इन्सुलिन लिँदै हुनुहुन्छ ? ध्यान दिनुहोस् यी कुरामा

मधुमेह एउटा दीर्घकालीन ग्लुकोज चयापचयसँग सम्बन्धित रोग हो । यसलाई चार प्रकारमा वर्गीकृत गरिएको छ ।

१. टायप १ मधुमेह : यसलाई इन्सुलिन आश्रित मधुमेह भनिन्छ । बाल्यवस्थामा सुरु हुने मधुमेह वा जुवेनाइल डायबेटिज पनि भनिन्छ ।

२. टायप २ मधुमेह : इन्सुलिन अनाश्रित मधुमेह भनेर चिनिने यो मुख्यतया व्यस्कहरूमा देखिन्छ र मोटोपनासँग सम्बन्धित हुन्छ ।

३. गर्भावस्थामा हुने मधुमेह : गर्भधारणको क्रममा देखिने विशेष प्रकारको मधुमेह हो ।

४. अन्य रोगसँग सम्बन्धित मधुमेह : यसमा प्यान्क्रियाजको रोग, कुपोषण, सिस्टिक फाइब्रोसिस, हेमाक्रोमाटोसिस, कुसिङ सिन्ड्रोम, पोलिसिस्टिक ओभरी सिन्ड्रोम वा प्यान्क्रियाजको क्यान्सरले उत्पन्न मधुमेह यस अन्तर्गत पर्छ ।

यीमध्ये टायप १ मधुमेहको उपचार इन्सुलिन थेरापीबाटै गर्नुपर्छ भने टायप २ मधुमेहमा पनि यदि जीवनशैली परिवर्तन वा औषधिले रक्तग्लुकोज नियन्त्रणमा नआएमा इन्सुलिन प्रयोग गर्नु अनिवार्य हुन्छ ।

इन्सुलिन कसले लिने ?

१. गर्भवती मधुमेहपीडित महिलाहरू, जब औषधिले ग्लुकोज नियन्त्रणमा आउँदैन ।

२. औषधिले रगतमा ग्लुकोज नियन्त्रण नभएका टायप २ मधुमेह भएका व्यक्तिहरू ।

३. मधुमेहका कारण हृदय, मिर्गौला, आँखा, नशा, खुट्टामा समस्या आएका बिरामीहरू ।

४. टायप १ मधुमेह र कुपोषणजन्य मधुमेह भएका व्यक्तिहरू ।

५. दीर्घकालीन वा एडभान्स मधुमेहको अवस्था भएका बिरामीहरू ।

इन्सुलिन कसरी लिने ?

१. चिकित्सकले सिफारिस गरेअनुसारको मात्रामा मात्र इन्सुलिन लिनुपर्छ ।

२. इन्सुलिन लिन सुई या इन्सुलिन पेन प्रयोग गर्न सकिन्छ, इन्सुलिन पेन सरल र प्रयोगमा सजिलो हुन्छ ।

३. खाना खानुभन्दा १०–१५ मिनेटअघि इन्सुलिन लिनुपर्छ (खासगरी र्‍यापिड -एक्टिङ इन्सुलिनमा) ।

४. यदि एकपटक इन्सुलिन लिन छुट्यो भने अर्को पटक दोब्बर डोज लिनुहुँदैन ।

५. दुई डोजबीच कम्तीमा १०–१२ घण्टाको अन्तर हुनुपर्छ ।

६. इन्सुलिनलाई चिसो र सुक्खा ठाउँमा राख्नुपर्छ (५–८ डिग्री सेल्सियस तापक्रम उपयुक्त हुन्छ) ।

७. इन्सुलिन लगाउने स्थान बारम्बार बदल्नुपर्छ । जस्तै:- पेट, हात, जाँघ, नितम्ब आदि, जसले छालामा गाँठो बस्ने समस्या हुन दिँदैन ।

८. इन्सुलिन प्रयोग गर्नुअघि हात धुनुपर्छ र सुई सफा हो भएको सुनिश्चित हुनुपर्छ ।

९. म्याद सकिएको छ, छैन हेर्नुपर्छ- म्याद गुज्रिएको इन्सुलिनले काम गर्दैन ।

१०. खाली पेटमा इन्सुलिन नलिने, विशेष गरी र्‍यापिड-एक्टिङ इन्सुलिन– यसले रक्त-ग्लुकोज अत्यधिक घटाउन सक्छ ।

११. हाइपोग्लाइसेमिया ( ब्लड सुगर कम हुने) बाट जोगिनुपर्छ : इन्सुलिन लिने व्यक्तिहरूले रगतमा ग्लुकोज अत्यधिक घट्ने समस्याबाट जोगिन विशेष ध्यान दिनुपर्छ । पसिना आउनु, काम छुट्नु, अत्यधिक भोक लाग्नु, चक्कर लाग्नु, बोल्न गाह्रो हुनु, होस् हराउनु जस्ता लक्षणहरू देखिएमा तुरुन्त ग्लूकोज, चिनी वा गुलियो पदार्थ खुवाउनु आवश्यक हुन्छ । आवश्यक परेमा चिकित्सकसँग परामर्श लिनुपर्छ ।

१२. सधैं ग्लुकोज ट्याब्लेट वा चिनीसहितको स्न्याक्स साथमा बोक्नुपर्छ, विशेष गरी यात्रा वा लामो समय घरबाहिर हुँदा ।

१३. सावधानी र जीवनशैली पनि उत्तिकै जरुरी हुन्छ । इन्सुलिन सुरु गरेपछि पनि सन्तुलित आहार, नियमित व्यायाम, प्रशस्त निन्द्रा र तनाव व्यवस्थापन अत्यावश्यक हुन्छ ।

१४. प्रयोग गरिएको सुईलाई सुरक्षित रूपमा नष्ट गर्नपर्छ । नाङ्गो रूपमा फाल्दा संक्रमणको जोखिम हुन्छ ।

१५. इन्सुलिन लिने व्यक्तिमा भने नियमित ब्लड सुगर परीक्षण गर्ने र चिकित्सकसँग परामर्श लिइरहनुपर्छ ।

१६. चिकित्सकको सल्लाहमा सही तरिकाले, सही मात्रामा र सही समयमा इन्सुलिन प्रयोग गर्दा मधुमेह नियन्त्रित रहन सक्छ र जीवन गुणस्तरीय बन्छ ।