+

ईसीजीबाट मुटुको समस्या कसरी पत्ता लाग्छ ?

२०८० माघ  १२ गते १३:०८ २०८० माघ १२ गते १३:०८
Shares
ईसीजीबाट मुटुको समस्या कसरी पत्ता लाग्छ ?

इलेक्ट्रो कार्डियोग्राम (ईसीजी) भनेको मुटुमा हुने विभिन्न गतिविधि र अवस्थालाई  विद्युतीय उपकरणको माध्यमबाट ग्राफमा व्यक्त गर्ने अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण परीक्षण हो । यसरी ग्राफमा व्यक्त भएको जानकारीबाट मुटुमा देखिएको समस्याको संकेत प्राप्त हुन्छ ।

ईसीजीलाई ‘इकेजी’को नामबाट पनि चिनिन्छ ।

कसरी काम गर्छ ?

सबैभन्दा पहिला बिरामीलाई बेडमा सुताइन्छ । त्यसपछि छातीको अगाडिको देब्रे भागमा केही इलेक्ट्रोडको सहायताले केही तार टाँसिन्छ । त्यस्तै हातको नाडी र खुट्टामा पनि त्यसरी तारहरू टाँसिन्छ ।

त्यसले मुटुमा हुने गतिविधिलाई संकेत गरेर ग्राफमा व्यक्त गर्छ । जसबाट मुटुको धड्कनको समस्या, मुटुको कार्यको अवस्था, मुटुको गतिलगायत मुटुको विविध विषयमा समष्टिगत जानकारी प्राप्त हुन्छ ।

कतिको सुरक्षित छ ?

यो पीडारहित र सुरक्षित परीक्षण माध्यम हो । ईसीजी परीक्षण गराउँदा शरीरलाई हानि गर्ने खालको विकिरण आउँदैन । यो परीक्षण सामान्यतया मध्यम–उमेर र वृद्ध बिरामीका लागि प्रयोग गरिन्छ ।

कहाँ गराउने ? कति लाग्छ खर्च ?

मुटुमा समस्या भएको शंका लागेमा नजिकैको अस्पताल वा स्वास्थ केन्द्रमा ईसीजी गराउन सकिन्छ । यो परीक्षण तालिमप्राप्त सामान्य स्वास्थ्यकर्मी (पारामेडिक्स)ले पनि गर्न सक्छन् र विज्ञले रिपोर्ट हेरेर रोगको पहिचान गर्नुपर्ने हुन्छ । ग्रामीण भेग जहाँ परीक्षण उपकरण छ । तर विज्ञ छैनन् भने त्यस्तोमा परीक्षण गराएको रिपोर्ट विज्ञको राय लिन भाइबर, ह्वाट्सअप जस्ता माध्यमबाट पठाउन सकिन्छ ।

त्यस्तै, परीक्षण शुल्क औसतमा तीनदेखि चार सय रुपैयाँ पर्छ । यद्यपि, अस्पतालअनुसार शुल्कमा केही तलमाथि हुनसक्छ ।

यी अवस्थामा चिकित्सकले इसीजी परीक्षणको लागि सिफारिस गर्न सक्छन् ।

-मुटुको चाल बढ्नु वा कम हुनु ।

-सास फेर्न कठिन हुनु, हिंड्दा स्वाँस्वाँ आइराख्नु र पटक-पटक हिंड्न खोज्दा चक्कर लाग्नु ।

-जन्मबाटै मुटु सम्बन्धित समस्या हुनु वा शंका लाग्नु ।

-मुटुको झिल्ली र मांसपेशीमा समस्या भएको पनि ईसीजी परीक्षणले संकेत गर्छ ।

-छाती दुखिरहेको छ भने प्रारम्भिक हृदयघातको जोखिम पहिचान गर्न पनि ईसीजी गराइन्छ ।

-घाँटीको नसा फुलेको छ, खुट्टा सुन्निएको वा मिर्गौला फेल भएको छ भने पनि मुटुमा सम्भावित जोखिम हुनसक्छ । यस्तोमा पनि ईसीजी परीक्षण गराउनुपर्छ ।

-प्रेसर बढेमा मुटुको तल्लो बायाँ कोठा (लेफ्ट भेन्ट्रिकल) सुन्निएको हुनसक्छ । त्यसैले प्रेसर बढेमा पनि ईसीजी परीक्षण गरिन्छ ।

