कोरोनाको महामारीले विभिन्न ठूला–ठूला देशको दु:खद अवस्था औंल्याएको छ । नेपालमा त जनस्वास्थ्य कहिले पनि चासोको विषय थिएन । अहिले कोरोनाले यसको महत्वको बारेमा जागरुक हुन सबैलाई सचेत गराएको छ । हात धुनुपर्छ, खोक्दा मुख छोप्नुपर्छ भन्ने सामान्य कुराले जीवन बचाउँन सक्छन् भन्ने कुरा हामीले प्रायः वास्ता नगरिएका कुरा हुन् । कोरोना लागेर मृत्यु भएका […]

हामीकहाँ नियमित स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने प्रवृत्ति पाइदैन । अस्पताल वा स्वास्थ्य सेवाको पहुँच सहज नभएका कारण पनि धेरैले रोग पालेर बसेका छन् । कुनै न कुनै शारीरिक समस्याबाट गुज्रिरहेका छन् । गंभिर रोग लागिसकेपछि मात्र अस्पताल धाउने गरिन्छ । यद्यपि कुनैपनि रोगले थलिनुअघि नै स्वस्थ्य परीक्षण गरिरहने हो भने संभावित रोगबारे सुरुमै थाहा हुन्छ र […]

हामीकहाँ मधुमेहलाई ‘चिनी रोग’ समेत भनिन्छ । आम बुझाई के छ भने, चिनी वा चिनीजन्य खानेकुरा सेवन गर्दा यो रोग लाग्छ । साथसाथै के पनि बुझाई छ भने, चिनी रोग बुढ्यौलीमा लाग्ने रोग हो । दुबै कुरामा सत्यता छ । तर, केवल चिनीजन्य खानेकुराले मात्र चिनी रोग अर्थात मधुमेह हुँदैन । अर्को कुरा, मधुमेह बुढ्यौलीमा […]

विगतमा सरुवा रोगले अत्याधिक मानिसलाई सताउने गर्थ्यो । यसको मृत्युदर पनि उच्च थियो । नसर्ने रोगबाट उति धेरै भय थिएन । अहिले स्थिति ठ्याक्कै उल्टो भएको छ । सर्ने रोगबाटभन्दा नसर्ने रोगबाट धेरैजना ग्रसित छन् । विगतमा ६० प्रतिशत व्यक्तिको मृत्यु सरुवा रोगबाट हुन्थ्यो भने ४० प्रतिशत नसर्ने रोगबाट । अहिले भने सरुवा रोग धेरै […]

गर्भावस्थामा मधुमेह भए के गर्ने ? यो कति जोखिमपूर्ण हुन्छ ? मधुमेह, जो गर्भावस्थाको क्रममा विकास हुन्छ । सामन्यत गर्भावस्था समाप्त भएपछि यो आफै निको हुन्छ । जुन महिलालाई गर्भावस्थामा मधुमेह हुन्छ, उनीहरुलाई त्यसपछिका पाँचदेखि दश बर्षसम्म मधुमेह रहने खतरा हुन्छ । यदि त्यसको उपचार गरिएन भने आमा र बच्चा दुबैमा जटिलता निम्त्याउन सक्छ । […]

अंगुरमा सोडियम, पोटासियम, सिट्रिक एसिड, सल्फेट, म्यानेसियम जस्ता विभिन्न प्रकारका विशेष तत्वहरु पाइन्छ, जुन हाम्रो स्वास्थका लागि निकै उपयोगी हुन्छन् । यसका साथै अंगुरको स्वाद पनि निकै मीठो हुन्छ, त्यसैले अधिकांश व्यक्तिलाई यो फल मनपर्छ । मधुमेहमा फाइदाजनक अंगुर प्रायः मानिसहरु अंगुरमा अत्यधिक मात्रामा चिनी (सुगर) हुन्छ, त्यसैले यो मधुमेहका रोगीहरुका लागि निकै हानिकारक हुन्छ […]

गर्भावस्था आफैमा एक संवेदनसिल हुन्छ । यसबेला गर्भवती अनेकन शारीरिक परिवर्तनबाट गुज्रनुपर्छ । साथसाथै मानसिक तनाव, थकान आदि पनि हुनेगर्छ । गर्भावस्थामा कतिलाई कब्जियतको समस्या हुन्छ, मधुमेहको समस्या हुन्छ, उच्च रक्तचापको समस्या हुन्छ । यावत् समस्याले गर्भावस्थामा कस्तो असर पुर्‍याउँछ ? त्यसबारे जानकारी लिनुपर्छ । गर्भावस्थामा धेरेले झेल्ने समस्या भनेको मधुमेह हो । यसलाई अंग्रेजीमा […]

