१८ पुस, काठमाडौं । स्थानीय चुनावदेखि कांग्रेसलाई रक्षात्मक बनाउँदै आक्रामक अभियानमा लागेको नेकपा एमालेले सत्ता सहयात्री माओवादी केन्द्रलाई खोसेर लैजाँदासमेत कांग्रेस नेतृत्व बेखबर बन्यो ।

प्रधानन्यायाधीश सुशीला कार्कीमाथिको महाभियोगले शहरी जनमत कांग्रेसको विपक्षमा गइसकेको थियो, जसको परिणाम काठमाडौं महानगरलगायत देशका ठूला शहरहरुमा माओवादीसँग मिल्न पनि कांग्रेस पराजित भयो ।

आइजीपी नियुक्ति प्रकणको अपजश पनि कांग्रेसको थाप्लोमा आइलाग्यो । राज्यकोषबाट करोडौं रुपैयाँ बाँडेको कुरा विपक्षीले जसरी प्रचारमा लगे, कांग्रेस नेतृत्वको सरकारले गरेका राम्रा कामको प्रचार गर्न सकिएन । पार्टीभित्र टिकट वितरणमा चरम लापरवाही र पैसाको चलखेलसम्म भयो । कांग्रेस हार्नुमा यी र यस्तै धेरै कारणहरु निणर्ायक बने र अझै नसुध्रिने हो भने झन ठूलो दर्भाग्यको सामना गर्नुपर्नेछ ।

समग्रमा कांग्रेसभित्र अहिले युवा नेताहरुले गरेको बहसको संश्लेषण यही हो । यही बहसको आलोकमा उभिएर कांग्रेस केन्द्रीय कार्यसमितिका ७ जना प्रभावशाली युवा नेताहरुले संयुक्त विज्ञप्तिमार्फत केन्द्रीय कार्यसमिति र महासमिति बैठक बोलाउन नेतृत्वलाई दबाव दिएका छन् । उनीहरुले पार्टी हारको समीक्षा र अब आउने चुनावहरुमा जित्ने रणनीतिसहित नयाँ ढंगबाट अघि बढ्न नेतृत्वलाई आग्रह गरेका छन् ।

तीनै ७ भाइमध्येका एक कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य तथा नेवि संघका पूर्वअध्यक्ष गुरुराज घिमिरे सोमबार अनलाइनखबरको स्टुडियोमा थिए । उनले संविधान जारी भएपछि एमालेसँगको सहकार्य तोडेर केपी ओलीसँग सुशील कोइरालाले प्रधानमन्त्रीमा प्रतस्पिर्धा गरेकै दिनदेखि कांग्रेसको अधोगति शुरु भएको निष्कर्ष सुनाए ।

अहिले वामपन्थी गठबन्धनको मुख्य नेताका रुपमा केपी ओलीलाई प्रधानमन्त्रीका रुपमा देख्न जनताले चाहेकोले कांग्रेसले जनादेश स्वीकार गरेर प्रतिपक्षमा बस्नुपर्ने उनको सुझाव छ । प्रस्तुत छ, घिमिरेसँग गरिएको संवाद

कांग्रेसले चुनाव हारेपछि यसका कारणबारे धेरै बहस भइसकेको छ, तपाईहरु सात भाइको वक्तव्य चाहिँ पोखरीमा ढुंगा हाने जस्तो मात्रै हो कि,केही अपेक्षा पनि छ ?

