देश छाडेका युक्रेनी शरणार्थी महिलालाई देह व्यापारमा लगाउन सक्ने खतरा

काठमाडौं । रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेको पाँच साता बितिसकेको छ । महाशक्ति राष्ट्र रुसले युक्रेनमाथि हमला जारी राख्दा युक्रेनी नागरिकले निकै दर्दनाक पीडा भोगिरहेका छन् । उनीहरुलाई बाँच्न मुस्किल भएको छ ।

रातदिन बमगोला बर्सिरहेका छन् । बालबालिकाका लागि स्कुल छैनन् । बिरामी र उमेर पुगेका नागरिकका लागि स्वास्थ्य सेवा छैन । बस्नका लागि बास समेत छैन ।

संयुक्त राष्ट्र संघका अनुसार अहिलेसम्म करिब एक करोड युक्रेनी नागरिकले देश छाडिसकेका छन् । केहीले सुरक्षित मानिएका क्षेत्रमा शरण लिइरहेका छन् भने ३ लाख ५० हजार बढीले देशको सीमा पार गरिसकेका छन् ।

देश छाड्नेमा बालबालिका र वयोवृद्धहरु छन् । कारण युक्रेन सरकारले ६० वर्षभन्दा मुनिका नागरिकले रुस विरुद्ध लड्नुपर्ने भन्दै देश छाड्न नपाइने नियम लागु गरेको छ ।

आफ्नो घरबार र सम्पत्ति सबै गुमाइसकेका अधिकांश शरणार्थीलाई अब के गर्ने थाहा छैन । देशको सीमा पार गरेकाहरुबाट बम गोला छुटिसकेका छन् । तर उनीहरु युक्रेन बाहिर पनि सुरक्षित भने छैनन् ।

संयुक्त राष्ट्र संघको चेतावनी

‘दरिद्र र मानव तस्करका लागि युक्रेनमा कुनै त्रासदी छैन । उनीहरुका लागि यो महिला तथा बालबालिकालाई निशाना बनाउने एक मौका हो,’ संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टिनियो गुटरेसले ट्वीट गर्दै भनेका छन् । युक्रेन र उसका छिमेकी मुलुकका तस्कर गिरोह निकै सक्रिय भइसकेका छन् । युद्धको आडमा उनीहरु आफ्नो कारोबारलाई बढावा दिइरहेका छन् ।

लेबनानस्थित होमोफेबर नामक मानव अधिकार संगठनमा संयोजकका रुपमा कार्यरत क्यारोलिना विर्जविस्काले सबैभन्दा बढी चिन्ता बालबालिकाको भएको बताएकी छन् ।

‘कैयौं युवा एक्लै युक्रेन सहरभन्दा टाढा गइरहेका छन् । पोल्याण्ड र अन्य देशमा गएका युवाको कुनै लेखाजोखा नराखिएका कारण कैयौं बालबालिका बेपत्ता भएका छन् । उनीहरु कहाँ कुन अवस्थामा छन् केही थाहा छैन,’ उनले भनेकी छन् ।

क्यारोलिनले देश छाड्नेहरुको अवस्था बुझ्न आफू सीमा क्षेत्रमा गएको जनाएकी छन् । उनीहरुले एक रेल स्टेसनमा महिला र बालबालिकाको अत्यासलाग्दो अवस्था देखेको बताइन् ।

सुरक्षा सवाल

त्यहाँ रहेकामध्ये केहीले उनीहरुलाई खाना पस्किरहेका थिए । खाना खाँदा सबै कुरा सामान्य जस्तो लागेपनि अवस्था पीडादायी छ । मार्गेरिटी हुसमानवो नामकी अन्दाजी २५ वर्षीया युवती किभबाट दुई साता पहिले सीमासम्म आएकी थिइन् । ताकि उनी दशे छाडेर गइरहेका युक्रेनी नागरिक गलत मान्छेसँग नजाउन र नफसुन ।

मार्गेरिटीले त्यहा निकै सुरक्षा चुनौती भएको र आफूलाई शरणार्थीको सुरक्षालाई लिएर निकै चिन्ता भएकोे बताएकी छन् ।

‘भीषण र  अत्यासलाग्दो युद्धबाट बचेर महिला तथा बालबालिका यहाँसम्म आइरहेका छन् । उनीहरुलाई पोल्याण्डको भाषा र अंग्रेजी आउँदैन । उनीहरुलाई के भइरहेको छ भन्ने सम्म थाहा छैन र उनीहरु हरेकको कुरामा विश्वास गरिहाल्छन्,’ उनले भनेकी छन् ।

उक्त स्टेसनमा जो कोही आउने गरेको मार्गेरिटीले बताइन् । ‘म आएको दिन तीन जना इटाली नागरिकले सुन्दर महिलाको खोजी गरिरहेका थिए । ताकि उनीहरुलाई देह व्यापारमा लगाउन सकियोस् भनेर,’ उनले भनिन् । यो कुरा थाहा पाएपछि उनले प्रहरीलाई खबर गरिन् ।

