वितगमा बालबच्चा हुर्काउन जति सहज थियो, अहिले त्यस्तो स्थिती छैन । एकै दम्पतीले चार÷पाँच जना सन्तान सजिलै हुर्काउन सक्थे । आमा धारणा के छ भने धेरै बच्च हुँदा उनीहरुलाई राम्ररी स्यहार सुसार पुग्दैन । जबकी धेरै बच्चाहरु भएमा एकआपसमै मिल्ने, खेल्ने, हेचारह गर्ने प्रवृत्ति विकास हुन्छ । उनीहरु आफु आफुमै रमाएर, खेलेर बस्छन् । आमाबुवाले […]

खासगरी शहरी क्षेत्रका बालबालिका घरभित्रै छन् । खेल्ने, पढ्नलेख्ने सबै काम उनीहरु घरभित्रै गरिरहेका छन् । कोरोनाको संभावित जोखिमबाट बच्नका लागि घरबाहिर निर्धक्क घुमफिर गर्न सहज छैन । त्यसैले कतिपय बालबालिका त घरबाट बाहिर निस्कन पाएकै छैनन् । त्यसैले घरबाहिर खेल्ने, दौडने, उफ्रने क्रियाकलाप ठप्प जस्तै छ । त्यसै पनि अहिलेका बालबालिका घरभित्रै रमाउन थालेका […]

विख्यात मनोवैज्ञानिक अब्राहम मास्लोले भनेका छन्, ‘मान्छेको केही मूलभूत आवश्यक्ता हुन्छ, जुन पुरा हुँदा उनलाई आत्मसन्तुष्टिको अनुभव हुन्छ । बच्चाका लागि शारीरिक र खानपानका अतिरिक्त प्रेम, सुरक्षा र सम्मानको भावना जरुरी हुन्छ । यसका लागि उसको शारीरिक र मानसिक विकास सही ढंगले हुनुपर्छ ।’ एउटा बच्चालाई सही अभिभावकत्व दिनका लागि सकारात्मक वातावरण, प्रेमपूर्वक व्यवहार, सुरक्षा […]

त्यसो त अहिलेका कतिपय बच्चा खानेकुरामा रुची गर्दैनन् । उनीहरुलाई फकाइफुल्याइ ख्वाउनुपर्छ । कतिपय आमाबुवाको प्रवृत्ति चाहि के हुन्छ भने, बच्चालाई खानेकुरा पुग्दो भइसकेपछि पनि ख्वाइरहने । बेलाबखत बालबच्चाले खान मन गर्दैनन् । वा उनीहरु अरु नै खानेकुरा खाएर अघाएका हुन्छन् । तर, आमाबुवाले भने उनीहरुलाई फकाएर वा गाली गरेर, जसरी पनि थप खान बाध्य […]

एक आठ बर्षे बच्चा विद्यालयप्रति भयभीत छन् । किनभने उनी लेख्न, पढ्नमा पनि सम्पूर्ण ध्यान दिन सक्दैनन् । त्यसले परीक्षामा उनी अक्सर फेल हुन्छन् । आफु कमजोर भएका कारण बुवाआमा दुःखी छन् भन्ने उनलाई थाहा छ । तर, जतिसुकै प्रयास गरेपनि उनी अक्षरहरु राम्ररी ठिम्याउन असमर्थ छन् । अक्षर सही ढंगले लेख्न सक्दैनन्, स्मरण गर्न […]

एक अध्ययन अनुसार १० वर्षभन्दा ठूला ५० देखि ६० प्रतिशत बच्चाहरुले आफ्नो दिनको १५ देखि २५ प्रतिशत समय स्क्रिनको अगाडि बिताउने गरेका पाइन्छ । यस हिसाबले पहिलेको तुलनामा अहिलेका बच्चामा डिजिटल कुराहरु बुझ्ने क्षमता धेरै छिटो र तिव्र रुपमा विकसित भइरहेको छ । यसैले बच्चा कम उमेरमा नै गेम खेल्न, म्युजिक बजाउन, भिडियोहरु हेर्न र […]

यदि तपाईंको बच्चा १० महिनाको भयो भने बचाको स्वास्थ्यलाई कसरी ख्याल गर्ने ? के खान दिने र उसको खानामा कस्तो तालिका बनाउने ? यो कुरा महत्वपूर्ण हुने गर्छ । १० महिनाको समय यस्तो समय हो त्त्यो बेलादेखि नै बच्चाले हरेक काममा आत्मनिर्भरताको बाटो अपनाउन खोज्छ । यही समयमा नै बच्चाको शान्त, मृदुभाषी र जोखिम उठाउन […]

