कतिपय बच्चा यस्ता हुन्छन्, जो भावनात्मक रुपमा अत्यान्तै कोमल हुन्छन् । सानो कुराले उनीहरुलाई एकदमै दुःखी बनाउँछ, सानै कुराले अत्यान्तै खुसी पनि । उनीहरु छिटै विचलित हुन्छन् । स्पष्ट दृष्टिकोण भएको, अरुमाथि सहानुभुति राख्ने, प्रकृतिको सौन्दर्यप्रति आकर्षित हुने, संसारका अन्यायहरुको बारेमा जानकार र कसैलाई दुख परेको छ भने उसलाई सहयोग गर्ने मन भएका अति संवेदनशिल […]

हेलिकोप्टर अभिभावक भन्ने शब्द पहिलो पटक १९६९ को पुस्तक प्यारेन्ट्स एण्ड टीनेजर्समा प्रयोग भएको थियो । जसमा किशोर–किशोरीहरूलाई उनीहरूको आमाबाबु उनीहरूको वरिपरि हेलिकप्टर जस्तै घुम्छन् भन्ने अर्थमा प्रयोग गरिएको थियो । यो शब्द सन् २०११ मा शब्दकोषमा समेत समावेश गरिसकेको छ । अध्ययनका अनुसार बुबाहरू भन्दा बढी आमाहरू हेलिकप्टरका अभिभावकका उदाहरण हुन् । चिन्ता गर्नु […]

नवजात शिशुको अबोधपनाले गर्दा उनीहरूलाई हामी स्वर्गदूत मान्ने गर्छाैं । जसले हाम्रो जीवनमा अनगिन्ती खुसीहरू ल्याउँछन् । अरुको बच्चाको भन्दा पनि यदि तपाईं आमाबुबा बन्नुभयो भने त्यसले तपाईंमा झनै धेरै खुसी प्रदान गर्ने गर्छ । अभिभावक बनिसकेपछि तपाईंको जीवन पहिले जस्तो नहुन सक्छ । त्यो यस अर्थमा कि तपाईं आफ्नो बच्चाप्रति बढी प्रेम गर्न चाहनुहुन्छ […]

एकआपसमा दुखसुख साझेदार गरेर, सहयोग आदनप्रदान गरे, खुसी–उत्सव मनाएर, आपसी सद्भाव र सहकार्य गरेर बाँच्नुपर्ने हाम्रो नैसर्गिक स्वभाव हो  तर, अहिले जो नयाँ पुस्ता छन्, उनीहरु सामाजिक जीवनबाट विमुख भइरहेका छन् । अहिले धेरैजसो घरमा एकल सन्तान हुर्किरहेका छन् । तुलनात्मक रुपमा धेरै सन्तानलाई स्यहार्नु, हुर्काउनु, पढाउनु खर्चिलो एवं झन्झटिलो हुन्छ । जबकी एउटा बच्चा […]

अहिले बालबालिका जंकफुडको लतमा फसेका छन् । उनीहरु चाउचाउ, चिजबल, कुरकुरे, चकलेट, बिस्कुटमा लोभिएका छन् । नतिजा, घरको खाना खाँदैनन् । जबकी जंकफुडले जिब्रोको तलतल मेट्न सकेपछि शरीरका लागि आवश्यक पोषक तत्व त्यसमा हुँदैन । बरु जंकफुडलाई मिठो बनाउन, आकर्षक देखाउन र लामो समय टिकाउन त्यस्ता बस्तुहरुको मिसावट गरिन्छ, जो शारीरिक स्वास्थ्यका लागि निकै हानिकारक […]

जब बच्चालाई डिप्रेसनले गाँज्न थाल्छ, उनीहरुमा अस्वभाविक परिवर्तन देखिन थाल्छ । उनीहरु एकोहोरो हुने, जिद्दी गर्ने, कहिले खानामा मन नै नगर्ने, कहिले औधी खाने, कहिले एक्कसी रमाउने, कहिले रिसाउने, झर्कने गर्छन् । बच्चाहरु स्वभावैले चञ्चल हुन्छन् । जिज्ञासु हुन्छन् । सानो कुरामा खुसी हुन्छन् । सानो कुरामा दुखी हुन्छन् । सुख, दुख सबैकुरा उनीहरु खुलेर […]

अविभावकहरू बच्चाको विषयमा प्रायः गल्ती गर्न चाहँदैनन् । जोकोहीलाई पनि आफ्नो बच्चाको भविष्य र उनीहरुको सुरक्षाको बारेमा चिन्ता हुनु स्वाभाविक हो । जानेर कुनै गल्ती गर्न नचाहे पनि नजानेरै पनि अभिभावकहरूले धेरै गल्तीहरू गर्ने गरेको देखिन्छ । बच्चाहरू कति सबल र चलाख बन्ने वा गलत संगतमा लाग्ने भन्ने कुरा अभिभावकहरूको ‘प्यारेन्टिङ सिस्टम’ मा निर्भर हुने […]