संविधान जारी भएपछि हामीले गरेको ऐतिहासिक राजनीतिक काम संस्थागत भएको छ । तिनै तहका चुनाव सम्पन्न भएका छन् कांग्रेसको नेतृत्वमा । यसमा हामीलाई गौरवबोध छ । हाम्रो पार्टीका सभापति शेरबहादुर देउवाको नेतृत्वमा यो सम्पन्न भयो । तर, यो ऐतिहासिक निर्वाचन हामीले जुन अपेक्षा गरेका थियौं, त्यो स्तरमा हामीले जित्न सकेनौं । यसका केही सतहमा आएका कारण छन्, केही आन्तरिक कारण छन् ।

देशभरिका साथीहरुमा एउटा चिन्ता छाएको छ, अब पार्टी कसरी अघि बढ्छ र आगामी चुनौतिको सामना कसरी गर्छ भन्ने चिन्ता पार्टीका साथीहरुले हामीसँग गरेका छन् । हामीले निर्वाचन परिणाम आउने क्रम शुरु भएपछि हामीले धेरै छलफल गर्‍यौं । अब हामीले सामूहिकरुपमा बोल्नुपर्‍यो, पार्टी नेतृत्वलाई आग्रह गर्नुपर्‍यो र पार्टीभित्र गम्भीर समीक्षा आवश्यक छ भन्ने लाग्यो र पहिलो चरणमा विज्ञप्ति जारी गरेका हौं ।

सात जनामात्र यसमा सहमत हुनुभएको हो ?

सुरुमा छलफलको क्रममा भेट भएजति साथीहरु,अरु साथीहरुसँग पनि कुरा भएको छ । उहाँहरुले हाम्रो आधारपत्र सहित ठूलो दायरमा जानुपर्छ भन्ने कुरा गर्नुभयो । त्यसबारे पनि गृहकार्य आन्तरिक रुपमा चलिरहेको छ ।

अहिले सात जनाको विज्ञप्ति आएको छ,यो सातजना साथीहरुले एउटा विज्ञप्ति दिइहालौं, यसबाट प्रारम्भ हुन्छ र देशभरका कार्यकर्तामा कांग्रेसले केही गर्छ भन्ने उत्साह छाउँछ र अहिलेको निराशा चिर्न पार्टीका युवा नेताले नेतृत्वलिन्छन् भन्ने हुन्छ भनेर केन्द्रीय समिति र महासमिति बैठक बोलाउन आग्रह गरेका हौं ।

तपाईहरुको माग सम्बोधन भयो भने पनि यसबाट के परिवर्तन ल्याउन सक्नुहुन्छ ?

पार्टीको सर्बोच्च निकाय महाधिवेशन हो । नेतृत्व परिवर्तन बाहेक सबै काम महासमितिले गर्छ । समय सापेक्षा नीतिमा परिवर्तन, विधान संशोधन लगायतका कामहरु महासमितिले गर्छ । केन्द्रीय समितिको बैठक प्रमुख कार्यकारी निकाय भएकाले यसमा समीक्षा गरौं भन्ने हाम्रो आग्रह । यसको बैठक राखेर नेताहरुका विचार र देशभरबाट आएका सुझावहरुका आधारमा पार्टीलाई कुन बाटोमा लैजाने भनेर पार्टीमा छलफल गर्नुपर्छ भन्ने हामीलाई लाग्यो । सबैभन्दा पहिला केन्द्रीय समितिमा आन्तरिक कमजोरीको वस्तुनिष्ठ समीक्षा गरौं भन्ने आग्रह हो ।

कांग्रेस सभापति आफैं प्रधानमन्त्री भएर चुनाव गराउँदा पनि कांग्रेसले नराम्रो पराजय भोग्यो, सिंगल-सिंगल लड्दा पनि कांग्रेसभन्दा एमाले नै बलियो देखियो, यो जिम्मेवारीबोध गरेर नेतृत्वले नैतिकतामा आधारमा छाड्नुपर्ने होइन र ? यो अभ्यास त एमालेमा माधव नेपालले पनि गरेकै हुन् नि ?

