बच्चाको स्वास्थ्य सामान्य मानिसको स्वास्थ्य भन्दा जटिल र संवेदनशील हुने गर्छ । त्यसैले बच्चाको स्वास्थ्य र हेरचाहको लागि विशेष किसिमको जानकारी हुनु जरुरी छ । आफूमा पूर्ण रुपमा चेतना नभइसकेका बच्चाको हेरचाह, उनीहरुको सरसफाई आदि कसरी गर्ने ? त्यो प्रत्येक आमाहरुको लागि जान्नु आवश्यक हुन्छ । बच्चाहरुमा सामान्य मानिसको तुलनामा संक्रमणको जोखिम धेरै हुन्छ । […]

आजभोलि नेपाली समाजमा एकल परिवारको व्यवस्था फस्टाउँदै गएको छ । विवाहलगत्तै घरपरिवारसँग छुट्टिएर एक्दै शहरमा बस्नेहरुको संख्या पछिल्लो समय बढ्दो मात्रामा छ । यो एकल परिवारको केही फाइदा भए पनि नोक्सानी समेत धेरै छन् । कुनैपनि बच्चाले विद्यालयमा सिक्ने ज्ञान घरमा सिक्ने ज्ञानको एक चौथाई पनि हुँदैन । कतिपय कुरा त ऊ आफैं ठूलो भएपछि […]

बालबालिकाको विकासमा परिवारको सबैभन्दा महत्वपूर्ण भूमिका रहेको हुन्छ । बालबालिका जुन वातावरणमा हुर्कन्छन्, उनीहरुले त्यही प्रकारको कुरा र व्यवहार सिक्छन् । कहिलकाहीँ अभिभावकहरुले जानी-नजानी गरेका गल्तिको नराम्रो असर बालबालिकामा पर्छ । जसमा आमा-बुबाको आपसमा तालमेल नहुनु र भाषाको स्तरमा कुनै सन्तुलन नभएर घरमा तनाव हुनु प्रमुख रहेको छ । बालबालिकालाई घरको वातावरण कस्तो हुनुपर्छ भन्ने […]

हिजोआज एकल परिवार र महिलाहरु कामकाजी हुने भएकाले पारिवारिक स्थिति परिर्वतन हुन थालेको छ । दुईवर्ष पनि नपुगेका बालबालिकाहरु बिहानै तयार भएर झोला र बोतल बोकेर मन्टेश्वरीतर्फ जान्छन् । धेरै बालबालिकाहरु ट्युसन पनि पढ्छन् । बच्चाहरुलाई सानो उमेरमा स्कुल र बाँकी समय ट्युसन राख्दा आमाहरु केही समयको लागि स्वतन्त्र हुन्छन् र त्यो बेला बालबालिकाहरुले आफूहरुलाई […]

योग हामीहरुको मानसिक स्फुर्तीलाई बढाउने मात्रै होईन मानसिक समस्या समाधान गर्ने उपाय पनि हो । योगका विभिन्न मुद्राहरु हुन्छन् । जसलाई हामी नियमित प्रयोग गर्ने गर्दछौं । जसमध्ये बालबालिकाको मस्तिष्कलाई तेज गराउनको लागि शाम्भवी योग मुद्रा एउटा अचुक उपाय हो । शाम्भवी मुद्रा आफैंमा एकदमै सरल र कठिन योग मुद्रा पनि हो । यसलाई हामीले […]

के तपाईंको घरमा हालै मात्र नवजात शिशुको जन्म भएको छ ? अनि तपाईं ती नवजात शिशुलाई हेरचाह गर्नका लागि आवश्यक सबै कामहरु गर्नमा व्यस्त हुनुहुन्छ ? यद्यपि, ती सबै कामहरुलाई तपाईंले आवश्यकताभन्दा बढि त गरिरहनु भएको छैन ? अथवा त्यसको ठीक विपरित काहीँ कुनै कमि त भैरहेको छैन ? नडराउनुहोस्, हामी यहाँ ती गल्तिहरुको कुरा […]

धेरै अभिभावकलाई सधैंभरी आफ्ना बच्चाहरुको शारीरिक विकास र बौद्धिक विकासको विषयमा चिन्ता हुने गर्दछ । यसैलाई ध्यानमा राखी आधुनिक विज्ञान र प्राचीन आयुर्वेद विज्ञानले समेत मानिसलाई विरामी भएपछि उपचार गर्ने भन्दा पनि सधैं तन्दुरुस्त बनिराख्ने तर्फ नै बढी जोड दिने गरेका छन् । जसको लागि दैनिक सन्तुलित रुपमा पौष्टिक आधार खानु नै स्वस्थ रहने निर्विकल्प […]

