रितु केही दिनमा आमा बन्नेवाला छिन् । भारत हरियाणमा बस्ने रितु आफ्ना बच्चाको हरेक इच्छा पूर्ति गर्न चाहन्छिन् । र, उनले हुनेवाला बच्चाका लागि एउटा कोठामा खेलौना र आवश्यक सबै सरसामन जुटाइसकेकी छिन् । छोरी भएमा गुलाबी रंगको जम्पर सूट र गडिया अनि छोरा भएमा निलो रंगको जम्पर सूट र टेडि बियर । किन छोरीलाई […]

बालबालिकालाई विद्यालय पठाउने उपयुक्त उमेर कुन हो ? कुन उमेरमा उनीहरु पढ्न र लेख्नका लागि तयार हुन्छन् ? उनीहरुको बौद्धिक विकासमा सिकाइको प्रभाव कस्तो हुन्छ ? कुन उमेरमा उनीहरुलाई पढ्न र लेख्न लगाउने ? के हाम्रा सिकाइ पद्धति बालमनोविज्ञान अनुरूप भइरहेको छ ? हाम्रा विद्यालय र पाठ्यक्रमले बालबालिकाको सर्वाङ्गीण विकासमा सघाउ पु¥याइरहेका छन् ? यी […]

गएको शुक्रबारसम्म कान्ति बाल अस्पतालमा ७४ जना बालबालिकामा एमआईएससी रोगको संक्रमण पुष्टि भयो । बच्चा एवं परिवारका अन्य सदस्यलाई कोरोना लागेको तीनदेखि पाँच हप्ताभित्र देखिने प्राणघातक रोग एमआईएससीबाट शुक्रबारसम्म कान्ति बाल अस्पतालमा मात्रै १७ जना बच्चाको ज्यान गएको अस्पतालले जनाएको छ। यीमध्ये अधिकांशको यो रोगको लक्षण थाहा नपाएर समयमै अस्पताल नल्याउँदा मुटु, मिर्गौला, मस्तिष्क र […]

अक्सर अभिभावक के ठान्छन् भने बच्चासँग कुराकानी गर्नु आवश्यक छैन । बच्चाहरु आफै खेलिहाल्छ । तर, बच्चासँग कुराकानी गर्ने, उनीहरुको भावना बुझ्ने, इच्छा बुझ्ने प्रयास गर्नुपर्छ । हुनसक्छ, उनीहरु आफुलाई खुलस्त रुपमा व्यक्त गर्न सक्दैनन् । यद्यपि केहि कुरा गर्न खोजिरहेका हुन्छन् । यसका लागि अभिभावकले उनीहरुसँग मित्रवत् व्यवहार गर्नुपर्छ । बच्चाका लागि अभिभावकले साथीको […]

कोरोना संक्रमण जोखिमका कारण भौतिक रूपमा विद्यालय बन्द हुँदा विद्यार्थीलाई सिकाइसँग जोड्नका लागि अनलाइनबाट पढाउन सुरु भयो । मोबाइल किन्न नसक्ने अभिभावकले पनि दुःख गरेर आफ्ना छोराछोरीको लागि मोबाइल किनिदिए, इन्टरनेट जोडिदिए । यसले बालबालिकाको सहज पहुँचमा प्रविधि र इन्टरनेटमा पुग्यो । यसको सकारात्मक वा नकारात्मक प्रभाव देखिन थालेको छ । प्रविधि र इन्टरनेटको सदुपयोगबारे […]

बच्चालाई जस्तो चाहनुहुन्छ, त्यस्तै बनाउन सक्नुहुनेछ । घरको चालचलन, बोलीचाली, व्यवहार सबै कुरा बच्चाले सिक्छन् । र, त्यही अनुसार उसको जीवनशैली पनि निर्देशित हुन्छ । त्यसैले घरको वातावरण त्यस्तो हुनुपर्छ, जसले बच्चामा असल प्रवृत्तिको विकास होस् । बच्चालाई के गराउने, के नगराउने, के खान सिकाउने, कसरी खान सिकाउने सबै कुरा तपाईको हातमा छ । अतः […]

हिजोआज धेरै आमाबाबुले बच्चाहरुलाई घरमा एक्लै छोड्छन् र बजारमा किनमेल गर्न वा अरु काममा निस्कन्छन् । एक अनुमानका अनुसार लगभग ४० प्रतिशत बच्चाहरु कुनै समयमा एक्लै महसुस गर्छन् । प्रसिद्ध अंग्रेजी फिल्म ’होम अलोन’ मा यसबारे चित्रण गरिएको छ । जसमा कसरी एक बच्चा घरमा एक्लै बस्दा नराम्रो परिस्थितिको सामना गर्ने गर्छन् ? तर फिल्ममा […]

