१९ पुस, वीरगञ्ज । पूर्व–पश्चिम राजमार्गमा पर्ने सर्लाहीको नयाँरोड बजारबाट ३५ किलोमिटर दक्षिणतर्फ गोडैता नगरपालिका छ । गोडैता–६ बगदहमा महालक्ष्मी चिनी उद्योग छ । त्यसका सञ्चालक हुन् प्रदेश नं ५ का कांग्रेस संसदीय दलका उपनेता एवं उद्योगी वीरेन्द्रकुमार कनोडिया ।
गत वर्षकै २१ करोड बक्यौता बाँकी राखेर बिहीबारबाट उद्योग सञ्चालनको तयारी गरिएको थियो । ठूलो संख्यामा उपस्थित किसानले एकै स्वरमा ‘पहिला पैसा देउ, अनि उद्योग चलाउ’ भन्ने अडान राखेपछि कनोडियाको प्रयास विफल भयो ।
सर्लाहीकै धनकौलमा रहेको अन्नपूर्ण चिनी उद्योग बक्यौता नतिरेकै कारण सञ्चालनमा आउन नसकेको अवस्था छ । सर्लाहीको दक्षिणी क्षेत्रका किसानको दैलोमा रहेको उद्योग सञ्चालनमा आउने कि नआउने अन्योलमा छ ।
शुक्रबार उद्योगी कनौडियालाई रौतहटको चन्द्रनिगाहपुरमा भेटेर अनलाइनखबरकर्मी सुरेश बिडारीले गरेको कुराकानी
‘किसानको पैसा नतिर्ने उद्योगी हाम्रो सम्पर्कमा छैन’ भनेर सरकारको सार्वजनिक अभिव्यक्ति आइरहँदा तपाई सुरक्षा निकायकै निगरानीमा किसानको माझ पुग्नुभयो कसरी ?
म त सरकारको सम्पर्कमा छु, किसानको सम्पर्कमा छु, बाहिर कतै गइरहेको छैन । कृषिमन्त्रीलाई फोन गरें । उद्योग मन्त्रीज्यूलाई फोन गरें । उहाँहरुको फोन उठेन । उद्योग मन्त्रालयले बोलाएकै थिएन । आफैं गएर उद्योग मन्त्रीलाई भेटें । मन्त्रालयमा लिखितरुपमा पुस २१ गते सोमबारसम्म किसानको बाँकी बक्यौता भुक्तानी गर्छु भनेर आएको छु ।
(हाँस्दै) कसरी मिडियामा त्यस्तो आयो, म अचम्ममा परेको छु । खास अन्नुपूर्ण सुगर मिलको सम्बन्धमा हो । सुनेको छु, उसको मालिक पनि काठमाण्डौंमै छ । यति ठूलो उद्योग लगाएर हामी भागेर कहाँ जाने ?
अब सोमबारसम्म तपाई किसानको बक्यौता भुक्तानी दिइसक्नुहुन्छ त ?
भनेकै छु, सोमबारसम्म भुक्तानी दिन्छु भनेर सार्वजनिक रुपमै भन्या छु । लिखित रुपमै भनेको छु । नेताहरुले राजनीतिकरण गरेको विषय मात्रै हो ।
पहिला पनि तपाईले ४५ दिन भित्र भुक्तानी दिन्छु भनेर सरकारले तोकेको भन्दा ३६ रुपैयाँ कम मूल्यमा सहमति गरेको होईन र ?
सुन्नुस न, त्यस्ता अव्यवहारिक सहमतिको कुरा छोड्नुस न । ४५ दिनभित्र कुन चिनी उद्योगले कसरी पैसा दिन सक्छ ? भन्नुस त ।
तपाईकै सहभागितामा सहमति भएको हैन र ?