बालबालिकालाई राम्रो बनाउने निहुँमा, अनुशासित बनाउने चक्करमा हामी उनीहरुलाई कतिपय काममा नियन्त्रण गरिरहेका हुन्छौं । यो गर, त्यो नगर भनिरहेका हुन्छौं । त्यती मात्र होइन, बच्चाले गर्ने हरेक गतिविधिमा हामी निगरानी गरिरहेका हुन्छौं । उनीहरु कहाँ खेल्छन्, के खेल्छन्, कोसँग बोल्छन्, के लेख्छन्, कहाँ जान्छन् हामी चासो दिइरहेका हुन्छौं । हुन त उनीहरुले गलत काम […]

जीवनप्रति सधै आशावादी बन्नुपर्छ । यसले मान्छेमा उर्जा र उत्साह दिलाउँछ । त्यसैले त हरेक आमाबुवा चाहन्छन्, मेरा बच्चा जीवनप्रति आशावादी होस् । जीवनमा आउने हरेक चुनौतीहरुलाई डटेर सामना गर्ने हिम्मत आफ्ना सन्तानमा होस् भन्ने पनि उनीहरुको चाहाना हुन्छ । एउटा अध्ययन अनुसार आशवादी बाल-बालिकाहरु पढाई र खेलकुदमा पनि राम्रो प्रदर्शन गर्न सक्छन् । अतः […]

हामी सबैलाई डर लाग्छ । उमेरअनुसार डरको प्रकार पनि फरक-फरक हुन्छ । डराउनु पर्ने कारणहरु पनि फरक-फरक हुन्छन् । यद्यपि, डराउने प्रसंगमा साना उमेरका बालबालिकाहरुको संख्या बढी हुन्छ । अधिकांश व्यक्तिहरु बिजुली चम्किदा, भूकम्प जाँदा, भिडभाडमा जाँदा, खोला तर्दा समेत डराउँछन् । यसैगरी बालबालिकाहरु पनि यीसहित भिडभाडमा अभिभावकको हात छुट्दा, एकान्तमा रहनु पर्दा, अपरिचित व्यक्तिसँगको […]

अहिलेका बालबालिकाले ‘एकादेशको कथा’ मा कति चाख लिन्छन् ? के उनीहरु बीरबल-अकबरको कथा सुन्न तयार छन् ? के उनीहरु मधु-मालतीको कथामा रुची राख्छन् ? के उनीहरु परीको कथामा रोमाञ्चक हुन्छन् ? किनभने उनीहरु अहिले साइबर दुनियामा मग्न छन् । स्मार्टफोन भएपछि उनीहरुलाई पुग्छ । भोक, तिर्खा सबै भुल्छन् । दिसा-पिसाब लागेको समेत भेउ पाउँदैनन् । […]

एक सर्वेक्षण अनुसार बालिकाहरुमाथि यौन हिंसा गर्ने प्रायः ठुला उमेरका आफन्तहरु नै हुने गरेेको पाइन्छ । स-साना बालिकाहरु आफ्नै घरमा पनि आफ्नो सुरक्षा गर्न सकिरहेका छैनन् । त्यस्तो स्थितीको जिम्मेवार केही हद सम्म आमाबुबाहरु पनि हुन् । यदि आमा-बुबाले आफ्ना सन्तानसंग केही समय बिताएर यस बिषयमा खुलेर कुरा गरेमा मात्र बालिकाले सही र गलतको बारेमा […]

अहिलेका दम्पत्तिलाई बच्चा जन्माउन र हेरचाह गर्न निकै गाह्रो हुन्छ । व्यस्त जीवनशैली, आमा-बुवा दुवै कामकाजी हुनु र एकल परिवार भएको कारणले बच्चालाई हुर्काउन निकै कठिन हुने गरेेको छ । संयुक्त परिवारमा बच्चा कुन समयमा ठूलो भयो पत्तै पाइँदैन भने एकल परिवारमा दिनदिनै कठिन तरिकाले बितेको हुन्छ । त्यसैले आज हामी एकल परिवारमा बच्चाको लालन-पालन […]

केही वर्ष अगाडिसम्म एक महिलाले ५-६ सन्तान जन्माउने गर्दथे । यसरी धेरै बच्चाहरु जन्माउँदा आमा र बच्चाको दुवैको स्वास्थमा नराम्रो असर पर्ने भएकाले धेरै सन्तान उत्पादनमा नियन्त्रण गर्न सल्लाह सुझाव दिन थालियो । जसका कारण आज एउटा परिवारमा एउटामात्र बच्चा जन्माउने चलन चलेको छ । यसले आमा-बुवा दुवैलाई बच्चाको लालन-पालन र आफूले गर्ने कर्तव्यमा सहज […]