लामो प्रजातान्त्रिक अभ्यास गर्ने अवसर नेपालले प्राप्त गरेन । लामो अभ्यासबाट परिमार्जित र सम्बृद्ध प्रजातन्त्रको अनुभव छैन । नेतृत्वमा पनि त्यो संस्कार छैन । त्यसैले नैतिकतामा आधारमा छाड्ने कुरामा यति नै भनौं ।

हामी सरकारमा थियौं,सरकारमा रहेर निर्वाचन गरायौं । हामीले मधेश र पहाडलाई जोड्यौं र राष्टिय एकता कायम पराख्न सफल भयौं तर चुनाव चाहिँ हार्‍यौं ।

मधेस र पहाड जोड्यौं भन्नुभयो, तर दुवैतिर चुनाव हार्नुभयो नि ?

विल्कुल सही हो । चुनावमा पहाड पनि हामीले गुमायौं, तराईमा पनि हाम्रो आधार नराम्रोसँग खस्कियो । हामीले आधार क्षेत्र भनेको मधेशमै हामीभन्दा एमाले अगाडि गयो । हामीले हाम्रो आधारभूमी गुमायौं । हामीले पार्टी चलाउने तरिकामा, मुद्दा निर्माण, प्रचार रणनीतिमा कमी कमजोरी रहेको निर्वाचन परिणामले प्रष्ट पारिसक्यो । यति हुँदा पनि सरकार हस्तान्तरणको दायित्व पनि हामीसँग बाँकी नै छ ।

यसपछि हामीले हाम्रा हारका कारणको समीक्षा गर्दै आगामी निर्वाचनको तयारी अहिलेेदेखि नै गर्नु आवश्यक छ । त्यसका लागि समीक्षा गर्न पहिले त केन्द्रीय समिति बैठकमा आवश्यक छ ।

हो यही कमजोरीको जिम्मेवारीचाहिँ सभापतिले लिनुपर्ने होइन ?

पार्टी सभापतिलाई मात्र जिम्मेवार बनाएर अरु नेता पन्छिन मिल्दैन । ०४८ देखि लगातार मन्त्री भएका र पार्टीको ओहोदामा बसेकाहरुले पनि जिम्मेवारी लिनुपर्छ । उहाँहरुले लिनुहुन्छ कि लिनुहुन्न ? संसदीय बोर्डमा बस्ने २४ जनाले पनि जिम्मा लिनुपर्छ । हामी सातजनाको प्रश्न देउवालाई मात्र होइन, मन्त्री र केसमा लामो समय बस्ने, संसदीय बोर्डमा बस्ने र पटक-पटक दोहोरिने नेताहरुलाई पनि हो ।

केपी ओलीको नेतृत्वमा एमालेले सबै चुनाव जित्यो तर एमालेमा तपाईहरुकै जनेरेशनका नेताहरु अब ओलीले मण्डेला बन्नेतिर लागे हुन्छ भन्ने सुझाव दिँदैछन्,तपाईहरुमा त्यो आँट पनि देखिएन है ?

त्यस्ता कुराहरु पनि सार्वजनिक रुपमा उठेका छन् । केही साथीहरुले राजीनामाका कुरा पनि उठाउनुभएको छ । हाम्रोमा लामो समय जेल जानुभएका, प्रजातन्त्र स्थापना र पुनस्र्थापनामा संघर्ष गर्नुभएका, प्रवासमा बस्नुभएका नेताहरु नेतृत्वमा छन् । हाम्रो भन्ने तरिका पनि बिनम्रतापूर्वक नै भन्छौं । विस्तारै युवा पुस्तालाई नेतृत्व हस्तान्तरण गर्नुस् भनेका छौं ।

देउवा मण्डेला होइन मुगावे बन्नेतिर पो गए कि ?

त्यो त सोच्न सकिन्न ।

माओवादी केन्द्रसँग निर्वाचनमा गठबन्धन गर्न सकेको भए यति ठूलो क्षति हुने थिएन, थोरबहुमत एमाले अगाडि हुन्थ्यो होला तर यस्तो क्षति हुने थिएन

होइन, आफूपछि श्रीमतीलाई स्थापित गर्ने सन्दर्भमा नि ?