मेरै सहभागितामा सहमति भएको हो, शतप्रतिशत मान्छु । तर, नयाँ नयाँ जोस जाँगर थियो, हामी उत्साहित भएर सहमति गर्यौं। किसानलाई पनि विश्वास दिनु थियो । तर, पाँच महिनासम्म चिनी बिक्री भएन, यो सबै किसानलाई थाहा छ । पाँच महिनासम्म चिनी गोदाममा थन्क्याएर राखेर किसानलाई ४५ दिनभित्र भुक्तानी दिन सकिन्छ त ? ३० औं वर्षदेखि स्थापित उद्योगले त एक महिना अगाडि भुक्तानी गरे । उनीहरुले पनि सेफ ल्याण्डिङका लागि ४५ दिन लेखिदिनुस् भने । सके हामीले गरौंला भनेर सहमति गरे ।
मैले सहमति गरेको छैन भनेर कहिले भनेको छ र ? हाम्रो उत्पादन बजारमा १० दिनमा बिक्री हुन्छ भने हामी किसानलाई १५ दिनमै भुक्तानी दिन्छौं नि । किसानको उखु खरिद गरेर चिनी बिक्री गरेर आएको पैसा उद्योगीले खल्तीमा राख्ने त होइन । उद्योगको अपरेटिङ कष्ट तिर्ने हो, बैंकको ब्याज तिर्ने हो, बचेको किसानलाई नै भुक्तानी गर्ने हो । त्यो पैसा अन्यत्र चलाउँदैन । उद्योगीले राम्रो गर्छु, केही नाफा गर्छु भनेर न लगानी गरेको हुन्छ ।
गत वर्षको बक्यौता रकम नदिएसम्म चिनी उद्योग चल्न नदिने भन्द्यै तपाईको मिलमा आन्दोलन भयो, यसमा तपाई के भन्नुहुन्छ ?
किसानसँग कुनै पनि विवाद छैन । किसान सन्तुष्ट छन् । उखु पनि आउन थालेको थियो । जानी–जानी केही व्यक्ति पदाधिकारीले किसानलाई उचाल्ने काम गरेका छन् । पहिलो वर्ष मिल चलाएको हौं । ट्राईल सिजनमा दुई प्रतिशत रिकभरी कम आएको छ । यसको बाबजुद ७० प्रतिशत भुक्तानी गरिसकेका छौं । उद्योगमा कुनै विचौलिया र दलाल छैन । सिस्टममा उद्योग चलिरहेको छ । सर्लाही जिल्लामा नेताहरुले उद्योगलाई आफ्नो प्रभावमा होस् भन्ने चाहेका छन् । त्यसो हुन दिएका छैनौं । राजनीतिक प्रभावबाट मुक्त उद्योग बनाएका छौं ।
धनकौल मिललाई जस्तै आफ्नो प्रभावमा राखौं भन्ने सोच कतिपय नेताको देखिन्छ । सोमबार भुक्तानी गर्छु भनिरहेकै छु । विश्वासका आधारमा किसानले उखु ल्याउन समेत शुरु गरेकै हुन् । तर चार दिनदेखि माईकिङ गरेर राजनीतिकरुपमा मोटिभेटेट किसानलाई उचालिएको रहेछ । यस्तो गतिविधिले उद्योगलाई राम्रो त गर्दैन ।
शुक्रबार पनि उखु आइरहेको छ । ठीक छ, सके आइतबार, नसके सोमबार पेमेन्ट गरेर उद्योग चलाउँछु । दुईचार दिन ढिलो हुन्छ, त्यति मात्रै हो । अब जहाँ मान्छेको राजनीति गर्ने रहर हुन्छ त्यहाँ के गर्ने ? उद्योगमा राजनीति नगर्नु पर्ने हो । किसानको उद्योग हो, सबै राजनीतिक दलले सहयोग गर्नुपर्ने हो । सबैको साझा फ्याक्ट्री हो भनेर जिम्मेवार राजनीतिक व्यक्तिले बुझ्नुपर्ने हो । चाहे मेयर, सांसद, चाहे पूर्वसांसद जो सुकै हुन्, दलभन्दा माथि उठेर किसानको उद्योग भनेर बुझ्नुपर्ने हो ।
तर, सबैले यसलाई किसान उचालेर राजनीतिक औजार बनाउन खोजेको छ । दीर्घकालमा किसानलाई धेरै अहित गर्छ । नेताको केही पनि जाँदैन । सबैभन्दा बढी किसान मारमा पर्ने हो, मारमा पर्ने भनेको उद्योग हो । फ्याक्ट्रीलाई अहित गरेर किसानको कहिल्यै भलो हुँदैन । किसानलाई मारेर फ्याक्ट्री उभो लाग्दैन । एक–अर्कासँग नङ मासुको सम्बन्ध हुन्छ । हामीले यही मान्यतामा विश्वास गरेका छौं ।
मसँग २२ वर्ष उद्योग चलाएको अनुभव छ । कपिलबस्तुबाट यहाँ उद्योग ल्याउँदा त्यहाँका किसानको एकसुको बाँकी छैन । उल्टो किसानसँग ३ करोड रुपैयाँ लिनुपर्ने छ ।
केको पैसा हो त्यो ?