-मुटुको समस्या भएका, मधुमेह, उच्च कोलेस्टेरोल र उच्च रक्तचाप भए चिकित्सकको सल्लाहमा बेलाबखतमा ईसीजी गराउनु उपयुक्त हुन्छ, ताकि मुटुको समस्याको समयमै कम गर्न सकियोस् ।

-परिवारमा कसैलाई पहिला मुटुरोग देखिसकेको छ भने पनि परिवारको सदस्यले वर्षमा एक पटक ईसीजी परीक्षण गराउनुपर्छ ।

-छाती दुखेर बेहोस भई अन्तिम अवस्थामा अस्पतालको इर्मेजेन्सीमा ल्याइएको बिरामीको पनि तत्काल ईसीजी परीक्षण गरिन्छ । ईसीजीबाट मृत्यु भइसकेको वा नभएको पत्ता लाग्छ ।

सीजीपछि के हुन्छ ?

ईसीजी परीक्षणको रिपोर्ट आएपछि चिकित्सकले मुटुको अवस्था हेरेर त्यसको व्याख्या गर्छन् । त्यसमा केही समस्या आएको देखिएमा उपचार प्रक्रिया अगाडि बढाउनुपर्ने हुन्छ । कहिलेकाहीं थप परीक्षण जस्तै- इको, रगत परीक्षण र एन्जियोग्राम (मुटुको रक्तनलीको चित्रण) गर्नुपर्ने अवस्था हुनसक्छ ।

इतिहास

ईसीजी उपकरण सन् १८८७ मा ब्रिटिश फिजियोलोजिस्ट अगस्टस वालरले आविष्कार गरेका हुन् । उनले त्यतिबेला मुटुको गतिविधि रेकर्ड गर्न इलेक्ट्रोमिटरको प्रयोग गरे । जसमा पहिलोपटक मुटुको गतिविधि विद्युतीय माध्यमबाट पत्ता लागेको थियो । जुन चिकित्सा क्षेत्रमा चमत्कार भन्दा कम थिएन ।

केही वर्षपछि उनले र नोबेल पुरस्कार विजेता विल्लेम आईन्डहोभेनले इलेक्ट्रोमिटरलाई थप सुधार गरेपछि यसलाई इलेक्ट्रोकार्डियोग्राम (ईसीजी) नाम दिइयो ।

सन् १९०० को पहिलो दशकमा ईसीजीलाई मुटुको रोग निदानको लागि औपचारिक रुपमा प्रयोग गर्न सुरु गरिएको थियो ।

ईसीजी डा. कमल लम्साल मुटुरोग मेडिकल उपकरण
डा. कमल शर्मा लम्साल
लेखक
डा. कमल शर्मा लम्साल
वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ

वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. लम्साल हाल काठमाडौं चावहिलस्थित ओम अस्पतालर र नयाँ बानेश्वरस्थित एभरेष्टअस्पतालमा कार्यरत छन् । उनले इन्टरनल मेडिसिनमा एमडी र कार्डियोलोजीमा फेलोसिप गरेका छन् । उनको नेपाल मेडिकल काउन्सिल दर्ता नम्बर ३३३८ रहेको छ ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

डा.अरुण शाहीले पाए ‘एक्सेलेन्स इन ग्लोबल क्यान्सर सर्भिस’ अवार्ड

डा.अरुण शाहीले पाए ‘एक्सेलेन्स इन ग्लोबल क्यान्सर सर्भिस’ अवार्ड

वर्तमान संकटले उब्जाएको मनोसामाजिक असरलाई कसरी कम गर्ने ?

वर्तमान संकटले उब्जाएको मनोसामाजिक असरलाई कसरी कम गर्ने ?

मधुमेहका कारण पिसाबमा रगत आउँछ ?

मधुमेहका कारण पिसाबमा रगत आउँछ ?

देश बिरामी भएका बेला स्वास्थ्य मन्त्री को ? चर्चित होइन राम्रो रोजौं

देश बिरामी भएका बेला स्वास्थ्य मन्त्री को ? चर्चित होइन राम्रो रोजौं

पोस्टमार्टमबाट आन्दोलनमा मृत्यु भएकाको कसरी पहिचान हुन्छ ?

पोस्टमार्टमबाट आन्दोलनमा मृत्यु भएकाको कसरी पहिचान हुन्छ ?

हाम्रा केही बानी, जसलाई सुधार्न सके स्वास्थ्य राम्रो बनाउन सकिन्छ

हाम्रा केही बानी, जसलाई सुधार्न सके स्वास्थ्य राम्रो बनाउन सकिन्छ