७ वर्षीय आर्यन घरमा एक्ला बच्चा हुन् । उनी सुन्न सक्दैनन् । उनको हरेक आवश्यकता र हरेक जिद्दी पूरा गर्नका लागि आमाबुबाबीच प्रतिस्पर्धा छ । अहिले उनको बानी भएको छ कि सबै कुरा उनको इच्छा अनुसार हुनुपर्छ । स्थिति यस्तो भएको छ कि यो उमेरमा पनि घरको एक्लो छोरा आमा बुबाको इच्छा अनुसार चल्दैन । […]

घर–व्यवहारको झन्झट, अनेक झमेला, रोग, खराब सम्बन्ध, कमजोर आर्थिक स्थिती आदिको कारण मान्छेमा चिन्ता बढ्छ । चिन्ताको चरम रुप हो, डिप्रेसन । अहिले विश्वमै जटिल समस्याको रुपमा देखिदैछ, डिप्रेसन । यो मानसिक विकारले धेरैलाई मनोरोगी बनाएको छ । दुःखलाग्दो त के छ भने, यस्तो समस्या प्रौड, वयस्क वा युवाहरुमा मात्र होइन, बालबच्चामा समेत देखिएको छ […]

हिजोआज बच्चाहरुमा समयभन्दा अघि नै परिपक्व हुने क्रम बढ्दो छ । सामान्यतया १३ वर्षदेखि किशोरावस्था सुरु हुने भनिए पनि समयअघि नै परिपक्व हुने परिपाटीका कारण यो क्रम बढेको पाइन्छ  । अहिले बच्चाहरु शारीरिक हिसाबले उमेरभन्दा चाडै परिपक्क हुँदा यसले फाइदामात्रै होइन घाटा पनि निम्त्यिाएको छ । हामीले मनोविज्ञ गोपाल ढकाललाई समयअघि नै बच्चाहरु परिपक्व हुनुको […]

विगतमा बालबच्चाहरु कुपोषित हुन्थे । उनीहरुले भरपेट खानै पाउँदैनथे । तर, अहिले परिस्थिति ठीक विपरित छ । बच्चाहरुले आवश्यक्ताभन्दा बढी खानेकुरा खाइरहेका छन् । आमाबुवाहरुले कोचीकोची खाना ख्वाउने प्रवृत्ति देखिएको छ । यसले गर्दा बच्चाहरु मोटोपनको सिकार समेत भइरहेका छन् । अर्कोतिर अहिलेका बालकालिकाहरु घरको खानामा भन्दा बढी बजारको खानेकुरामा लोभिएका छन् । रेष्टुरेन्टमा पाक्ने […]

९ भदौ, काठमाडौं । कोरोना महामारीको दोस्रो लहरका कारण यो वर्ष विद्यालय खुल्नै पाएका छैनन् । स्थानीयले दिएको निर्देशन पालना गर्दै विद्यालयहरूले आन्तरिक मूल्यांकनपछि इन्टरनेट पहुँचमा भएका विद्यार्थीलाई अनलाइन कक्षामा जोडिरहेका छन् । महामारीको अप्ठ्यारो अवस्थामा सरकारले ल्याएको ‘वैकल्पिक प्रणालीबाट विद्यार्थीको सिकाइ सहजीकरण निर्देशिका, २०७७’ अनुसार विद्यालयहरुले बालबालिकाहरुलाई सिकाइसँग जोडेका छन् । विद्यार्थीलाई सिकाइबाट बञ्चित […]

छोराछोरीलाई कसरी स्यहार-सुसार गर्ने भन्ने कुरामा अहिलेका आमाबुवाको बढी नै लगाव देखिन्छ । उनीहरु चाहन्छन्, सकेसम्म छोराछोरीले दुःख भोग्न नपरोस् । उनीहरु सधै सुखी र खुसी देख्न पाइयोस् । यही कारण आमाबुवाले छोराछोरीलाई सुकिलो, खुसी, सुखी राख्ने प्रयास गर्छन् । छोराछोरीले चाहेको कुरा पुरा गरिदिन्छन् । छोराछोरीले कुनै अभाव अनुभव गर्न नपरोस् भन्ने सोच्छन् । […]

आइन्स्टाइनले भनेका थिए ‘यदि तपाईं आफ्नो बच्चालाई बुद्धिमान बनाउन चाहनुहुन्छ भने उनीहरुलाई परिकथा सुनाउनु पर्छ । यदि उनीहरुलाई बुद्धिमान बनाउन चाहनुहुन्छ भने झनै धेरै परिकथाहरु सुनाउनु पर्छ ।’ यही नै आइन्स्टाइनको भनाइको निचोड हो । हजुरआमा र हजुरबुबाहरु आफ्नो नाति नातिनाहरुलाई कथाको माध्यमबाट दुनियाँको कुनाकुनामा पुर्याउने गर्छन् । जहाँ बच्चाहरु कल्पनाको दुनियाँमा हराउने गर्छन् । […]

