१ साउन, काठमाडौं । राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) का नव सदस्यसचिव रमेश सिलवालमाथि चुनौतीका चाङ छ । नजिकिँदै गरेको दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) प्रतियोगिता, नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) विवाद, तेक्वान्दो विवादलाई समाधान गर्दै नेपाली खेलकुदलाई सही दिशातर्फ दोहोर्याउन उनीमाथि चुनौती छ ।
विगतका सदस्य सचिवहरु उपलब्धि भन्दा विवादमा धेरै आए । त्यसबाट जोगिनु पनि छ ।
२३ असारमा नेपाली खेलकुदको बाघडोर सम्हादै गर्दा सिलवालले भनेका थिए, ‘म जागिर खान आएको होइन । एक्सनबाट नतिजा देखाउँँछु ।’ उनले त्यो बाचा कसरी पुरा गर्दैछन् । भौतिक संरचना, खेल र खेलाडीका लागि उनले के गर्दछन् ? यसै सन्दर्भमा अललाइनखबरकर्मी सरोज तामाङ र ऋग्वेद शर्माले सदस्य सचिव सिलवालसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः
खेलकुदको बागडोर मैले सम्हाल्नुपर्छ भन्ने लागेको थियो कि आइलाग्यो अब नगरी भएन भन्ने भयो ?
दुबै चिज हो । म आफैं दौडधुप गरेर गएको होइन, सरकारबाट प्रस्ताव आयो । प्रस्ताव आइसकेपछि मैले त्यो प्रस्तावलाई स्वीकारेको हुँ । किनकी यो अवसर कम चुनौती बढि भएको संस्था हो । नेपाली खेल जगतले एउटा ट्रयाक समातोस् भन्ने इच्छाअनुसार मैले यो चुनौती निःशर्त होइन, सःशर्त स्वीकार गरेको हुँ ।
खेलकुदमा मेरो यो–यो योजना छ । यदि प्रधानमन्त्री, खेलकुदमन्त्रीको पूर्ण सहयोग हुन्छ भने बन्छु । होइन जागिर खानैको लागि हो भने अरु कसैलाई पठाइदिनुहोस् भनेँ । किनभने खेलकुदको माध्यमबाट म केही परिवर्तन गर्न चाहन्छु । स्वच्छ, पारदर्शी र निश्कलंक भएर म त्यहाँबाट फर्किन चाहन्छु । यो मेरो प्रतिबद्धता हो । तपाईहरुलाई म यदि घाँडो भए भने म राजीनामा दिएर हिँड्छु । काम गर्न सकिँन भने पनि कुर्सीमा बसिरहन्न । यो क्षेत्र मेरो होइन रहेछ भनेर हिँड्छु । तर मलाई आत्मविश्वास के छ भने म काम गर्न सक्छु, मैले परिणाम निकाल्न सक्छु भनेर नै यो चुनौती स्वीकार गरेको हुँ ।
आइसकेपछि चाहिँ बाहिर बसेर देखेको बुझेको नेपाली खेलकुदभन्दा के फरक पाउनुभयो ?