किसानलाई एडभान्स दिएका थियौं, बिउ विजन दिएका थियौं । किसानलाई ३ करोड दिएको एक–एक तमशुक हामीसँग छ । तर, हामीले किसानलाई छोडिदियौं । सर्लाहीमा पनि उखु खेतिको विकासका लागि करोडौं रुपैयाँ लगानी गरेका छौं । १५ सय रुपैयाँको बिउ ५ सय रुपैयाँमा दिएका छौं । अर्थात दुई सय रुपैयाँ अनुदान दिएका हौं । हाम्रो क्षेत्रमा ९५ प्रतिशत किसान खुशी छन् । राजनीति गर्ने मानिसले उचालिदिएका छन् । उचाल्न धेरै सजिलो छ । पैसा बाँकी छ, तिर्छु भनिरहेका छौं । तिर्दैनौं भनेका छैनौं । दुईचार दिन ढिलोचाँडो हो ।
किसानलाई ३० प्रतिशत रकम दिन बाँकी छ भनेर तपाई आफैं स्वीकार गरिरहनुभएको छ, अनि त्यो पैसा किन नदिएको त ?
एक सय करोडको चिनी उद्योग खडा गरेको छु, सत प्रतिशत पैसा आफ्नै लगानी हो । पुरानो लोन मेरो छ, तर सर्लाहीको उद्योग लोनबाट खोलेको होइन । बल्ल अहिले मेरो लोन आउँदैछ । ४ वटा बैंक ऋण दिन तयार छन् । बैंकिङ प्रक्रियामा केही ढिलाइ भइरहेको छ । एक महिना, दुई महिना अगाडि नै ऋण आउनुपर्ने, अझै आएको छैन । सरकारी बैंक छ, प्रक्रिया लामो छ । म त चाहन्थें, दुई महिना अगाडि नै किसानको पैसा भुक्तानी दिउँ । अथक प्रयास पनि गरेकै हो ।
बैंकबाट ऋण नआएसम्म महालक्ष्मी चिनी उद्योग नचल्ने भयो हैन त अब ?
बिहीबार उद्योग चलाएर सोमबार दिन्छु भनेकै हो । दुई–तीन दिन मात्रै समय बचाउन खोजेको मात्रै हो । किसानलाई नै फाइदा हुन्थ्यो । किसान पनि बुझ्दैन । नेताहरुको बहकाउमा किसान परेका छन् । नेताको काम के छ किसानलाई उचालिदिने, किसानलाई भड्काइदिने । ५०/६० रुपैयाँ कममा अरु उद्योगलाई उखु दिइराखेका छन् । आफ्नो नजिकको फ्याक्ट्री, गाउँ ठाउँमा दुई/चार किलोमिटर नजिक बसेको छ । उद्योगलाई सबैले सहयोग गर्नुपर्ने हो ।
स्थानीय नेता, मेयर, सांसद भनेको त उद्योगका अभिभावक हुन् । राजनीतिबाट टाढा राख्नुपर्ने हो । आफ्नै सम्झेर सहयोग गर्लान भनेको त हेरिहाल्नुभयो, किसानलाई कति उचालेर कुरा गरे । किसानको हितमा सबैले कुरा गर्नुपर्छ । तर, राजनीतिभन्दा माथि राख्नुपर्छ । उचाल्ने पछार्ने काम कसैले गर्नुहुन्न । किसानको हितमा बोलौं, राम्रो कुरा छ । उनीहरुको हकहितको कुरामा हामीले नाई भन्ने कुरै छैन । जिम्मेवार व्यक्तिले किसानलाई उचाल्ने हो त ?
