के हो साइबर मन्डे ? यस्तो छ इतिहास

काठमाडौं । कहिलेकाहीँ एउटा सामान्य विचारले यति ठूलो सांस्कृतिक र आर्थिक रूप लिन्छ कि त्यसले विश्वव्यापी व्यवहार नै बदलिदिन्छ। साइबर मन्डे पनि त्यस्तै एउटा उदाहरण बनेको छ।

सुरुवातमा अमेरिकाका कर्मचारीहरुको एउटा साधारण अनलाइन किनमेलको दिनको रुपमा रहेको साइबर मन्डे अहिले विश्वकै सबैभन्दा ठूलो डिजिटल व्यापार उत्सव बनिसकेको छ। साइबर मन्डे अब केवल सेल डे मात्र होइन आधुनिक जीवनशैली, प्रविधि र उपभोक्ता संस्कृतिको प्रतिबिम्ब बनिसकेको छ।

अमेरिकामा नोभेम्बरको चौथो बिहीबारमा पर्ने थ्यांक्स गिभिङ डे पछि आउने सोमबारलाई साइबर मन्डे भनिन्छ। नाम जत्तिकै यसको कथा पनि अनौठो छ।

सन् २००५ तिर जब घरघरमा इन्टरनेटको पहुँच कमजोर थियो, मानिसहरू आफ्नो कार्यालयको द्रुत गतिको इन्टरनेटको सहारामा अनलाइन किनमेल गर्थे। सोही क्रममा Shop.org नामक संस्थाले औपचारिक रूपमा साइबर मन्डे नामक अनलाइन किनमेल दिवसको सुरुवात गरेको थियो। सुरुमा कसैले अनुमान गरेको थिएन कि यो दिन भविष्यमा विश्वव्यापी अनलाइन व्यापारको प्रतीक बन्नेछ।

समयसँगै, साइबर मन्डेमा व्यापक परिवर्तन हुँदै गयो। डेस्कटप कम्प्युटरबाट सुरु भएको साइबर मन्डे स्मार्टफोनमा उक्लियो। इन्टरनेट तारबाट छुटेर फाइभ जीको उडान भर्न थाल्यो। अहिले उपभोक्ताले आफ्नो स्मार्टफोनबाटै घरमा बसेर विश्वका कैयन् अनलाइन सपिङ प्लाटफर्म तथा रिटेल स्टोरहरुबाट आफूले चाहेको सामान किन्नसक्ने भएका छन् । अब पसल शहरमा सीमित छैन । यो मोबाइल फोनभित्र छ। अनि साइबर मन्डेको दिन किनमेल उत्सवको रुपमा सबैभन्दा चम्किएको छ।

कुनै समय अमेरिकी रिटेल कम्पनीहरूको सीमित बजार थियो, साइबर मन्डे। तर अहिले यो विश्वव्यापी बनिसकेको छ। युरोपदेखि एशियासम्म, भारतदेखि क्यानडासम्मका अनलाइन बजारहरुले यही दिनका लागि महिनौँ अगाडिबाटै तयारी गर्छन्।

विशेष अफर, भारी छुट, लास्ट टाइम सेल जस्ता शब्दहरूले सोशल मिडिया र मोबाइल स्क्रिन भरिन्छन्। उपभोक्ता केवल सामान किन्दैनन्, उनीहरू डिजिटल उत्सवमा सहभागी भइरहेका हुन्छन्।

सन् २०२४ मा अमेरिकामा साइबर मन्डेको दिनमा १३ अर्ब डलरभन्दा बढीको किनमेल भएको थियो। अझ रोचक कुरा त के भने त्यो कारोबारको आधाभन्दा बढी मोबाइल फोनबाट भयो। यसले पनि साइबर मन्डे मोबाइल पुस्ताको पर्व बनिसकेको देखाउँछ।

साइबर मन्डेले व्यापारसँगै जीवनशैली पनि बदलेको छ। मानिस अब बजार जान समय छुट्याउँदैनन्, बजार आफैँ घर आइपुग्छ। एक क्लिकमै संसारको कुनै पनि वस्तु घरको ढोकासम्म पुग्ने संस्कृतिलाई साइबर मन्डेले नै गति दिएको हो।

वास्तवमा साइबर मन्डे केवल पात्रोको एउटा मिति मात्र नभई अनलाइन युगको संकेत हो। यसले विश्व अब बजार होइन नेटवर्क भएको छ भन्ने पुष्टि गरेको छ। एजेन्सीको सहयोगमा