हाम्रा नेताहरु त्यस्तो बन्छन् भन्ने सोच्दैनौं । आफूपछि श्रीमतीलाई बनाउने खलनायकी चरित्र कांग्रेसमात्र होइन, अरु नेताबाट पनि यस्तो प्रदर्शन हुने छैन भन्ने लाग्छ ।

त्यसोभए अहिले तपाईहरुले शेरबहादुर र रामचन्द्रको विकल्प खोज्नुभएको होइन ?

हाम्रो आशय, विकल्प त समयले दिइहाल्छ । भोलि केन्द्रीय कार्यसमितिमा हुने बहस र महासमितिमा हुने बहसले एउटा दिशा लिन्छ । हामीले गरेका कमजोरी स्वीकार गरौं । आपसी छलफलबाट के के कमजोरी भएर चुनाव हार्‍यौं भन्ने समग्रमा समीक्षा गरौं । पार्टी संस्थागत रुपमा परिचालन नभएको, भातृ संस्थाहरुको निश्त्रिmयता लगायतका कुराको निर्मम समीक्षा गरेर विकल्प तयार गर्ने हो ।

अब अर्को प्रसंगमा जाउँ, तपाईले अघि भन्नुभयो वामपन्थी गठबन्धनले गर्दा हारियो भनेर, माओवादीलाई आफूसँगै राख्न नसक्नुमा कसको दोष त ?

वास्तवमा माओवादीसँग जसरी हामीले सरकारमा सँगै बस्यौं र स्थानीय चुनावमा सँगै गयौं, यदि यो चुनावमा पनि माओवादीलाई सँगै लान सकेको भए यसरी हार्ने थिएनौं । स्थानीय तहमा हामी मिलेर जाँदा र एमालेसँग प्रतिस्पर्धा गर्दा राम्रै भएको थियो, अहिले माओवादीले एमालेसँग मिलेर फाइदा लियो । हाम्रो कमजोरी वा माओवादीको अवसरवादी नीति के कारणले हो, चुनावी गठबन्धन हुन सकेन । माओवादी केन्द्रसँग निर्वाचनमा गठबन्धन गर्न सकेको भए यति ठूलो क्षति हुने थिएन । थोरबहुमत एमाले अगाडि हुन्थ्यो होला तर यस्तो क्षति हुने थिएन ।

संविधान जारी भएपछि एमालेसँग सहकार्य तोड्नु कांग्रेसको भूल भयो,त्यसको मूल्य हामी चुकाउँदैछौं

तपाईहरुलाई केपी ओलीले छक्याए होइन त ?

माओवादी र एमालेको विगतको तीक्तता हेर्दा यसरी चुनावमा मिल्लान् र पार्टी एकता नै गर्लान् भन्ने लागेको थिएन । प्रचण्डले दुवैतिर गठबन्धनको प्रस्ताव राख्नुभएको रहेछ । यताबाट फाइदा नभएर एमालेतिर जानुभयो, उहाँको बुद्धिमत्ता नै होला यसमा ।

जहाँसम्म केपी ओलीले छक्याएको कुरा छ, ओली एउटा राजनीतिक खेलाडी हो । एउटा ठूलो पार्टीको अध्यक्षले आफ्नो पार्टीलाई जिताउन रणनीति बनाउने कुरा त सामान्य हो ।

अहिले सरकार चलाउने जनादेश प्राप्त पार्टी नेकपा एमाले र त्यस पार्टीका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नै हुन्

कुनैबेला विशेष गरी शान्ति प्रक्रियापछि कांग्रेसका धेरै नेता कार्यकर्ताले आफ्ना नेताभन्दा केपी ओलीलाई आफ्नो संरक्षक जस्तो ठान्थे, तर अहिले यति ठूलो तिक्तता किन भयो होला ?