उनीहरुले केका लागि यसो गरे त ?
केही कुरा छैन, आ– आफ्नो राजनीतिक स्वार्थ सिद्ध गर्ने ।
हैन, उद्योगमा कार्यकर्तालाई कर्मचारीको रुपमा राखिदेउ भन्छन् वा पैसा दिनुस् भन्छन् ? कि के भन्छन् त ?
सस्तो लोकप्रियता खोजेका, अरु त के हुनु । राजनीति गर्ने मान्छेलाई अरु के चाहियो, भोट बैंक बनाउने । म हिरो हुन्छु, किसानको अगुवा हुन्छु । किसानको नेता हुन्छु । उद्योगमा मेरो बर्चश्व हुन्छ । म जे चाहान्छु, त्यही उद्योगमा हुन्छ । किसानको नेतृत्व मैले गरेको छु । म किसानको शुभचिन्तक छु अरु सबै किसानका विरोधी । त्यही प्रदर्शन गर्न खोजेका छन् ।
गत वर्ष मिल चलाउनुभयो । चिनी त आयो होला, चिनी बेचेको पैसा किसानलाई दिएको भए त भुक्तानी पुगिहाल्थ्यो, किन नदिएको त ?
रिकोभरी कम आयो, कमसल उखु आयो । हामीले चिनी बेचेर घरमा पैसा थन्काएको छैन । जब २ प्रतिशत रिकोभरी कम आएपछि कसरी पैसा हुन्छ ?
किन त्यस्तो उखु किनेको त ?
त्यहाँ जुन जातकोे उखु छ, त्यही किन्ने न हो बाबा ! त्यसैले यस वर्षका लागि दुई सय प्रतिशत अनुदान दिएर नयाँ उखु लगाएको छु ।
तपाईले त किसानलाई कम पैसा दिने गरी सहमति पनि गराएको रहेछ नि ?
चिनी बेचेर पैसा लिएको हो । तर, २ प्रतिशत रिकोभरी कम आएको छ, आधा प्रतिशत सहमति गराएर कम गराएको छ । अनि कसरी मेन्टेन हुन्छ ?
पहिलो वर्ष घाटा भयो भन्ने तपाईको दाबी हो ? कति घाटा भयो ?