दम्पतीबीच सामान्य झै-झगडा हुनु स्वभाविक हो । तर, आमाबुवाको झगडा बच्चाका निम्ति स्वभाविक र स्विकार्य हुँदैन । व्यवहारिक जीवन चलाउने क्रममा दम्पतीबीच केही मतभेद रहन्छ । उनीहरु त्यही विषयमा भनाभन गर्छन् । त्यही भनाभनले मनमुटाव हुन्छ । दम्पतीबीच झगडा त हुन्छ नै । यद्यपि उनीहरुको झगडाको शैली कस्तो छ, त्यो चाहि दुबैको बौद्विक स्तर, समझदारी, […]

बाल्यवस्था जीवनको सबैभन्दा खुशी र सुखद क्षण हो । यो अवस्थामा न कुनै तनाव हुन्छ, न त कुनै समस्या नै । केवल रमाइला क्षणहरु मात्र हुन्छन् । विगतमा बाल्यवस्थामा खेलिने लुकामारी, भेट्टाई, आसपास जस्ता खेलहरुले बच्चालाई मनोरञ्जन दिनेमात्र होइन, ती खेलमा गरिने क्रियाकलापले बच्चाहरुको शारीरिक व्यायाम पनि हुने गर्थ्यो । यीनै खेलहरुका कारण पहिलेका बच्चाहरु […]

घरमा बच्चाको जन्मले जुन खुशी आमा-बुबालाई हुन्छ, त्यो अरुलाई हुँदैन । तर, बच्चाको खुशीसँगै अनेक जिम्मेवारीहरु पनि बढ्न थाल्छ । तीमध्ये सबैभन्दा पहिलो जिम्मेवारी बच्चाको नामाकरण नै हो, जुन पछि गएर उसको पहिचान हुन्छ । प्रायः आमा-बुबा आफ्नो बच्चाको नाम के राख्ने भन्ने द्विविधामा परेको पाइन्छ । यद्यपि, शेक्सपियरको भनाइअनुसार नाममा के राखेको छ र […]

बालबालिकालाई आमाबुवाले आफ्नो सधैं निगरानीमा राख्न सक्दैनन् । धेरैजसो आमाबुवा कामकाजी छन् । दिनभर व्यस्त हुन्छन् । छोराछोरीसँग भेट्ने समय पनि त्यती रहँदैन । बालबच्चा कहाँ छन्, के गर्दैछन्, कोसँग छन्, कस्तो अवस्थामा छन् ? आमाबुवालाई थाहा हुँदैन । उनीहरुले राती घर फर्केपछि मात्र आफ्ना बालबच्चासँग भेट्न पाउँछन् । अर्कोतिर जमाना खराब छ । आपराधिक […]

अहिलेका बालबालिकाले धेरै सेवा सुविधा पाएका छन् । उनीहरुलाई पढ्नका लागि कुनै दुःख छैन । न टाढा धाउनुपर्छ, न पाठ्य सामग्रीको अभाव नै झेल्नुपर्छ । सबैकुरा आमाबुवाले व्यवस्थित गरिदिएका छन् । विद्यालय आउन, जान, पढ्नका लागि उनीहरुलाई कुनै समस्या छैन । यति हुँदाहुँदै पनि उनीहरु पढाईमा भन्दा अन्यत्र ध्यान दिइरहेका हुन्छन् । अक्सर बालबालिका मनोरञ्जनमा […]

बालबालिकालाई आफ्ना आमा-बुबाले जस्तो मायाप्रेम अरु कसैले गर्न सक्दैन । तर यही माया-पे्रम गर्ने क्रममा कुनै पनि कुराको लागि दवाव दिनु भनेको गलत कुरा हो । के तपाईं पनि त्यस्ता अभिभावकहरुमा पर्नु हुन्छ, जसले आफ्ना बच्चालाई अनावश्यक दवाव दिने गर्छन् । त्यस्ता अभिभावक, जसले आफ्ना बच्चालाई अनावश्यक दवाव दिएर उनीहरुको बाल्यपन बिगार्ने मात्र होइन, उनीहरुको […]

शिशुको लागि सर्वोत्तम आहार भनेको आमाको दुध नै हो । दुध नै शिशुको लागि सम्पूर्ण आहार मानिन्छ । यद्यपि उमेर बढ्दै गएपछि आमाको दुध मात्र पर्याप्त हुँदैन । कतिपय आमाको दुध पुग्दो हुँदैन भने बच्चा हुर्कने क्रमसँगै उनलाई अतिरिक्त पोषकतत्वको आवश्यक हुन्छ । तर, कहिले अर्थात कुन उमेरदेखि उनीहरुलाई ठोस आहार दिने त ? सुरुवाती […]