सकेसम्म बच्चालाई हाँसीखुसी राख्न खोज्छौ हामी । बच्चा रोएको मन पर्दैन । उनीहरु रुँदा हामीलाई पिर लाग्छ, झर्को लाग्छ । यद्यपी साना बच्चाहरु अक्सर रोइरहन्छ । बच्चा रुनु सामन्य कुरा हो । बच्चा रुनु उनीहरुको भाषा हो, जसको माध्यामबाट उनीहरु आफ्नो कुरा व्यक्त गरिरहेका हुन्छन् । हामीलाई लाग्छ कि, बच्चा रुनु भनेको राम्रो संकेत होइन, […]

वाल्यकाल पार गरेपछि जब हामी किशोरवयमा प्रवेश गर्छौं, हाम्रा शारीरिक अंगहरु थप परिस्कृत हुन थाल्छ । यही चरणमा पुगेपछि हामीमा भावनात्मक परिवर्तन पनि हुनेगर्छ । एकातिर जीवनकै उत्साह, उमंग, उर्जाले भरिएको मन, अर्कोतिर परिवर्तनको संघारमा पुगेको शरीर । यी दुई कुरासँगै करियर, पढाई जस्ता कुराले पनि घेरा हालिरहेको हुन्छ । त्यसैले किशोरवय एउटा विशेष र […]

हामी चाहन्छौं, आफ्ना बच्चा स्वस्थ होस् । तन्दुरुस्त होस् । तगडा होस् । बलियो होस् । फूर्तिलो होस् । सधै सक्रिय र उर्जावान् होस् । यसका लागि कामना गरेर मात्र पुग्दैन, उनीहरुलाई केही कुरामा अभ्यस्त गराउनुपर्छ । बच्चाहरुलाई सफा र चिरिच्याट्ट बनाइदिएमा उनीहरु स्वस्थ मात्रै रहदैनन्, उनीहरुको आकर्षण र आत्मविश्वास पनि बढ्छ । बच्चाहरुलाई सानोमा […]

आमा बन्नु जीवनकै सबैभन्दा सुन्दर अनुभूती हो । मातृत्वपछि तपाईंको जिन्दगी सधैका लागि पूर्ण रुपमा बद्लिन्छ । यो परिवर्तन पनि आफैमा प्रिय हुन्छ । यद्यपि कतिपय कुराले भने तपाईंलाई असहज पनि बनाउँछ । त्यसो त गर्भावस्थामा छँदै परिवार, आफन्त, इष्टमित्र, साथीभाईले तपाईंलाई आ–आफ्नो अनुभव र बुझाई साझेदार गर्छन् । गर्भावस्थामा के हुन्छ, प्रसूती व्यथा कस्तो […]

बच्चाका लागि उठ्ने र सुत्ने तालिका निश्चित गरौं । सकेसम्म राती चाडै सुत्न दिनुपर्छ । बच्चाको सुत्ने समय ८ वा ९ घण्टा छुट्याउनुपर्छ । यस हिसाबले राती कतिबेला सुत्छ, त्यसको ८÷९ घण्टापछि बच्चालाई उठाउनुपर्छ । वा, उठ्ने बानी गराउनुपर्छ । सकेसम्म बच्चा सुत्ने समयमा परिवारका अरु सदस्यहरुले पनि सुत्ने तालिका तय गरौं । आफु टिभी […]

हाम्रोसमाजमा जब कुनै बच्चा पढाईमा कमजोर हुन्छन, बदमाश हुन्छन वा कुलतमा फस्छन् धेरैजसो आमाबुबाहरुले यसको दोष उनीहरुको साथी संगतलाई दिन्छन् । तर, यो साथीसंगतको कारणले मात्रै कुनै पनि बच्चा बिग्रँदैनन् । धेरैजसो अवस्थामा आमाबुबाको खराब र कडा व्यवहार पनि बच्चा बिग्रने कारण बन्न सक्छ । जसरी ५ वर्ष सम्मको उमेरमा बच्चालाई आफ्नो आमाबुबाको भरपुर साथ […]

बच्चालाई उपदेश दिएर होइन, उदाहरण बनेर वदल्न सकिन्छ । यसका लागि अभिभावकको जिम्मेवारी मूख्य हो । हामीले बच्चालाई पठनपाठनको क्रममा गलत ढंगले प्रयोग गरिरहेका छौं । पठन पाठन गर्ने विधी सही छैन । हामी उनीहरुलाई डर, त्रास देखाएर पढ्न लगाउँछौं । वा लोभ देखाएर । अनुशासनको नाममा पनि हामी उनीहरुलाई यान्त्रिक बनाइरहेका हुन्छौं । यसले […]