बिल्कुल सत प्रतिशत । सबैलाई थाहा छ यो कुरा । १० करोड घाटा भयो । ट्राईल सिजन हो, फ्याक्ट्री पनि फूल फेजमा चलेको हुन्न । शत प्रतिशत क्षमतामा चलोस् वा १० प्रतिशत, उद्योग चलाउँदा लाग्ने कर्मचारीलगायत अन्य दायित्व त एउटै हुन्छ । सय प्रतिशत खर्चको भारी बोकेर ३० प्रतिशत उद्योग चलाउँदा घाटा हुन्छ कि नाफा, आफैं जोड्नुस न ।
त्यसपछि गत वर्ष पाकिस्तान लगायत विदेशबाट चिनी ल्याएर बजारमा छरिएको थियो, चिनीको बजार राम्रो थिएन । मलासिसको मार्केट राम्रो थिएन । धेरै प्याक्टर हुन्छन् व्यवसायमा । दुई वर्षदेखि चिनीको बजार बिग्रेको छ । त्यसैले सबैको पेमेन्ट ढिला भइरहेको छ ।
तपाईहरुलाई लाग्छ, उद्योगपतिले उखु किन्यो, चिनी बनायो, बेच्यो पैसा कमायो तर किसानलाई किन दिएन ? किसानलाई पैसा नदिने कुनै पनि उद्योगपतिको रहर हुँदैन । उद्योगी छिटोभन्दा छिटो भुक्तानी गरौं नै भन्ने चाहान्छन् । समय परिस्थितिले व्यापारमा तलमाथि हुन्छ । त्यसको असर पर्छ । सरकारले एउटा निश्चित मापदण्डका आधारमा चिनीको मूल्य निर्धारण गरेको हुन्छ । त्यस अनुसारको रिकोभरी आउनुपर्याे ।
बजारको अपेक्षा गरेका हुन्छांै चिनीको बजार यस्तो हुन्छ कि तलमाथि भइरहन्छ । दुई वर्षयता बजारमा पर्याप्त मात्रामा विदेशबाट चिनी आइरहेको छ । सरकारसँग विदेशबाट चिनी ल्याउन रोक्न आग्रह गरेका हौं । गत वर्ष सरकारले रोकेको पनि हो । तर, आइसकेको चिनी त बजारमा हुन्छ । त्यसको असर पर्छ नै ।
पहिले पनि कपिलवस्तुमा उद्योग चलाउनुभयो, २२ वर्षदेखि उद्योग चलाइरहेको छु भन्नुहुन्छ । तर, उद्योगी र किसानबीच मूल्य निर्धारण, भुक्तानीमा सधैं किन द्वन्द्व हुन्छ ?
कुनै खास द्वन्द्व छैन । मिडियाले जसरी हाइलाईट गरेको छ, त्यस्तो केही पनि छैन । उद्योग राम्रो चल्यो, किसानको पैसा समयमा भुक्तानी भएको छ ।
तर, त्यतिकै सर्लाहीको बगदहमा सयौं किसान भेला भएका त होइनन् नि ?
कस्तो किसान जम्मा भएको हो, किसानलाई नै सोध्नुस न । केही किसान पीडित छन्, बाँकी बक्यौता छ, उनीहरुप्रति हाम्रो पनि सदभाव छ । उद्योगलाई घाटा पर्छ भने उनीहरुलाई पनि असर पर्छ । किसान र उद्योगबीच नङ मासुको सम्बन्ध हुन्छ । उद्योगलाई किसानले, किसानले उद्योगलाई सहयोग गर्नुपर्छ । उद्योगले कमाएन भने किसानको भुक्तानी गर्न गाह्रो हुन्छ, किसानले राम्रो उखु लगाएन, ताजा उखु दिएन भने रिकोभरी कम आउँछ ।
किसानको आँसु बेचेर उद्योगीले कमाएकै हो नि, हैन र ?
यो सब गलत कुरा छ, उद्योगी मात्रै कमाउँछ भन्ने छैन । उद्योगीले कमायो भने किसानलाई किन भुक्तानी गर्दैैन ?
यही त हाम्रो प्रश्न हो
गलत प्रश्न छ । उद्योगीले पैसा कमाउँछ भने किसानको शतप्रतिशत भुक्तानी हुन्छ । समयमा भुक्तानी हुन्छ ।
उखुमा वेष्टेज भन्ने चिज केही छैन, बगासदेखि सबै कुरा बिक्छ, अझ बिजुली निकाल्न सकिने रहेछ भन्छन् नि ?
