काठमाडौं र ललितपुरमा कसरी बाँडिँदैछ राहत ?

२७ चैत, काठमाडौं । अहिले स्थानीय तहहरुले धमाधम कोरोनाबाट प्रभावित विपन्न परिवारलाई राहत वितरण गरिरहेका छन् । काठमाडौं उपत्यकामा पनि राहत वितरणको काम चलिरहेको छ । तर, काठमाडौं र ललितपुर दुबै महानगरपालिकाले विपन्न परिवारमा राहत पुर्‍याउन ढिलाइ गरिरहेका छन् ।

राहत वितरणमा काठमाडौं महानगरपालिका तुलनात्मक रुपमा ललितपुरभन्दा अगाडि देखिएको छ । बुढानीलकण्ठ र चन्द्रागिरी नगरपालिका पनि सक्रिय नै छन् । काठमाडौं जिल्लाका अन्य नगरपालिकाहरुमा राहत पाउने विपन्न घरपरिवार पहिचान गर्न ढिलाइ भएको छ ।

ललितपुर महानगरपालिका भने अझै पनि राहत वितरणको काम गर्ने चाँजोपाँचो मिलाउमै व्यस्त छ ।

काठमाडौंमा २८ हजार परिवारमा राहत

काठमाडौं महानगरले तथ्यांकमा समेटेका परिवारमध्ये ७५ प्रतिशतभन्दा बढीलाई राहत सामग्री दिइसकेको छ भने ललितपुरले भोलिबाट विभिन्न परिवारलाई राहत वितरण थाल्ने योजना बनाएको छ ।

काठमाडौं महानगरपालिकाले ‘कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) सम्बन्धी राहत वितरण मापदण्ड-२०७६’ स्वीकृत गरेरै राहत बाँडिरहेको छ ।

महानगरपालिकाको ४३औं कार्यपालिका बैठकले स्वीकृत गरेको मापदण्डअनुरुपका ३५ हजार दुई सय परिवारले राहत बुझ्नुपर्ने देखिएको सहसचिव राजेश्वर ज्ञवालीले जानकारी दिए ।

त्यसमध्ये, बुधबारसम्म महानगरपालिकाले बुधबार २८ हजार परिवारलाई वितरण गरेको बताएको छ । २८ हजारमध्ये छ हजार परिवारलाई विभिन्न संघसंस्थाले राहत वितरण गरेका हुन् ।

‘२२ हजार परिवारलाई हाम्रा वडा कार्यालयहरुले राहत बाँडेका हुन्,’ सहसचिव ज्ञवालीले भने,’हामीले सकेसम्म छिटो सबै परिवारकोमा राहत पुर्‍याउन प्रयत्न गरेका छौँ। ‘

काठमाडौंले महानगरपालिकाभित्र बसोबास गर्दै आएका असहाय, अति विपन्न र दैनिक ज्यालादारी गर्ने व्यक्तिहरु खाना, खाजा नपाएकालाई राहत वितरण गर्न सकिने मापदण्ड बनाएको छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

‘काठमाडौंमा भोकले मर्नुभन्दा बौलाउनु निको’

मापदण्ड अनुसार अभिभावक नभएका, आफ्नो आय स्रोत नभएका, अनाथ आश्रम, वृद्धाश्रम, संरक्षण गृह, मन्दिर, गुम्बा, मस्जिदजस्ता आश्रमस्थलमा रहेका, अरुको सहयोग एवं सहारामा बाँचेका असहाय व्यक्तिले राहत पाइरहेका छन् ।

त्यस्तै, आम्दानीको स्थायी स्रोत नभएका, दैनिक गुजारा गर्न धौधौ भएका र सम्बन्धित वडाले अतिविपन्न भनी प्रमाणित गरेका व्यक्ति वा परिवारलाई राहत वितरण भइरहेको महानगरपालिकाले जनाएको छ ।

ललितपुर महानगरपालिकाले बुधबारसम्म १९ हजार चार सय ७३ परिवारलाई राहत पाउनेको सूचीमा राखेको छ ।