हामी बालबच्चाको भविष्यलाई लिएर चिन्तित हुन्छौं । उनीहरुले दुःख भोग्न नपरोस्, कष्ट खेप्न नपरोस्, अभाव सहन नपरोस् । हामी यस्तै चाहन्छौं । त्यसैले हामी उनीहरुका लागि भविष्य सुरक्षित गर्न चाहन्छौं । यसका लागि उनीहरुलाई पढाउने, लेखाउने वा सक्षम बनाउने यत्न गर्छौं । कसरी उनीहरु गरिखाने हुन्छन् र आफ्नो जीवन निर्वाह गर्न सक्छन् भनेर हामी घोत्लिने […]

एक बच्चा छन्, जिद्दी स्वभावका । शिक्षक एवं आमाबुवाको अगाडि उनी कमजोर बच्चा हुन् । पढाइमा ध्यान छैन । राम्ररी लेखपढ गर्न जान्दैनन् । आज्ञाकारी छैनन् । ज्ञानी छैनन् । सुत्ने, उठ्ने कुनै निश्चित समय छैन । उनी आफ्नै दुनियामा मग्न हुन्छन् । कक्षा कोठामा पढिरहँदा होस् वा घरमा खाना खाइरहेको बेला, उनी कल्पनाको दुनियामा […]

बालबालिका आमाबुवासँगै छन् । घरमै छन् । यद्यपि उनीहरु एक्लिदै गएका छन् । यसका केही कारण छन् । जस्तो कि, अहिले धेरै आमाबुवाले एक्लो सन्तान हुर्काइरहेका छन् । उनीहरुसँग खेल्ने आफ्नै दिदीभाई–दाजुबहिनी छैनन् । आमाबुवालाई उनीहरुसँग खेल्ने फुर्सद छैन । त्यसैले टेलिभिजनमा कार्टुन हेरेर उनीहरु आफुलाई भुलाइरहेका छन् । अर्कोतिर कोरोनाले गर्दा साथीसंगीसँग भेट्न पाएका […]

घरको रासनदेखि कार्यालयको तनावसम्म घरका सबै जिम्मेवारी घरका ज्येष्ठ सदस्यहरू उठाउँछन् । बच्चाको साना आवश्यकता होस् या परिवारको जिम्मेवारी नै किन नहोस् । यी सबै परिवारको ज्येष्ठ सदस्यको काँधमा आउने गर्छ । तर बच्चाहरुका लागि पढाइ र खेलकुद आवश्यक छ । जो मान्छे हरेक काम उत्साहपूर्वक गर्छन् उनीहरुमा मानसिक रोगको समस्या छ भन्ने लाग्छ । […]

अक्सर के देखिन्छ भने बालबच्चाले आफ्नो मनको कुरा साथीहरुसँग जति खुलेर गर्छन्, त्यती खुलेर आमाबुवासँग गर्दैनन् । बालबच्चाहरुलाई नियालेर हेर्नुहोस् त, जब उनीहरु साथीसँग उन्मुक्त खेलिरहेका हुन्छन्, खुलेर कुराकानी गरिरहेका हुन्छन् । यसबाट उनीहरुको भावना, इच्छा, मनोविज्ञान सबैकुरा प्रष्ट बुझ्न सकिन्छ । उनीहरुलाई मनमा लागेका कुरा लुकाउँदैनन् । तर, आमाबुवासँग उनीहरु त्यसरी आफुलाई प्रस्तुत गर्दैनन् […]

हरेक परिवारको आफ्नै मर्यादा र संस्कार हुन्छ । यसैले समग्र परिवारलाई एकढिक्का बनाइराख्छ । परिवारका सदस्यलाई सही मार्गदर्शन गर्ने, स्वस्थ, सन्तुलित, सुखी राख्नमा पारिवारिक संस्कारले खास भूमिका खेल्छ । पारिवारिक संस्कार भनेको त्यस्तो व्यवहार र आचरणको कुरा हो, जसले सभ्य जीवन बाँच्न प्रेरित गर्छ । जस्तो कि आफुभन्दा ठुलालाई श्रद्धा गर्ने, सानालाई माया गर्ने । […]

हरेक बच्चाको भावनात्मक र मनोवैज्ञानिक स्थिरता धेरै हदसम्म अभिभावकसँगको सम्बन्धमा निर्भर हुन्छ । कुनै पनि बच्चा जति आमाबुबाको नजिक हुन्छन् उनीहरुको व्यक्तित्व त्यति नै सन्तुलित हुन्छ । बच्चा तपाईंको कति नजिक छ यस कुरा थाहा पाउनको लागि दुःखी वा चिन्तित भएको अवस्थामा हुने उनीहरु हामीसँग खुलेर कुरा गर्छन वा गर्दैनन् भन्ने बुझ्नुपर्छ । उनीहरुले हामीसँग […]