यो सबैको मूल्य हुन्छ, यो तपाईहरुको गलत सोच छ । भारतमा बगास, प्रेस मल, बिजुली पनि निस्कन्छ, डिष्ट्रिलरी चल्छ । सबै उद्योग परिसरमा चार/चारवटा युनिट हुन्छन् – सुगर, डिष्ट्रिलरी, पावर र कम्पोष्ट प्लान्ट ।
तर, यहाँ त केही छैन । नेपालमा सानो–सानो उद्योग छ । भारतमा पाँच/पाँच गुणा ठूला उद्योग छन् । यहाँ ९ प्रतिशत रिकोभरी आउँछ, भारतमा १२ प्रतिशत रिकोभरी आउँछ ।
तपाई भन्नुहुन्छ, एउटै चिनी उद्योगको चार/चारवटा उत्पादन, उद्योगको त अर्बौं खर्बौं आम्दानी हुन्छ । तर, त्यस्तो छैन । चारवटै वस्तुको आम्दानी जोडेर, एकीकृत गरेर नाफा निकालिन्छ । संसारमै कुनै यस्तो व्यवसाय छैन, माटो बेच्छौं, बालुवा बेच्छौं, ढुंगा बेच्छौं, यसमा अर्बौंको कमाइ छ । ५० औं प्रतिशत आम्दानी छ । चिनी भारतमा पनि लागतअनुसारकै बेचिन्छ, अर्कोबाट परिपूर्ति गरिन्छ । उखुको मुल्य ४७१ रुपैयाँ प्रतिक्विन्टल छ । ९ प्रतिशत रिकोभरी छ । तर पनि किसानलाई सबै भुक्तानी गर्छौं। एउटा उद्योग स्थापना गर्न सय करोड लगानी छ, सञ्चालन खर्च १५ करोड लाग्छ, १५ करोड जति बैंकको ब्याज हुन्छ । ३० करोड रुपैयाँ शुद्ध चाहिन्छ । डेप्रिसियसन ४/५ करोड हुन्छ । कम्तिमा ३५ करोड रुपैयाँ बार्षिक आम्दानी भयो भने लागत उठ्छ । त्यसो गर्दा एक बोरा चिनीको २ हजार रुपैयाँ लागत पर्न जान्छ ।
मूल्य निर्धारणको सवालमा उद्योगी र किसानबीच सधैं द्वन्द्व देखिन्छ, त्यसका किसानले आन्दोलन नै गर्नुपर्छ, अनि बल्ल सरकारले मूल्य निर्धारण गर्छ, किन ?
पश्चिममा छैन, किसानले सस्तोमा उखु बेचिराखेको छ ।
किन त्यस्तो, उता सहज हुने यता किन नहुने ?
पश्चिमका किसान समझदार छन्, १२ प्रतिशत रिकोभरी दिने उखु ४ सय रुपैयाँ प्रतिक्विन्टलमा बेचिरहेका छन् । सरकारको दर ४ सय ७१ छ । कञ्चनपुर जिल्लामा दुईवटा उद्योग छन् । किसान र चिनी उद्योगीले सरकारले तोकेको मुल्यमा सरोकार छैन भनेर आफैं मूल्य निर्धारण गरेका छन् ।
तपाईले पनि विचौलियालाई उद्योगमा छिर्न दिएको छैन भनेर भन्नुयो, उनीहरुले उद्योगमा कस्तो समस्या निम्त्याउँछन् ?
किसानबाट नाममा सस्तोमा उखु किन्ने, सरकारको अनुदानसमेत आफैं खाने । तिनै हुन् बिचौलिया, हाम्रो उद्योगमा त्यस्ता व्यक्तिलाई छिर्र्न दिएका छैनौं, सिस्टममा चलाएका छौं ।
सब बुझेको छ, किसानले आफ्नो पैसाबाहेक अरु केही बुझ्दैन । किसानले उखु दिएको छ, त्यसको पैसा पाउनुपर्छ । घाटा–नाफासँग उसको के सरोकार ? उनीहरुको कुरा जायज छ ।
यो समस्याको दिगो समाधान के हो त ?