कोरोनाका कारण बालबच्चा भयभित मात्र छैनन्, केही कुरा सिक्न एवं अभ्यास गर्न पनि पाएका छन् । जस्तो कि, हातको सरसफाई, नाक–मुखको सुरक्षा आदि । आज उनीहरुले सिकेका यी कुरा जीवनभरका लागि उपयोगी हुनेछ । अर्थात शारीरिक सरसफाईमा उनीहरु सधै सजग हुनेछन् । किनभने सानो उमेरमा सिकेका कुराहरु जीवनभर याद गर्छन् र अनुसरण पनि । त्यसैले […]

जमाना सामाजिक सञ्जालको छ । यो भर्चुअल संसारमा विश्व नै जोडिएका छन् । त्यसैले सामाजिक सञ्जालमा राखिने तस्विर, भिडियो, टिकाटिप्णी क्षणभरमै दुनियासामु पुग्छ । यसका आफ्नै फाइदा वा राम्रो पक्ष होलान् । तर, कतिपय कुरामा ढंग नपुग्दा वा सोंच विचार नगर्दा समस्याको भूँमरीमा फस्नुपर्ने स्थिति पनि हुन्छ । त्यसैले सामाजिक सञ्जालमा कुनैपनि भिडियो, फोटो सार्वजनिक […]

काठमाडौं, शान्तिनगरकी अनिता सुवेदीले आफ्नो छोरा एकोहोरो बन्दै गएको गुनासो गर्दै भदौ दोस्रो साता विभिन्न मनोपरामर्शदाताको ढोका ढक्ढक्याउन पुगिन् । बिहान झिसमिसेमै उठेर मोबाइलमा चलाउन थाल्ने उनको छोरालाई बिहान खाना खाने बेलामा समेत धेरै कर गरेपछि एकैछिन मोबाइलबाट छुट्याउन सकिन्छ । १० वर्षीय छोरालाई दुई घण्टामात्रै मोबाइल दिएन भने घरमा उपद्रो मच्चिन थालेपछि आजित भएर […]

वालदिवसको अवसर पारेर राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले ‘वालवालिकाको भविष्य सुनिश्चित गर्न’ आग्रह गरेकी छिन् । जबकी लाखौं बालबालिकाको भविष्य होइन, वर्तमान नै जोखिमयुक्त र टिठलाग्दो छ । केही समयअघि काठमडौंको खुला मञ्चमा राहतको खाना पर्खिएर बसेका अबोध बालकको तस्विर यसैको एक दृष्टान्त हो । आज लाखौं बालबच्चाले भरपेट खानै नपाएको स्थिति छ । त्यससँगै उनीहरुमाथि हुने […]

आजका धेरै बच्चाहरूलाई आफन्त या गुरुजनलाई गरिने सम्बोधनको अघि प्रयोग गर्ने आदरार्थी शब्दको विषयले टाउको दुखाइरहेको हुन्छ । आदरणीय र पूजनीय जस्ता शब्द कुन सम्बन्धको अघि प्रयोग गर्ने ? भन्ने कुराले धेरैलाई अलमलमा पार्ने गर्छ । आफ्ना कोही आफन्तसँग भेट हुँदा कसलाई कस्तो सम्बोधन गर्ने भन्ने कुरा पनि आजका केटाकेटीको टाउकोदुखाइकै विषय हो ।  नेपाली […]

घरबाहिर निस्कन मिल्दैन । साथभाईसँग भेट्न सकिदैन । बाहिर खेल्न–कुद्न पाइदैन । दिनभर बालबच्चा कसरी घरभित्र बसिरहेका छन् ? आफ्ना आमाबुवासँग बस्न पाउँदा, घरमै खेल्ने मौका मिल्दा बालबच्चाहरु खुसी हुनुपर्ने हो । उनीहरु रमाउँदै घर–परिवारसँग घुलमिल हुनुपर्ने हो । आमाबुवाले जस्तै घरायसी कामधन्दा सिक्नुपर्ने हो । भान्साको काम गर्न, करेसाबारी गोडमेल गर्न रहर गर्नुपर्ने हो […]

काठमाडौं । कोरोना भाइरसको महामारीका कारण झण्डै ६ महिनादेखि शिक्षण संस्थामा पठनपाठन हुन सकिरहेको छैन । स्कुल नखुल्दा विद्यार्थीहरू लगामविहीन घोडा जस्तै खुल्ला भएका छन् । धेरै अभिभावकको गुनासो आफ्नो बच्चाले घरमा पुस्तक पनि हेरेन भनेर सुन्न सकिन्छ । कतिपयले बच्चालाई पढाइमा ध्यान दिनको लागि अनलाइन कक्षामा जोड्ने गरेका छन् भने कतिपय शिक्षित अभिभावकहरू भिन्न […]