तिर्खा लाग्नु सामान्य प्रक्रिया हो । तर, अस्वभाविक रुपमा तिर्खा लागिरहन्छ भने त्यसले शरीरमा केही गडबड छ भन्ने जनाउ दिन्छ । खासगरी बालबालिकाको सन्दर्भमा । हामी अक्सर आफ्नो स्वास्थ्यप्रति सचेत नै हुन्छौं । तर, बालबालिकाको यी सामान्य परिवर्तनलाई खास वास्ता गरिदैन । किनभने बालबालिकाको अवस्था र प्रवृत्ति पनि सधै स्थिर रहँदैन । कहिले उनीहरु चाडै […]

२८ कात्तिक, काठमाडौं । विश्व मधुमेह दिवसको तीन दिन पहिले आइतबार डा. अंशुमाली जोशी  आफ्नो क्लिनिकमा आएका मधुमेहपीडित भोजपुरका दुर्गाबहादुर राई (७५) लाई सम्झाउँदै  थिए, ‘ ‘सुगर भयो भन्दैमा आत्तिइहाल्नुपर्दैन, चार कुरामा ध्यान दिए यो नियन्त्रणमा आउँछ ।’ डा. जोशीले भनेका चार कुरा यी हुन्: १-खानपानमा नियन्त्रण,  २- दैनिक आधा घण्टा हिँडाइ (केही खाएर),  ३- तनाव घटाउने […]

मधुमेह, जसले अहिले धेरैलाई भयाभित बनाइरहेको छ । मधुमेह आफैमा यस्तो समस्या हो, जसले शरीरमा अन्य समस्याहरु पैदा गरिदिन्छ । तथ्यांकले भन्छ, पछिल्लो समय मधुमेहको रोगी बढ्दैछ । मधुमेह भन्नसाथ बुढापाकाको रोग भनिन्थ्यो । ६०/७० बर्ष पार गरेका बुढापाकालाई यसले दुख दिन्थ्यो । तर, अब यो अतितको कुरा भएको छ । वर्तमान यसले युवा, किशोर […]

कुनैबेला यस्तो थियो, पाको व्यक्तिलाई मधुमेह हुने । अहिले वयस्क होइन, युवादेखि बालबालिकामा समेत मधुमेहको समस्या छ । किनभने मधुमेह कुनै उमेरसँग सम्बन्धित रोग होइन । बरु, जीवनशैलीसँग सम्बन्धित समस्या हो । खराब जीवनशैली र खानपानले तपाईं, हामी मात्र होइन, हाम्रो बालबच्चा पनि यसको चपेटामा पर्न थालेका छन् । अहिले मधुमेह रोगीको संख्या तिव्र रुपमा […]

सर्लाहीको एक छ वषिर्याको स्वास्थ्यमा समस्या देखिएपछि थप उपचारका लागि उनलाई नजिकैको हेल्थ पोष्ट लगियो । उक्त हेल्थ पोष्टमा रगतमा सुगरको चेकजाँच गर्ने क्रममा बालिकाको रगतमा इन्सुलिनको मात्रा निकै कम भएपछि उनलाई तुरुन्तै काठमाडौ ल्याइयो । काठमाडौंको एक अस्पतालमा रगत परीक्षण गर्दा उनको रगतमा इन्सुलिन बनाउने प्याक्रियाज ग्रन्थी (बेटा ग्रन्थी) भत्किएर टाइप १ मधुमेह भएको […]

अहिले धेरैले भोगिरहेको समस्या हो, मधुमेह । खराब खानपान र जीवनशैलीको कारण मधुमेहले धेरैलाई गाँजेको छ । मधुमेह, जसलाई नियन्त्रण गरिएन भने त्यसले मुटुमा असर पुर्‍याउन सक्छ । त्यही समस्याको कारण हृदयाघात तथा स्टोक हुने खतरा उच्च हुन्छ । यसबाहेक, मधुमेहका विरामीलाई उच्च रक्तचाप तथा उच्च कोलेस्ट्रोलका कारण मुटु सम्बन्धि अन्य रोग लागेर हृदाघात तथा […]

‘चिनी रोग’ नेपाली समाजमा यसै भनिन्छ, मधुमेह अर्थात डाइविटिजलाई । नाम नै ‘चिनी रोग’ भनेपछि चिनी जोडिने नै भयो । आम धारणा के छ भने, चिनी खानेहरुलाई चिनी रोग लाग्छ । साथसाथै जसले चिनी सेवन गर्दैनन् उनीहरु मधुमेहको जोखिममा हुँदैनन् । सामान्य रुपमा हामीले यस्तै बुझेका छौं । तर, के यो बुझाई सही हो ? […]

