२२ असार, काठमाडौं । खानेपानी मन्त्रालयले आगामी तीन महिना (१३ असोज) भित्र सिंगै देशलाई ‘खुला दिसामुक्त क्षेत्र’ घोषणा गर्ने तयारी गरेको छ । बजेटमा गरिएको घोषणा बमोजिम खुल्ला दिसामुक्त घोषणाका लागि राष्ट्रिय सरसफाइ निर्देशन समितिले यो टाइमलाइन निर्धारण गरेको हो ।

आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमा स्थानीय तहको अग्रसरतामा पूर्ण सरसफाइ कार्यक्रमलाई राष्ट्रिय अभियानका रुपमा संचालन गर्ने उल्लेख थियो । खानेपानी मन्त्रालयका सचिव तथा निर्देशन समितिका अध्यक्ष दीपेन्द्रनाथ शर्माका अनुसार अहिलेसम्म खुला दिसामुक्त क्षेत्र हुन नसकेका गाउँ, नगर, उपमहानगर र नगरपालिकाले आगामी १३ असोजसम्म आ-आफ्नो क्षेत्रलाई खुला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणा गर्ने गरी कार्यतालिका बनाउन निर्देशन दिइएको छ । समितिको १३ असारमा बसेको बैठकले स्थानीय तहहरुलाई यस अभियानमा सक्रिय गराउने निर्णय गरेको हो ।

१० वर्षे सरसफाइ गुरुयोजना २०६८ ले नेपाललाई सन् २०१७ भित्रै खुला दिसामुक्त बनाउने लक्ष्य लिएको थियो । तर, सबै स्थानीय तहले घोषणा नगर्दा यो अभियान सफल भएन । अहिले खुला दिसामुक्त हुन नसकेका स्थानीय तहमा करीव २५ हजार शौचालयको निर्माण र प्रयोग आवश्यक रहेको मन्त्रालयले उल्लेख गरेको छ । सोहीअनुसार आगामी तीन महिनाभित्र आवश्यक पूर्वाधार बनाई अभियानमा सहयोग गर्न समेत मन्त्रालयले स्थानीय तहहरुलाई आग्रह गरेको छ ।

काठमाडौं महानगरमै चूनौती

खानेपानी मन्त्रालयका अनुसार ७ सय ५३ स्थानीय तहमध्ये अब ६३ वटा स्थानीय तह मात्र खुला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणा हुन बाँकी छन् । त्यसमध्ये देशको राजधानी काठमाडौं महानगरपालिका पनि एक हो ।

पछिल्लो समय महानगरपालिकाले शौचालय निर्माणलाई गति दिएको छ । सार्वजनिक शौचालय सञ्चालन तथा व्यवस्थापन मार्गदर्शन २०७५ बनाएर महानगरले प्रयोगविहिन अवस्थामा रहेका शौचालयको स्तरोन्नती र नयाँ शौचालय निर्माणलाई तिब्रता दिएको छ । यसबाहेक प्रदेश नं २ का धेरै स्थानीय तहमा खुला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणाको चूनौति छ । तराईका अधिकांश जिल्लामा खुला शौच गर्ने बानीमा परिवर्तन ल्याउन स्थानीय तहले बढी मिहेनत गर्नुपर्ने देखिन्छ ।

९९.५ प्रतिशत घरधुरीमा शौचालय

मन्त्रालयको तथ्यांकअनुसार अहिले देशभर ९९.५ प्रतिशत घरधुरी शौचालयको पहुँचमा छन् । सरसफाइ गुरुयोजना २०६८ शुरु गर्दा ४३ प्रतिशत मात्र घरधुरी शौचालयको पहुँचभित्र रहेको मन्त्रालयले उल्लेख गरेको छ ।

खुला दिसामुक्त घोषणा हुन बाँकी गाउँपालिका