+

स्तन क्यान्सर भए नभएको आफैंले कसरी जाँच गर्ने ?

२०८१ साउन  ६ गते १२:०१ २०८१ साउन ६ गते १२:०१
स्तन क्यान्सर भए नभएको आफैंले कसरी जाँच गर्ने ?

महिलामा हुने क्यान्सरमध्ये मुख्य हो स्तन क्यान्सर । सामान्यतया स्तन क्यान्सर महिलामा हुन्छ, तर यसको मतलब यो होइन कि पुरुषमा स्तन क्यान्सर हुन सक्दैन । महिलामा जस्तै पुरुषमा पनि स्तन क्यान्सरको जोखिम हुन्छ । यद्यपि पुरुषमा स्तन क्यान्सरको जोखिम महिलाको तुलनामा कम हुन्छ ।

एक हजार जना स्तन क्यान्सरका बिरामीमध्ये चारदेखि पाँच जना, एक प्रतिशतभन्दा कम पुरुषमा देखिन्छ । स्तनमा रहेका कोषहरूबाट विकसित हुने यो क्यान्सर पुरुष, महिला दुवैमा हुनसक्छ ।

यो क्यान्सरलाई समयमै पत्ता लगाउन सकियो भने यसबाट हुने मृत्युको जोखिमलाई कम गर्न सकिन्छ । स्तन क्यान्सर हुने कारणमध्ये प्रमुख कारण वंशाणुगत हो । समयमा पत्ता लगाउन सकियो भने यसको उपचार सम्भव छ ।

अमेरिकन क्यान्सर सोसाइटीका अनुसार पछिल्लो केही वर्षयता स्तन क्यान्सरबाट हुने मृत्युदर लगातार घट्दै गएको छ । नियमित चेकअप र उचित उपचारले क्यान्सरबाट मृत्युको जोखिम कम हुँदै गएको बताइन्छ । साथै प्रारम्भिक पहिचानको मद्दतले स्तन क्यान्सरबाट हुनसक्ने थप जोखिमबाट बच्न सकिन्छ ।

स्तन क्यान्सर पत्ता लगाउने विभिन्न विधि छन् । जसमा आफैंले स्तन जाँच विधि,  चिकित्सकद्वारा जाँच, म्यामोग्राफी जाँच र हाई रेजोलुसन भिडियो एक्स-रे आदि ।

स्तन क्यान्सर पत्ता लगाउने यी विभिन्न उपायमध्ये आफैंले स्तन जाँच गर्ने विधि घरमै गर्न सकिन्छ । २० वर्षमाथिका महिलाले हरेक महिना आफैं स्तन जाँच गर्न सक्छन् । यदि महिनावारी ठीक समयमा भइरहेको छ भने महिनावारी भएको पाँचौं दिनदेखि १० दिनभित्रमा ‘सेल्फ ब्रेस्ट एक्जामिन’ गर्न सकिन्छ । महिनावारी बन्द भइसकेको छ भने पनि हरेक महिनाको कुनै एक दिन स्तन जाँच गर्नुपर्छ ।

आफैले स्तन क्यान्सर जाँच गर्ने विधि

ऐना अगाडि उभिएर चेकजाँच

ऐना अगाडि उभिएर आफ्नो दुवै स्तनलाई हेर्ने । दुवै स्तनको समानता, आकार, बनोट, मुन्टोको अवस्था, छालाको रङ र नरमपनाको फरकपन तथा स्तनको कुनै पनि भागमा रहेको गिर्खालाई ध्यान दिनुपर्छ । यदि गिर्खाजस्तो डल्लो देखिएमा क्यान्सको जोखिम रहन्छ ।

दुवै हातलाई माथि उठाएर काखीमा देखापरेको केही परिवर्तनलाई ऐना अगाडि उभिएर हेर्नुपर्छ । दुवै हातले कम्मरमा हल्का थिचेर ऐना अगाडि हेर्ने, यसो गर्नाले स्तनमा लुकेर बसेका केही परिवर्तन छन् भने पनि प्रष्ट देख्न सकिन्छ ।

नुहाउँदा चेकजाँच

नुहाउँदा पनि सरलताका साथ स्तन क्यान्सर छ कि छैन पत्ता लगाउन सकिन्छ । यसका लागि साबुन लगाएको हातले भिजेको स्तनको जाँच गर्न सकिन्छ । देब्रे हातले दाहिने स्तन तथा दाहिने हातले देब्रे स्तनको क्रमबद्ध रूपमा जाँच गर्नुपर्छ ।

स्तन जाँच गर्दा हातको औंलाहरुको बीचको भाग प्रयोग गर्न सकिन्छ ।  औंलाको बीचको भाग धेरै संवेदनशील हुने भएकाले केही परिर्वतन भएको छ भने पत्ता लगाउन सकिन्छ ।

दाहिने हातले देब्रे स्तनको मुन्टा र देब्रे हातले दाहिने स्तनको मुन्टा निचोरेर पनि परीक्षण गर्न सकिन्छ । यसरी मुन्टो निचोर्दा पिप निस्कन पनि सक्छ । मुन्टोबाट पिप निस्किनु भनेको क्यान्सरको जोखिम निम्तिनु हो ।

सुतेर चेकजाँच

काखीमुनि तकिया राख्ने र त्यो हातलाई टाउको पछाडि राखेर सुत्ने अनि हातले छामेर जाँच गर्ने । स्तनको प्रत्येक भागको क्रमिक रूपमा छामेर जाँच गर्ने । घडीको दिशाअनुसार जाँच गर्नुपर्छ । एक ठाउँबाट जाँच गर्न सुरु गर्ने र त्यही आएर अन्त्य गर्ने । स्तन जाँच गर्दा स्तनको भाग सँगसँगै काखीको भागमा पनि जाँच गर्नुपर्छ ।

यस्ता लक्षण देखिए चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ

स्तनको छालामा परिवर्तन देखिएमा, स्तनको आकार र बनावटमा परिवर्तन आएमा, स्तनको मुन्टोबाट ननिचोरी वा निचोर्दा तरल पदार्थ आएमा, स्तनको मुन्टो भित्रतर्फ गडेमा, यसको आकार र स्थानमा परिवर्तन भएमा स्तनमा गाँठो अनुभव भएमा वा कुनै पनि शंका लागेमा अस्पताल गएर चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ ।

डा. ऋजुता जोशी
लेखक
डा. ऋजुता जोशी
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?