यो संविधान जारी भएपछि सरकार बदल्ने ठाउँमा हामी पुगेपछि समस्या आयो । केपी ओली प्रधानमन्त्री हुने बेलामा हाम्रा नेताले आफैं प्रतिस्पर्धा गर्ने बाटो अंगीकार गर्नुभयो, त्यहाँबाट नेपाली राजनीतिमा समस्या आयो । त्यो कदम सही प्रमाणित भएन । त्यसका प्रभाव र परिणामहरु सतहमा देखिन थालेका छन् । सहकार्य र सहमतिबाट नेपाली राजनीति अघि बढाउने हाम्रो प्रयास कमजोर भयो । संविधान जारी भएपछि एमालेसँग सहकार्य तोड्नु कांग्रेसको भूल भयो,त्यसको मूल्य हामी चुकाउँदैछौं । अब हामीले जनादेश स्वीकार गरेर सत्ता हस्तान्तरण गर्दै मुलुकलाई अघि बढाउन कांग्रेसले सहयोगी भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ ।

तपाई सत्ता हस्तान्तरणको कुरा गर्दै हुनुहुन्छ, तर कांग्रेसभित्रैबाट प्रचण्डलाई ५ वर्षका लागि लेखेरै दिने प्रस्ताव गइरहेको छ नि ?

बिल्कुलै त्यो बाटोमा कांग्रेस लाग्नुहुदैन । कोही व्यक्ति लाग्छ यो बाटोमा भने, त्यो राजनीतिक रुपमा अर्को ठूलो भूल हुनेछ । अहिले सरकार चलाउने जनादेश प्राप्त पार्टी नेकपा एमाले र त्यस पार्टीका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नै हुन् । हामी एमाले र माओवादी एकीकरण नै होस, एमालेकै नेतृत्वमा सरकार बन्नुपर्छ भन्छौं ।

एमाले पहिलो पार्टी हो, जनादेश केपी ओलीकै नेतृत्वमा आएको हो । लामो समयदेखि एमालेले काम गर्न अवसर पाएनौं भनिरहेको छ, उसलाई अवसर दिउँ । अहिले सरकार बनाउन जनादेश बामपन्थी गठबन्धनलाई हक दिएको छ, त्यसका पनि प्रमुख हकदार केपी ओली नै हुनुहुन्छ । उहाँलाई जनताले प्रधानमन्त्रीका रुपमा हेर्न चाहेको कुरा हामीले स्वीकार गर्नुपर्छ । सत्ता हस्तान्तरणमा चाहिँ एमालेले आशंका गर्नु हुँदैन । प्रक्रिया पूरा गरेर सत्ता हस्तान्तरण गर्ने हो, प्रधानमन्त्रीको कुर्सी चौतारामा लगेर बुझाउने त होइन नि ।

तर, पनि कांग्रेसबाट वामपन्थी गठबन्धन तोड्ने प्रयास त शुरु भयो नि होइन ?

मेरो व्यक्तिगत धारणा हो, पार्टीले पनि जनादेशलाई नै स्वीकार गरेर अघि बढ्नुपर्छ । यदि माओवादीकै नेतृत्वमा सरकार बनाउने कुरामा कांग्रेसले पहल लिन्छ भने त्यो ठीक होइन । जनताले एमालेलाई ८० ठाउँमा जिताएर समानुपातिकमा ४१ सिट जिताएर १२१ सिट सहित एमालेकै नेतृत्वमा सरकार हेर्न चाहेको प्रष्ट भएको छ । अब भोलि प्रचण्ड उछिटिएर कांग्रेसतिर आउनुभयो भने अर्को कुरा । प्रचण्डको प्रवृत्तिमा शंका पनि छ ।

कांग्रेसले अफर गर्ने होइन कि, प्रचण्ड आफैं ठोक्किएर आउनुभयो भने मात्र विकल्प हो । प्रमुख कुराचाहिँ केपी ओलीको नेतृत्वमा सरकार बन्नु नै प्राकृतिक हुन्छ । ओलीले बहुमत जुटाउन सक्नुभएन भने त अर्को कुरा हो ।