मधुमेह भन्नासाथ हाम्रो दिमागमा एउटै कुरा आउँछ चिनी रोग अर्थात् चिनी खान नहुने रोग । त्यसैले, हामी मधुमेहका बिरामीका लागि चिया होस् वा अन्य कुनै मिठाई चिनी हाल्नै दिदैनौँ । कतिसम्म भने फलफूल खाँदा पनि गुलियो नभएका फलफूल खाने सल्लाह दिन्छौँ । त्यतिमात्र कहाँ हो र, मधुमेहका बिरामीले त भातै नखाओस् भन्नेसम्मको चाहना राख्छौँ । […]

भनिन्छ, मौसमी सागसब्जी सेवन गर्नु स्वास्थ्यका लागि अनुकुल हुन्छ । अहिले बजारमा करेला देखिन थालिएको छ । करेला स्वादको हिसाबले तीतो, टर्रो हुन्छ । तर, स्वास्थ्यको हिसाबले उत्तिकै गुनिलो हुन्छ । पोषणको कुरा गर्ने हो भने, करेलामा पाइने प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट, क्याल्सियम, भिटामिन ए, बी, सी, आइरन, म्याग्नेसियन आदि जस्ता गुणहरूले गर्दा करेला स्वास्थ्यको लागि निकै […]

हरेक नेपालीको घरमा कोहि न कोहि मधुमेहका रोगी हुनसक्छन् । मधुमेहलाई नेपाली समाजमा ‘खानदानी रोग’ भनिन्छ । खानदानी यस अर्थमा कि,सुख-सयाल वा ऐश आरमपूर्ण जीवन विताउनेहरु यस रोगको सिकार हुनेगर्छन् । मिठो मसिनो खाने, आरमपूर्वक बस्ने, निस्त्रिmय रहनेहरुलाई मधुमेहको जोखिम हुन्छ । त्यसैले मूलत मधुमेह जीवनशैलीसँग सम्बन्धित समस्या हो । बद्लिदो जीवनशैली, तनाव र गलत […]

मधुमेहबाट विश्वभर लगभग ४२ करोड २० लाख व्यक्ति पीडित छन् । प्रत्यक्ष रुपमा मधुमेहका कारणले वाषिर्क १५ देखि २० लाख मानिस मारिन्छन् । सुषुप्त हत्यारा (साइलेन्ट किलर) को नामले पनि सम्बोधन गरिएको यो रोग भुसको आगोजस्तो भित्रभित्रै झ्यांगिएर एकै चोटी बृहत रुप धारण गरिसकेपछि मात्र देखापर्छ । यसो हुँदा रोग झ्यांगिइसकेर निम्त्याएका जटिलता देखापरिसकेको हुन्छ […]

धेरैलाई सोध्नै पर्दैन, अलि नियास्रो मान्दै भनिहाल्छन्, ‘मधुमेहले सताइरहेको छ ।’ उनीहरु थप्छन्, ‘अब के गर्ने होला ?’ मधुमेह साझा समस्या बन्दैछ, खासगरी शहरी जीवनमा । यस्तो घर सायदै होला, जो मधुमेहमुक्त होस् । परिवारका सदस्यमध्ये एकाधलाई यहि रोगले च्यापिसकेको हुन्छ । त्यही कारण उनीहरुको भान्सा समेत मिल्दैन । किनभने, मधुमेहको समस्यामा खानपानमा सतर्कता अपनाउनै […]

काठमाडौं । फलानोलाई सुगर भएछ यार ! मलाई त सुगरले दिक्कै पारिसक्यो । भेटघाट र जमघटहरुमा हिजोआज यस्ता संवाद सुनिनु सामान्यजस्तै भइसकेको छ । विश्वमा महामारीका रुपमा फैलिरहेको मधुमेहसम्बन्धी प्रशस्त जानकारी दिइँदै आएको छ । यसबारे जति धेरै सूचना र सचेतना प्रवाह भइरहेको छ, त्यही मात्रामा भ्रम पनि पैदा हुँदै गएको छ र सर्वसाधारण भ्रमित […]

मधुमेह किन हुन्छ ? यसको एउटा मात्र जवाफ छैन । अनेक कारणले मधुमेह हुन्छ । खासगरी अस्वस्थ्य खानपान र अस्तव्यस्त जीवनशैली, यसको मुल कारण हो । हामी जीवनयापनका क्रममा कति गल्ती गरिरहेका हुन्छौ, जसले मधुमेहको जोखिममा पार्छ । के हुन् त ति गल्ती ? राती अबेरसम्म बस्नु राती अबेरसम्म बस्ने, पर्याप्त निन्द्रा नलिने, रातभर जागा […]