कस्तो अवस्थामा बैंक खाता रोक्का र फुकुवा हुन्छ ? राष्ट्र बैंक ल्याउँदैछ विनियमावली

३ जेठ, काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले विभिन्न कारण खाता रोक्का र फुकुवा गर्नुपर्दा देखिएको अन्योल हटाउन नीतिगत व्यवस्था गर्ने भएको छ ।

केन्द्रीय बैंकले ‘बैंक खाता रोक्का तथा फुकुवा सम्बन्धी विनियमावली, २०८१’ को मस्यौदा सावर्जनिक गर्दै १५ दिनभित्र राय सुझाव पेस गर्न आह्वान गरेको हो ।

बैंक खाता रोक्का राख्न तथा रोक्का रहेका बैंक खाता फुकुवा गर्ने सम्बन्धी व्यवस्था थप स्पष्ट, पारदर्शी र व्यवस्थित बनाउने विनियमावली जारी गर्न लागेको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ । यदि प्राकृतिक व्यक्तिको खाता रोक्का गर्नुपरे प्रस्तावित व्यवस्था अनुसार खाता रोक्का गर्न अधिकार प्राप्त अधिकारीले कानुनको व्यवस्था स्पष्ट उल्लेख गरी राष्ट्र बैंकले तोकेको बेहोरा खुलाइ राष्ट्र बैंकमा लिखित अनुरोध गर्नुपर्ने र राष्ट्र बैंकले बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई खाता रोक्का गर्न निर्देशन दिनेछ ।

प्राकृतिक व्यक्तिको खाता रोक्का गर्नुपर्दा खाता रोक्का गर्नुको स्पष्ट कारण सहित खातावालाको नागरिकता, पासपोर्ट, राष्ट्रिय परिचयपत्र, वा अन्य प्रकारको नेपाल सरकारले जारी गरेको निजको स्पष्ट परिचय खुल्ने आधिकारिक विवरण तथा निजको तीन पुस्ते विवरण समेत चाहिने प्रस्ताव गरिएको छ ।

यस्तै कानुनी व्यक्तिको खाता रोक्नुपर्ने भए खाता रोक्का गर्नुको स्पष्ट कारण तथा फर्म, कम्पनी तथा संस्थाको खाता रोक्का गर्नुपर्दा खातावालाको आधिकारिक नाम, ठेगाना, दर्ता नम्बर र स्थायी लेखा नम्बर आवश्यक पर्ने प्रस्ताव गरेको छ ।

कुनै निश्चित खातामात्र रोक्का राख्नुपर्ने अवस्थामा रोक्का राख्नुपर्ने खाताको खाता नम्बर र खाता रहेको बैंकको विवरण साथै आशिंक खाता रोक्का राख्नुपर्ने भए रोक्का राख्नुपर्ने खाताको खाता नम्बर, रोक्का राख्नुपर्ने रकम (अक्षर र अंकमा) र खाता रहेको बैंकको विवरण उल्लेख गर्नुपर्ने प्रस्तावित नियमावलीमा छ ।

अनुसन्धान गर्न अधिकार प्राप्त अधिकारीले खाता रोक्का वा फुकुवा गर्ने प्रयोजनका लागि तोकिएका अधिकारीमार्फत राष्ट्र बैंक समक्ष खाता रोक्का वा फुकुवाको अनुरोध गर्नुपर्ने प्रस्ताव गरिएको छ ।

खाता रोक्का गर्ने सम्बन्धी स्पष्ट व्यवस्था नभएको अवस्थामा वा अधिकार प्राप्त अधिकारी बाहेक अन्य व्यक्तिबाट आएका पत्रका आधारमा खाता रोक्का सम्बन्धी प्रक्रिया अघि बढाउन राष्ट्र बैंक बाध्य नहुने प्रस्तावित विनियमावलीमा उल्लेख छ ।

बैंक खाता रोक्का राख्न अनुरोध गर्ने निकायको अधिकार प्राप्त अधिकारीको अनुरोध वा अदालतको आदेश बमोजिम रोक्का रहेको खाता फुकुवा गर्न राष्ट्र बैंकले बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई निर्देशन दिने प्रस्ताव गरिएको छ ।

प्रस्तावित नियमावली अनुसार खाता रोक्का गर्ने अधिकार राष्ट्र बैंकको बैंक तथा वित्तीय संस्था नियमन विभागलाई हुनेछ । विभाग प्रमुखले तोकेको कर्मचारीले सम्बन्धित बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई खाता रोक्का गर्न निर्देशन दिनुपर्छ । र, सोही निर्देशन बमोजिम बैंकले प्राकृतिक व्यक्ति वा कम्पनीको बैंक खाता रोक्का गर्नुपर्ने छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाले खाता रोक्का गर्ने राष्ट्र बैंकको निर्देशन तुरुन्त पालन गर्नुपर्ने प्रस्ताव गरिएको छ । बैंकले सम्पूर्ण खाता रोक्का, निश्चित खाता रोक्का, आशिंक खाता रोक्का एवं फुकुवा गर्न राष्ट्र बैंकले दिएको निर्देशन बमोजिम अविलम्ब खाता रोक्का वा फुकुवा गरी खाता रोक्का वा फुकुवा भएको जानकारी तत्काल राष्ट्र बैंक र सम्बन्धित अनुसन्धान गर्ने अधिकार प्राप्त अधिकारीलाई गराउनुपर्ने प्रस्ताव गरिएको हो ।

राष्ट्र बैंकको निर्देशन बमोजिम आंशिक खाता रोक्का गर्नुपर्ने अवस्थामा रोक्का गर्नुपर्ने खातामा तोकिए बमोजिम रोक्का गर्नुपर्ने रकम नरहेको अवस्थामा खातामा उपलब्ध रकम रोक्का राखी पर्याप्त रकम नरहेको जानकारी राष्ट्र बैंक र सम्बन्धित अनुसन्धान गर्ने अधिकार प्राप्त अधिकारीलाई गराउनुपर्ने प्रस्ताव भएको छ ।

खाता रोक्का गर्ने निर्देशनपछि अदालतको आदेश वा सम्बन्धित निकायको अनुरोध बाहेक बैंकले कुनै किसिमले रकम हस्तान्तरण, कट्टी र भुक्तानी गर्न नपाउने व्यवस्था गर्न राष्ट्र बैंकले प्रस्ताव गरेको छ । सम्पूर्ण खाता रोक्का राख्न निर्देशन प्राप्त भए बैंकले उक्त व्यक्ति, फर्म, कम्पनी तथा संस्थाको नयाँ खाता खोल्न समेत नपाउने प्रस्ताव भएको छ ।

राष्ट्र बैंकबाट वित्तीय कारोबार गर्न इजाजतपत्र प्राप्त संस्थाहरूको खाता रोक्का नहुने व्यवस्था गर्न प्रस्ताव भएको हो । भुक्तानी सेवा प्रदायक संस्थाको सेटलमेन्ट प्रयोजनका लागि बैंक तथा वित्तीय संस्थामा रहेको खाता रोक्का नहुने प्रस्ताव गरेको हो ।

तर, अल्पकालीन वा दीर्घकालीन रूपमा संस्था सञ्चालनमा नरही बन्द हुने अवस्था आए वा राष्ट्र बैंकले कारबाही गरी खाता रोक्का गर्नुपर्ने अवस्था देखिए संस्थाको खाता रोक्का गर्न भने बाधा नपर्ने प्रस्ताव गरिएको हो ।