आमाले शिशुलाई जन्म दिएपछि आफ्नो स्तनबाट निस्कने प्राकृतिक दूध चुसाउने क्रिया नै स्तनपान हो। गर्भाधारणको प्रक्रियासँगै आमाको स्तनमा दूध बहन्न थालेको हुन्छ । पहिलो बिगौते दूध बच्चाको लागि अमृत समान हुन्छ, त्यसले बच्चालाई धेरै रोगहरूबाट लड्न सक्ने प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ। आमा र बच्चामा हुने विभिन्न फाइदाहरुलाई मध्यनजर गर्दौ सन् १९९० मा युनिसेफ, विश्व स्वास्थ्य संगठन […]

बच्चाको स्मरण क्षमतामा वातावरणको कुनै भूमिका हुन्छ ? यस सम्बन्धमा एक खोज–अध्ययन गरिएको छ । अतः त्यसको निचोडले भन्छ, ‘हरियाली वातावरणले बालबच्चाको स्मरण क्षमता बढाउँछ ।’ ‘ब्रिटिश जर्नल अफ एजुकेशन साइकोलोजी’मा प्रकाशित उक्त शोधपत्रमा हरियालीको एकाग्रतासँग गहिरो सम्बन्ध हुने कुरा बताइएको छ । यस्तो हरियालीयुक्त स्थानले बच्चाको ध्यान भंग हुनबाट रोक्ने र उनीहरुको अध्ययन उपयोगी […]

बालबच्चा जस्तो छन्, त्यही अवस्थामा रमाउन दिनुपर्छ । अर्थात उनीहरुमाथि अति निगरानी र हस्तक्षेप उचित हुँदैन । यदि उनीहरु गलत काम गरिरहेका छन् भने त्यसमा सर्तक गराउनै पर्छ । तर, सामान्य अवस्थामा पनि उनीहरुलाई ‘यो गर’, ‘त्यो नगर’ भन्दै नियन्त्रण गर्दा त्यसले राम्रो नतिजा नदिन सक्छ । बालबच्चा चञ्चल हुन्छन् । जिज्ञासु हुन्छन् । जे […]

घरभरी अनेकथरी खेलौना छ । बच्चा जन्मनुअघि नै बुवाआमाले कति खेलौनाको जोहो गरिसकेका छन् । आफन्त पाहुना लाग्न आउँदा पनि खेलौना ल्याइदिएका छन् । जन्मदिन जस्ता विशेष अवसरहरुमा त उपहार स्वरुप प्राप्त खेलौनाको थुप्रो नै लागेको छ । घरभित्र खेल्ने, घर बाहिर खेल्ने । आवश्यक्ता अनुसार सबैखाले खेलौना उपलब्ध छ । तर, बालबच्चालाई आफ्नो खेलौनाप्रति […]

मोबाइल गेममा लिप्त हुने बालबच्चाको मनोदसा कस्तो हुन्छ ? के उनीहरुको स्वभाव फेरिदै गएको छ ? उनीहरु बढी आक्रमक एवं रिसाह हुँदैछन् ? संभवत आमाबुवाले आफ्ना बालबच्चाको बद्लिदो व्यवहारलाई सुक्ष्म ढंगले अध्ययन गरेका छैनन् । यद्यपि मोवाइलमा लिप्त हुने बालबच्चाहरु धेरै रिसाउने र आक्रमक हुने पाइन्छ । विगतका तुलनामा अहिलेका बालबच्चाहरु बढी रिसाह भएको र […]

जन्मपछि शिशुको लागि सम्पूर्ण आहार हो, आमाको दुध । आमाको दुधबाट नै उनीहरुले शरीरलाई चाहिने आवश्यक पोषक तत्व ग्रहण गर्छन् । तर, कतिपय अवस्थामा आमाले शिशुलाई स्तनपान गराउन सक्दैनन् वा चाहँदैनन् । यस्तो अवस्थामा उनीहरुले गाईको दुधलाई विकल्पको रुपमा लिने गर्छन् । जबकी आमाको दुधको विकल्प होइन गाइको दुध । महत्वपूर्ण कुरा त के भने, […]

बालबालिकालाई हामी केही न केही सिकाइरहेका हुन्छौं । यो गर, त्यो नगर, यस्तो काम राम्रो, यस्तो नराम्रो । तर, बालबालिकालले त्यती मात्र सिक्दैनन्, जति हामी सिकाइरहेका हुन्छौं । बरु, उनीहरुले त थाहै नपाई हामीबाट धेरै कुरा सिकिरहेका हुन्छन् । खासगरी हाम्रो बोली, व्यवहार, आचरण, प्रवृत्ति सबै कुरालाई उनीहरुले सुक्ष्म ढंगले नियालिरहेका हुन्छन् र त्यही कुरा […]