खासगरी विद्यालयमा पढ्न गएका बालबालिकामाथि शारीरिक मात्र होइन, मानसिक यातना पनि दिइरहेका हुन्छन् । यस्ता यातना न बाहिर देखिन्छन्, न बालबच्चाले खुलेर त्यसको विरोध गर्न सक्छन् । तर, त्यस्ता यातानाले उनीहरुलाई भित्रभित्रै सताइरहेको हुन्छ । यस्तो यातना शिक्षक, विद्यालयका कर्मचारी वा आफ्नै सहपाठीबाट समेत हुनसक्छ । नेसनल सेन्टर फर एजुकेसनल स्टाटिस्टिक्सका अनुसार १२ देखि १८ […]

बच्चाहरु खानाप्रति उस्तो रुची देखाउँदैनन् । यहि कुरा नै अभिभावकको लागि टाउको दुखाईको विषय बन्ने गर्छ । त्यसैले कतिले त बच्चालाई जबरजस्ती खानेकुरा कोचिरहेका पनि हुन्छन् । आखिर बच्चालाई किन खानेकुरामा अरुची भएको हो ? किन उनीहरुलाई भोक नलागेको होला ? यसमा बच्चाको गल्ती छैन, स्वंम अभिभावककै कमजोरीको नतिजा हो यो । अर्थात अभिभावककै कारण […]

सम्बन्ध-विज्ञहरु भन्छन्, ‘बुवाआमाले बनाउने दोस्रो सम्बन्धलाई स्विकार्न त्यती सजिलो  हुँदैन । किनभने त्यो सम्बन्ध कुनै पुरानो सम्बन्धलाई बिस्थापित गर्नका लागि आएको हुन्छ । कुनैपनि बच्चालाई आफ्नो पुरानो याद र भावनालाई मेटेर नयाँ सम्बन्ध जोड्न निकै गाह्रो हुन्छ ।’ हामी जन्मदेखि जसको सामिप्यतामा हुर्कन्छौं, उनीहरुसँग खास भावनात्मक लगाव हुन्छ । शारीरिक, भावनात्मक रुपले एकाकार भएका हुन्छौं […]

अघिल्लो पुस्तासम्म सामान्यत पाँच बर्षको उमेरलाई विद्यालय शिक्षामा प्रवेश गर्ने उपयुक्त उमेर मानिन्थ्यो । अहिले यो उमेर–अवधी घटेर दुई÷अढाईमा झरेको छ । अझ पछिल्लो समय त दुधे एवं काखे बच्चा स्यहार्ने कक्षा समेत खुल्न थालेका छन् । यसरी बच्चाहरु आमाको काखमा लुटपुटिने अवधी छोटिएको छ र विद्यालय शिक्षाको यात्रा लम्बिएको छ । कुनै बखत कक्षा […]

कुनैपनि बच्चाले आफु कमजोर भएको, आफुले हारेको कुरालाई स्विकार्न सक्दैनन् । तर, सबै बच्चाको सबै क्षमता एकनास पनि हुँदैन । उनीहरु खेलकुदमा सबैभन्दा अगाडि हुनुपर्छ भन्ने तपाईं अपेक्षा गर्नुहुन्छ, तर बच्चालाई त्यसमा रुची थिएन । वा उनले प्रयास गर्दागर्दै पनि सकेनन् । त्यसैले साथीले उछिन्यो । यतिबेला तपाईंले उनीहरुलाई ‘तिमी दोस्रो वा तेस्रो मात्र भएको […]

अधिकांश अभिभावकले बच्चाको पढ्ने, खाने, उठ्ने तालिका निर्धारण गरिदिन्छन् । तर, बच्चाको समुचित मानसिक तथा शारीरिक विकासका लागि यति मात्र पर्याप्त छैन । बच्चालाई बच्चा जस्तै हुन दिनुपर्छ । वा, त्यस किसिमको वातावरण मिलाइदिनुपर्छ । बच्चाका लागि पढ्ने, खाने, सुत्ने तालिकासँगै खेल्ने तालिका पनि निर्धारण गरिदिनुपर्छ । हरेक दिन उनीहरुले खेल्नका लागि समय पाउनुपर्छ । […]

जब कक्षाकोठामा हामी बालबालिकालाई ‘चुपचाप बस’, ‘हात बाधेर बस’, ‘चलमल नगरी बस’ भन्छौं, त्यसले उनीहरुलाई कडाई गरेजस्तो अनुभव हुन्छ । त्यसैले यसरी अनावश्यक नियम लगाउँदा वा कडाई गरिदा बच्चाहरु खुसी हुँदैनन् । शिक्षकको अगाडि पढेजस्तो गर्छन्, लेखेजस्तो गर्छन्, जे भन्यो त्यही कुरा मान्छन् । तर, मन भनेर डराइरहेको हुन्छ । भित्रभित्रै आतंकित भइरहेका हुन्छन् । […]