खेलकुदमा २–३ वटा समस्या देखेँ ।
एउटा, खेलकुदमा कार्यरत कर्मचारी, प्रशिक्षक र खेलाडीहरुमा जुन उर्जा र उत्साह हुनुपर्ने हो, त्यसको अभाव देखेँ । खेलकुदबाट पनि सामाजिक प्रतिष्ठा, आर्थिक रुपले सम्मानित जीवन ब्यतित गर्न सकिन्छ भन्ने विश्वासको अभाव पाएँ ।
दोस्रो, भद्रगोल । खेल त अनुशासन हो, चेन्ड अफ कमान्डमा चल्नुपर्ने हो तर अनुशासन र चेन्ड अफ कमान्डका सन्दर्भमा पनि धेरै सुधार्नु पर्ने देखेँ ।
तेस्रो, कार्यतालिका बनाएर व्यवस्थित रुपमा काम गर्ने, प्रणालीगत काम गर्ने बानीको कमी पाएँ । जे पर्छ त्यहि गर्ने, जस्तो आयो त्यस्तै गर्ने प्रचलन रहेछ ।
म यसलाई सुधार्न चाहन्छु । खेललाई परिणाममुखी, स्कुलदेखि ओलम्पिकसम्म ब्यवस्थित नबाउन चाहन्छु, राम्रो संरचना बनाउन चाहन्छु र यसमा चुनौती पनि छ ।
सदस्यसचिव बन्दै गर्दाको उर्जा काम गर्दै जाँदा सेलाउँदै गएको प्रशस्तै उदाहरण छन् । जाने बेलामा मैले त गर्न खोजेको थिएँ तर, नेपाली खेलकुदलाई व्यवस्थित बनाउन त्यति सजिलो छैन भन्छन् । यसलाई कसरी लिनु भएको छ ?
त्यो होइन, सदस्यसचिव इमान्दार हुने हो भने गर्न सकिन्छ । म दावाका साथ भन्छु, म मा त्यो निराशा आउँदैन । मेरो मातहतमा पनि त्यो आउन दिन्नँ । नेतृत्व गर्ने मान्छेमै निराशा आयो भने कसले काम गर्छ ? मैले त आफू पनि खुशी हुने र मातहतमा रहेकाहरुलाई प्रक्रियागत खुशी बनाउने हो, बेथितिले होइन । गैर–कानुनी ढंगले काम गरेर होइन, कानुनी ढंगले काम गरेको हो ।
हामी साना साना उपलब्धीमै रमाउँछौं । यो उपलब्धीले खेल क्षेत्रले कुनै उर्जा हासिल गर्न सक्दैन । सुरुमा उर्जा देखाउने र पछि सेलाउने मान्छे म होइन । यो भन्दा अझ बढी उर्जाको साथमा काम गर्नेछु ।
तर सदस्यसचिवको निर्देशन विभागीय प्रमुखले नमान्ने, राखेपले भनेको खेल पदाधिकारीले नमान्ने जस्ता कुराहरु भएकै हो । यसलाई चाहिँ कत्तिको चुनौतीका रुपमा लिनु भएको छ ?
अरुका कुरा म गर्दिन । तर अहिलेसम्म मेरो निर्देशन कसैले नमानेको पनि छैन । धेरै प्रशासन चलाएर आएको हुनाले म आफू पनि प्रशासनको मापदण्डहरु बुझ्छु ।
कतिपय कुरामा हामी आफैं पनि आफू र विभागीय प्रमुखहरुको बीचमा पर्खाल ठड्याइदियौं । मैले उहाँहरुसँग हरेक दिन जसो ब्रिफिङ लिने गरेको छु, के भइरहेको छ बुझ्ने गरेको छु ।
विभागीय प्रक्रियालाई नीतिभित्रै पारेको छु । कुनै चिज आउनुपर्यो भने विभागमार्फत आउँछ । उहाँहरुको राय परामर्श लिएर निर्णय गर्छु । अब कहाँ उहाँहरुले अड्काउने ? मैले अनुचित दबाव दिए पो अड्काउने ? उहाँले पेश गरेको फाइल बेठिक छ भने बेठिक छ भन्छु ठिकलाई त सदर गरिहाल्छु ।
कर्मचारीतन्त्रबाट कत्तिको सहयोग पाउनुभएको छ ?