लकडाउनपछि शहरी क्षेत्रका सडकमा मागेर गुजारा गर्नेहरुलाई खाना खुवाउने प्रवन्ध गरे पनि प्रभावित परिवारलाई राहत वितरण सुरु नभएको महानगरपालिकाका प्रवक्ता राजु महर्जनले जानकारी दिए ।

स्थानीय तहमा देखिएको अलमल, फरक-फरक मापदण्ड

सरकारले राहत वितरणमा सम्बन्धित स्थानीय तहलाई नै जिम्मेवार बनाएको छ । तर, काठमाडौंकै स्थानीय तहहरु विपन्न र गरिब परिवारको पहिचान गर्न मात्रै हैन, राहत सामग्री किन्न र वितरण गर्न पनि अल्मलिएका छन् ।

कतिपय स्थानीय तहलाई सरकारी मापदण्ड अनुसार राहतको आर्थिक स्रोत व्यवस्थापन गर्न नै समस्या भएको छ । जसका कारण प्रभावित परिवारलाई पर्याप्त राहत नै दिन नसकिने अवस्था आएको स्थानीय तहहरु बताउँछन् ।

स्थानीय तहलाई आर्थिक समस्या परेपछि सीमा जोडिएका तहहरुमा नै राहतको परिमाण फरक परेको छ ।

संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयका प्रवक्ता तथा सहसचिव वसन्त अधिकारी स्थानीय तहले सकेसम्म स्थानीय विपद् व्यवस्थापन कोषको रकम खर्चिएर राहत बाँड्नुपर्ने बताउँछन् । उनले हुँदा खाने वर्गलाई जतिसक्दो छिटो राहत पुर्‍याउन स्थानीय तहलाई निर्देशित गरिएको बताए ।

काठमाडौं र ललितपुर महानगरपालिकाले फरक-फरक परिमाणमा राहत वितरण गर्दैछन् । तर, काठमाडौं महानगरले सरकारको मापदण्ड अनुरुपको राहत वितरण गर्दैछ भने ललितपुरले सरकारले भनेअनुसार वितरण गर्न आर्थिक स्रोत अपुग भएको बताएको छ ।

ललितपुरले राहत बाँड्न आफ्नै मापदण्ड नबाएको छैन । तर, अर्थमन्त्रालयले जारी गरेको ‘राहतसम्बन्धी मापदण्ड’ लाई पछ्याइएको प्रवक्ता महर्जनले जानकारी दिए ।

सो मापदण्ड अनुसार ललितपुरमा दैनिक रुपमा कामकाज गरी पटके वा दैनिक ज्याला आम्दानी गर्ने श्रमिक, कामदार र मजदुरलाई राहत वितरण गरिने उनले बताए ।

असहायका रुपमा कसैको लालन-पालनमा नरही, आवासविहीन भई मन्दिर, आश्रम, धर्मशाला, गुम्बा, मस्जिद, गुरुद्वार, चर्च वा वृद्धाश्रममा बस्ने मानिसलाई तोकिएको छ ।

पसलबाट ग्राहकको घरसम्म सामान ओसार पसार गर्ने श्रमिक, पर्यटक भरिया, निर्माण सामग्री भरिया, सवारी साधन बाटोमा अत्यावश्यक वस्तु ओसार पसार गर्ने व्यक्तिले राहत पाउनेछन् ।

ट्रक, टिपर, भ्यानमा सामान लोड अनलोड गर्ने श्रमिक, अन्य व्यक्तिको खेतमा दैनिक ज्याला लिनेगरी काम गर्ने कृषक, मजदुर र आफ्नो नातेदार बाहेक व्यक्तिको परिवारमा दैनिक ज्यालादारीमा सरसफाइ, शिशु, तथा जेष्ठ नागरिक स्याहार जस्ता सेवा गर्ने व्यक्तिले समेत राहत पाउने ललितपुर महानगरपालिकाले जनाएको छ ।

गिटी कुट्ने, बालुवा चाल्ने तथा इँटाभट्टामा काम गर्ने मजदुर र निर्माण कार्यमा दैनिक ज्यालादारीमा काम गर्ने डकर्मी, सिकर्मी, हेल्पर लगायतका मजदुरलाई समेत राहत पाउने सूचीमा राखिएको छ ।

