दा अर्को सम्झौता) मा छलफल गर्दैछौं । यो भन्दा सान्दर्भिक, सरकारलाई मद्दत, यो भन्दा देश हित अरु के हुन सक्छ ? यस्तो कुरामा पनि कसैलाई रुलिङ गरेर बोल्न नदिने माग ?

सभामुख : माननीय सदस्यज्यू, अरु माननीय सदस्यलाई पनि बोल्न दिने हो कि ? आसनग्रहण गर्न अनुरोध गर्दछु ।

भीम रावल : बोल्न नदिने भन्ने प्रश्नै छैन । सरकारले आफैं गरेको निर्णय कार्यान्वयन गर, पत्र पठा र जानकारी दे भनेर भन्नुपर्‍यो भनेर माग गरिराछु म । मैले बोल्न नदिन कुरा कहाँ गरेको छु र ? छैन ।

सभामुख : माननीय सदस्य, प्रतिनिधिसभा नियमावलीको नियम २३ मा माननीय सदस्यले बोलेको कुरा तत्काल विचाराधीन विषयसँग सम्बद्ध हुनुपर्छ भन्ने स्पष्ट छ । त्यसकारण आसनग्रहण गरेर अरु माननीय सदस्यहरुलाई आफ्नो कुरा राख्न दिनुस् भनी म अनुरोध गर्छु ।

भीम रावल : यो विचारधीन विषय पनि हो । यो सम्झौतासँग सम्बन्धित पनि छ । यो नेपालको संविधान बमोजिम पनि गर्नुपर्ने हो । यो नेपाल सरकारको निर्णय अनुसार पनि गर्नुपर्ने हो ।

(माइकको लाइन काट्ने सिस्टम छ कि छैन ? फ्लोरबाट सांसदहरु प्रश्न गर्छन् ।

सभामुख : माननीय सदस्य आसनग्रहण गर्नुस् ।

भीम रावल : देशको हितमा बोल्दा, सरकारको निर्णय कार्यान्वयन गर्नुपर्छ भन्दा उत्तेजनामा आउनु भनेको यो बहुत गम्भीर कुरा हो । यो विचारणीय कुरा हो । यसकारणले पनि रुलिङ आवश्यकता महसुस भयो । कतै नेपाललाई सैनिक अखडा बनाउने उद्देश्यले यहाँ उत्तेजनाका रंगहरु त देखाइएका छैनन् ? प्रश्न उठ्छ । यस्तो रंग नदेखाउँ ।

सभामुख : माननीय सदस्यले यहाँले उठाउनुभएको विषयमा गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको छ । प्रतिनिधिसभा नियमावली २०७५ को नियम २१ (च) एवं २३ (१) को लागि अनुरोध गर्दछु । माननीय सदस्य आसनग्रहण गर्नुस् ।

सभामुख : माननीय सदस्य यो विषयान्तर भएको छ । त्यसकारण फेरि त्यसपछि पनि तपाईंले आफ्ना कुरा राख्नुभएको छ । चियरबाट पनि मेरो ध्यानाकर्षण भएको छ भनिएको छ । तपाईंले हाउसमा कुरा राखिसकेपछि सरकारको पनि ध्यानाकर्षण भएको छ । यसकारण तपाईं अहिले आफ्नो आसनमा गएर बस्नुहोला ।

भीम रावल : एसपीपीमा सहभागी नहुने स्वयं मन्त्रिपरिषदले निर्णय गरेको छ । गृहमन्त्री र परराष्ट्रमन्त्रीले त्यसमा सामेल नहुने प्रतिवद्धता जनाउनुभएको छ । देशका प्रमुख नेताहरुले त्यही भन्नुभएको छ । यहाँ पनि सम्झौताको विषय भएको हुनाले यो सम्झmौता पनि त्यस्तो नहोस् भन्नका लागि यत्रो छलफल र निर्णय भएर कार्यान्वयन नभएको हुनाले सरकारलाई यहाँबाट अमेरिकी राज्य साझेदारी कार्यक्रममा सहभागी नहुने भनेर पत्र पठाउने र त्यो निर्णय यहाँ पनि जानकारी होस् भनेर यहाँबाट निर्देशन होस् ।

सभामुख : माननीय सदस्य अर्को विषयमा हाम्रो छलफल चलिरहेको छ । त्यसकारण ध्यानाकर्षण भएको छ तपाईं जानुस्, निर्णय भएको छ, यो निर्णयलाई तपाइँले मान्नुस् ।

(यो सभामुखबाट आसनमा जान रावललाई रुलिङ भएको हो । तर, रावल रोष्ट्रम छोड्दैनन् ।)

सभामुख : निर्णयलाई मान्नुस् माननीय सदस्य । हाम्रो नियमावलीले यसै भन्छ । सभामुखको निर्णय मान्नुपर्छ भन्ने छ ।

भीम रावल :  राष्ट्रको सार्वभौम सत्ता र स्वतन्त्रताको प्रश्नमा मलाई लाग्छ हामी कसैमा फरक मत पनि छैन । सम्माननीय सभामुखज्युले जे भन्नुहुन्छ हामी त्यही भन्छौं । मैले जे भन्छु सिंगो संसदले त्यही भन्छ । त्यसकारण सरकारलाई सहयोग गरौं सम्माननीय सभामुख महोदय । सरकारलाई तत् सम्बन्धमा पत्र पठाएर यो सदनलाई जानकारी गराउने निर्देशन होस् ।

सभामुख : विषयान्तर भएको हुनाले निर्देशन गर्न मिल्दैन । तपाईं आफ्नो आसनमा गएर बस्नुहोला ।

भीम रावल केही बोल्न खोज्दछन् । यत्तिकैमा सभामुख बोल्छन्, ‘यो बैठक १५ मिनेटका लागि स्थगित हुन्छ ।’