राम्रा असल कर्मचारी पनि छन् । काम चोरको संख्या पनि पर्याप्त छ । तर म नीतिगत रुपमा अगाडि बड्न चाहन्छु । सरुवा बढुवा उनीहरुको योगदानका आधारमा हुनेछ । मैले उहाँहरुलाई भनेको छु, जो असल राम्रा कर्मचारी छन्, उनीहरु टिक्छन् । जो खराब नराम्रा कर्मचारी छन्, उनीहरु टिक्दैनन् ।
खेलकुद परिषद् भनेको कस्तो रहेछ भने सुरुमा कोही हुँदैन तर, गेटबाट भित्र छिर्नासाथ एक–डेढ सय मान्छे जम्मा हुन्छन् । त्यो किन भने नमस्कार गर्न, म तपाईको नजिक छु है भनेर देखाउन । विगतको प्रवृत्ति र रमाउने बानीले यस्तो भएको हो ।
मैले तपाईहरु किन यहाँ आएको, आफ्नो काममा जानुहोस् भन्ने गरेको छु । खेलकुदमा गफाडी, काम चोरहरुको केन्द्र बन्नु हुँदैन । असल इमान्दार मान्छेहरु हुनुपर्छ । जसले काम गर्दैन, त्यो मान्छे मबाट टाढा हुन्छ र बनाउँछु पनि ।
एक समय तपाई आफैं नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) को नेतृत्वमा आउन खोज्नु भएको थियो । अब सदस्य सचिव भएपछि विवाद कसरी समाधान गर्नुहुन्छ ?
क्यानको विवाद हामी आफैंले सिर्जना गरेका हौं । हामीले मैदान दियौं, आईसीसीले खेल्यो । यसमा अदालत पनि दोषी छ । जे भए पनि स्टे अर्डर दिने तर फैसला नगरिदिने काम भयो । तीन वर्ष हुँदा पनि अदालतले किन फैसला नगरेको ? ढिलो न्याय दिनु भनेको न्याय नदिनुसरह हो नि । म अदालतलाई सम्मान गर्दै अनुरोध गर्छु कि तपाईहरुको सानो निर्णयले ठूलो असर पर्न सक्छ ।
क्रिकेटको विकास होइन, विनाश गर्ने केही तत्वहरु छन् । धेरै संख्यामा पनि छैन, औंलामा गन्न सकिन्छ । उनीहरु सधैं विवाद ल्याउने, त्यसैमा रमाउने र आफ्नो स्थान सुरक्षित गर्न खोज्छन् । जसले क्रिकेटमा अहिलेसम्म केही पनि लगानी गरेको छैन, उनीहरु नै क्रिकेट संघमा बस्न खोज्ने र क्यानलाई धरासायी बनाउन खोज्छन् । त्यस्ता मान्छेहरुले नै क्यानलाई बन्धकी राखेका हुन् ।
मैले आईसीसीसँग कुरा गरेको छु । यहि हप्ताभित्र केही समाधान आउँछ कि भन्नेमा आशावादी छु । यदि अहिले भएन भने ६ महिनाभित्र विवादलाई अन्त्य गर्छु ।
क्यानले निकास पाएन भने के हुन्छ ?
मुद्दा हाल्ने साथीहरुसँग पनि छलफल गरेको छु, अझै गर्छु । आईसीसीसँग पनि छलफल गर्दै एउटा निकास निकाल्छु । यदि कसैले निकास निकाल्न चहँदैनन् भने ‘फलानो फलानो क्रिकेटका अपराधीहरु हुन् । उनीहरुलाई सामाजिक बहिस्कार गरौं’ भनेर म आफैं घोषणा गर्छु । त्यो बेला मलाई मिडियाको साथ चाहिन्छ ।
किनभने कुनै पनि खेललाई बन्धकी राखेर चलखेल गर्न पाइँदैन । कोही म्यानपावर सप्लाई गर्नक, काही लुटतन्त्र गर्नको निम्ति सक्रिय छन् । खराब प्रबृत्ति, खराब आचरण, खराब संस्कृति हुकाउनेहरुलाई कारबाही भएन भने यो क्रम चलिरहन्छ । जुन म चाहन्नँ ।
अहिले धेरै संघहरु विववादमा छैन । अब क्रिकेट र तेक्वान्दोको बाँकी छ, त्यो पनि सकिन्छ ।
राखेपमा दर्ता भएका कतिपय संघहरु चाहीँ निष्क्रिय जस्तै छन् । यसको आवश्यकता छैन जस्तो महसुस भएको छैन ?