नाङ्लो पसले, दैनिक रुपमा पत्रिका वितरक, साना फुटपाथ पसले, ठेला गाडा तथा साइकलमा सामान बेच्ने व्यक्ति र अन्य व्यक्तिको पसलमा काम गर्ने मजदुरलाई समेत लाभग्राहीको सूचीमा समावेश गरिएको छ ।

मापदण्ड अनुसार अन्य व्यक्तिको मालबाहक सवारी तथा डेलिभरी भ्यान तथा रिक्सा वा ठेला चलाउने चालक र सहचालकलाई सूचीमा समावेश गरिएको छ ।

दैनिक ज्यालामा ट्याक्सी वा टेम्पो चलाउने चालकसमेत यसमा राखिएको छ । सवारी साधनको मर्मत सम्भार गर्ने ग्यारेजमा काम गर्ने मिस्त्री र मजदुरको समेत विवरण राखी राहत वितरण गर्ने भनिएको छ ।

अन्य व्यक्तिको गार्मेन्ट, कार्पेट, टेलरिङ, गलैँचा बुट्टा तथा जर्ती भर्ने र कपडा पसलमा दैनिक ज्यालादारीमा काम गर्ने मजदुरलाई समेत राहत दिने भएको छ ।

यसरी संकलन भएका विवरणका आधारमा श्रमिक तथा असहाय वर्गलाई राहत वितरण गरिने महानगरपालिकाले जनाएको छ ।

ललितपुरले बिहीबारबाट राहत वितरण सुरु हुने दाबी गरेको छ । साल्ट ट्रेडिङसँग खाद्यान्न किनेको ललितपुरलाई प्याकिङमा समस्या परिरहेको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत प्रेमप्रसाद भट्टराईले जानकारी दिए ।

‘साल्ट ट्रेडिङले प्याक गरेर दिन ढिलाइ गर्‍यो, अब प्याकिङको काम वडावडामै लगेर स्वयंसेवकमार्फत प्याकिङ गरेर वितरण गर्छौँ,’ उनले भने ।

सरकारले स्थानीय तहहरुलाई प्रतिपरिवार चामल ३० किलो, दाल तीन किलो, नुन दुई प्याकेट, खाने तेल दुई लिटर र चिनी दुई किलो गरी राहत बाँड्न भनेको थियो ।

एक परिवारमा दुई जना मात्र भएमा राहत सामग्रीको आधार र सोभन्दा बढी सदस्य भएमा भने पूरै राहत पाउने गरी मापदण्ड बनाइएको छ ।

काठमाडौं महानगरपालिकाले दुई जनासम्म सदस्य रहेको परिवारलाई १५ केजी चामल, १.५ केजी दाल, एक प्याकेट नुन, एक लिटर खाने तेल, एक केजी चिनी र एउटा साबुन राहत स्वरुप वितरण गर्दैछ । तीन जना वा सोभन्दा बढी सदस्य भएका परिवारलाई काठमाडौं महानगरले ३० केजी चामल, तीन केजी दाल, दुई प्याकेट नुन, दुई लिटर खाने तेल, दुई केजी चिनी र चारवटा साबुन वितरण गर्दैछ ।

ललितपुर महानगरपालिकाले भने सरकारी मापदण्ड अनुरुप वितरण गर्दा ठूलो खर्च हुने देखिएको भन्दै राहतको परिमाण घटाएको छ । दुई जनासम्म सदस्य भएको परिवारलाई पाँच केजी चामल, एक केजी दाल, एक प्याकेट नुन, आधा लिटर खाने तेल, एक केजी चिउरा र दुई वटा साबुन वितरण गर्दैछ ।

तीन वा तीन जनाभन्दा बढी सदस्य भएका परिवारलाई ललितपुरमा १० केजी चामल, दुई केजी दाल, एक प्याकेट नुन, आधा लिटर खाने तेल, १.५ केजी चिउरा र तीन वटा साबुन वितरण गर्ने तयारी गरेको छ ।

‘सरकारले भनेजति राहत बाँड्न त ५० करोड खर्च हुने देखियो,’ प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत भट्टराईले भने, ‘त्यसैले व्यवहारिक हुने गरी राहत प्याक बनाउँदैछौँ ।’