सरकारले किसानको पैसा देउ नै भनेको छ । ढिलोचाँडो गराउने कुरामा राज्यले समझदारी गर्न सक्छ । मैले पैसा दिन्छु भनेकै छु । केही नेताले उचालेका कारण समस्या आएको छ । किसान र हामीबीच कुनै समस्या छैन ।
उद्योग चलिहाल्छ, दुई दिनको कुरा हो । कसैले त्यसलाई प्रेष्टिज र ईगोसँग दाँजेको छ भने त बेग्लै हो । दुई दिनका लागि हामी झगडा गर्न किन जाउँ ?
कृषि उपजबाट चल्ने चिनी उद्योगका लागि राज्यले कस्तो सहयोग गर्याे भने राम्रोसँग चलाउन सकिन्छ ?
राज्यले किसानलाई अनुदान दिएकै छ, राम्रा जातका उखु ल्याउन सहयोग गरे अझै राम्रो हुन्छ । भारतबाट चिनी ल्याउँदा भन्सार दर बढाइदिएको छ सरकारले । हामी पहल गरिरहेका छौं, नेपालमा चिनी उत्पादन हुँदासम्म, मौज्दात रहँदासम्म बाहिरबाट चिनी ल्याउन प्रतिबन्ध लगाउन सके राम्रो हुन्छ । स्वदेशी उद्योगलाई संरक्षण नगरे धराशायी हुन्छ ।
भारतमा बाहिरबाट आउने चिनीमा शतप्रतिशत भन्सार लगाइन्छ । राजश्वको लालचमा बाहिरबाट चिनी मगाउँछौं भने भारतले त १० रुपैयाँ अनुदान दिएको छ । बाहिरबाट चिनी मगाएर देशको उद्योग धराशायी बनाउने कि स्वदेशी उद्योग बचाउने ? राज्यले सोच्ने कुरा हो । स्वदेशी उद्योग बचाउने सकारको पहिला कर्तव्य हो । नपुग भएको अवस्थामा बाहिरबाट चिनी मगाएर उपभोक्तालाई खुवाउने, बजारमा अभाव पनि गराउनुहुन्न ।
तपाईको कुरा त चिनी जस्तै गुलियो छ, किसानसँग राम्रो सम्बन्ध छ, राज्यले पनि ठिकै गर्दैछ भन्नुहुन्छ, बाहिर माहोल हेर्दा त्यस्तो देखिन्न किन ?
माहोल त सिर्जना गर्ने न हो । जति आइराखेको छ, त्यस्तो अवस्था छैन । सानो कुरालाई पनि ठूलो बनाइदिए भइहाल्छ ।
कसले गरेको त ?
गर्नेवाला मान्छेले गर्छ नि
मिडियाले ?
मिडियालाई दोष किन दिन्छु ? मिडियाले त देखेको कुरा लेखेको, बोलेको, देखाएको छ । किसानले प्रदर्शन गरेको छ, भएकै कुरालाई त मिडियाले ल्याएको हो ।
अन्त्यमा, उखु किसानसँग तपाईको के भनाइ छ ?
म किसानको एकदमै शुभचिन्तक हो । जनतामाझ राजनीति गर्ने व्यक्ति हो । साथसाथै उद्योगपति हुँ । फेरि, त्यही कुरा दोहोर्याउन चाहान्छु, किसान र उद्योगीबीच नङ र मासुको सम्बन्ध हुन्छ । किसान रहँदा उद्योग रहन्छ । किसानले राम्रो उखु लगायो भने उद्योगको भविष्य राम्रो हुन्छ । त्यसैले मैले करोडौं रुपैयाँ उखु खेतिको विकासमा खर्च गरेको छु । किसानलाई २ सय प्रतिशत अनुदानमा बिउ दिएको छु । त्यसले किसान र उद्योग दुवैको भलो गर्छ । तर, तुरुन्त नतिजा आउँदैन, समय लाग्छ । जुन दिनदेखि उद्योगको शिलान्यास भएको छ, मैले उखुको विकासमा लगानी गरिरहेको छु । केही प्रगति देखिएको छ । अझै राम्रो हुन एक–दुई वर्ष लाग्छ ।