छ तर यो सबै एकै पटक गर्दिन । हिजो २१६ संघहरु थिए, आज १५६ जति छन् । दर्ता भएका सबैलाई म पत्रचार गरेर छलफल गर्छु र एउटा निर्णयमा पुग्छु । राम्रो असल काम गर्नेहरुलाई राखेपले सहयोग गर्छ तर काम नगर्ने संघ कारबाहीमा पर्छ । काम नगर्ने समिति भंग गरेर नयाँ समिति ल्याउँछु तर, विना आधार ल्याउँदिन ।
त्यसो गर्दा त विवादमा तानिनु सक्नुहुन्छ नि ?
कुनै गतिविधि नगरेको, अफिस कहाँ हो थाहा नभएको, एउटा पनि बैठक नबसेका संघहरुलाई जिवित बनाउनुको अर्थ के ? त्यसको सट्टा त अर्को ल्याएर कार्यसम्पादन गरे भइहाल्यो नि ।
यहाँ कतिपय मान्छेहरुले कागजमा मात्रै खेल भएको भन्ने छ । सुरुमा भब्यतापूर्वक सम्पन्न गरेको भन्छ तर, फोटो चाहिँ २–३ वर्ष पूरानो राख्छ । तपाईले कुन कुन प्रतियोगिता गर्नु भयो ? कसले जित्यो ? मेडलको लिस्ट ल्याउनु होला भन्यो भने त्यो फर्केर आउँदैन ।
हाम्रो कतिपय मान्छेको काम भनेकै फटाइ गर्नेछ । त्यस्ताहरुलाई म कारबाही गर्छु । विना आधार कसैलाई पाखा हुँदैन ।
अब थोरै दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग)को कुरा गरौं, चार महिना पनि समय छैन, कतिको चुनौतीपूर्ण छ ?
तीन पटक साग सरिसक्यो । यो राष्ट्रकै इज्जत र प्रतिष्ठासँग गाँसिएको विषय हो । तर अहिले पनि मुख्य चुनौती भनेको भौतिक संरचना निर्माण हो । कार्यतालिका नै बनाएर समयमै सम्पन्न गर्ने गरी दिनानुदिन रिर्पोटिङ गर्ने ब्यवस्था गरेको छु । कात्तिक १५ भित्र सम्पूर्ण भौतिक संरचनाको निर्माण सक्छु ।
अर्को चुनौती खेलाडीको तयारी हो । १९ वटा खेलका खेलाडी बन्द प्रशिक्षणमा छन् । केही संघ आफैंले अभ्यास गराइरहेका छन् । बाँकीलाई पनि कार्यतालिका ल्याउनुहोस्, अभ्यास सुरु गरौं भनेको छु । कुन स्थानमा गर्ने, कति समय अभ्यास गर्ने भन्ने कुरा पनि यही साता टुंगो लाग्नेछ । यो तीन महिनाको तयारीले हामी सागमा नतिजा निकाल्न सक्छौं ।
तर पोखरा रंगशालाको काम नै सुरु भएको छैन सागको मितिसम्म तयार हुन्छ त ?
नसकिने भन्ने छैन । यो मेरो जिम्मामा भयो, तपाईंहरुको चासोलाई म सम्बोधन गर्छु ।
मैले कात्तिक १५ भित्र सक्नु भनेको हो । सकाउनु पर्यो । रंगशालाको प्याराफिटहरु सेट गर्न १५–३० दिन लाग्छ । स्टिलको प्याराफिट अर्डर भइसकेको छ, त्यसलाई कस्ने हो । त्यसपछि मैदानलाई पुननिर्माण गर्नुर्पो छ । ट्रयाक एन्ड फिल्ड माग भइसकेको छ । त्यसैले नसकिने भन्ने छैन, हामी लागेका छौं ।
तस्वीर : चन्द्र आले/अनलाइनखबर