युद्धग्रस्त युक्रेनबाट भागेर

मार्गेरिटीका अनुसार त्यहाँको माहोल पहिलेको तुलनामा केही शान्त बनेको छ । उनले प्रहरीलाई खबर गरेपछि अहिले निरन्तर गस्ती गरिरहेको छ । उनका अनुसार पहिले केही पुरुष सुन्दर महिला तथा बालबालिकालाई राम्रो–राम्रो ठाउँमा लैजान भन्दै उभिरहेका हुन्थे भने अहिले उनीहरु त्यहाँ देखिंदैनन् ।

त्यहाँका शरणार्थी र प्रहरीलाई उक्त कुराबारे सचेत गराएपछि महिला तथा बालबालिकाको तस्करी गर्ने गिरोह स्वयंसेवकका रुपमा सक्रिय भइरहेको आशंका गरिएको छ ।

‘उनीे डेनमार्क पुगिसकेकी छन् । हामीले एलिनासँग स्काइपमा  कुराकानी गर्‍यौं । उनको  अनुभव निकै डरलाग्दो छ,’ एलिना मास्किवितीनाले त्यहाँ सचेतना फैलाउन फेसबुकमा लेखेकी छन् ।

एलिना बालबालिकालाई लिएर युक्रेनबाट भागेर रोमानिया पुगेकी थिइन् । उनीहरु सीमा पार गर्नका लागि कसैको सहयोग पर्खिरहेका थिए ।

वालिन्टियर्सको शरणार्थी केन्द्रमा रहेका सर्वसाधारणले एलिनाको बसाइबारे सोधेका थिए । उनीहरु फेरि एलिनासामु आए, र भने स्वीट्जरल्याण्ड बस्नका लागि राम्रो ठाउँ छ । उनीहरु महिलाले भरिएको गाडीमा उनीहरुलाई लिफ्ट दिइरहेका थिए ।

उनीहरु एलिना र उनकी छोरीलाई गलत नजर लगाइरहेका थिए । एलिनाकी छोरी डराइसकेकी थिइन् । उनीहरुले एलिनाका छोराबारे केही कुरा सोधे । छोरा त्यति बेला अर्को कोठामा थिए । उनीहरुले छोरालाई निकै घुरेर हेरे ।

ती अपरिचित व्यक्तिले एलिन चढेको गाडीमा कसैलाई पनि नलैजाने भनिरहेका थिए । जब एलिनाले उनीहरुको परिचयपत्र मागिन्, तब उनीहरु रिसले चुरचुर भए ।

एलिनाले छोराछोरी बचाउनका लागि आफू जान तयार रहेको, तर आफूसँग अन्य महिला पनि हुनुपर्ने माग राखिन् । त्यसपछि अपरिचित व्यक्ति कतै जाँदा एलिना त्यहाँबाट भागिन् ।

शरणार्थीलाई सुरक्षा

एल्जबिएटा जार्मुलस्का पोल्याण्डकी प्रसिद्ध महिला उद्यमी हुन् । उनी ‘विमेन टेक द व्हिल इनिसिएटिभ’ की संस्थापक हुन् । उनले आफ्नो लक्ष्य युक्रेनी नागरिकलाई सुरक्षाको प्रत्याभूत गराउनु रहेको बताएकी छन् ।

‘ठूलो कष्ट झेलेर पैदल यात्रा गरेर महिलाहरु यति टाढासम्म आएका छन् । उनीहरुलाई यहाँ पनि डर र उत्पीडनको सामना गरिरहनु परेको छ । यस विषयमा थप भन्न मसँग शब्द नै छैन,’ उनले भनिन् ।

जार्मुलस्काले पोल्याण्ड–युक्रेन सीमामा रहेका युक्रेनी शरणार्थीलाई सुरक्षित लैजानका लागि महिला ६०० जना स्वयंसेवक खटाएकी छन् । जसलाई ‘अमेजिङ विमेन’ नाम दिएकी छन् ।

मानव तस्करी र उत्पीडन

पोल्याण्डको राजधानी वार्सा जान लिफ्ट दिने भनेपछि उनको गाडी क्षणभरमै भरियो । जसमा नादिया नामकी महिला आफ्ना तीन बच्चासहित बसिन् । गाडीमा बसेका उनीहरुलाई एलाले आवश्यक पानी, चकलेट र अन्य औषधिका विषयमा सोधिन् ।

यात्रामा नादियाले युक्रेनको खारकिएवबाट त्यहाँसम्म पुग्न गर्नुपरेको संघर्ष उनलाई सुनाइन् । पोल्याण्ड पुगेपछि नादियाले केही राहत महसुस गरेकी छन् ।

नादियाले मानव तस्करी र उत्पीडनबारे युक्रेनमा रहँदा रेडियोमा सुनेकी थिइन् । तर पनि उनी आफ्नो र बच्चाको ज्यान बचाउन त्यहाँ जान बाध्य थिइन् । युक्रेनमा उनको घरमा हमला भयो । उनलाई घर भन्दा भाग्नु सुरक्षित लाग्यो ।

एला शरणार्थीका लागि काम गरिरहेकी छन् । तर सीमाबाट सुरक्षित निस्किनुको मतलब खतरा सकिनु भने होइन ।

मानवअधिकारकर्मी के भन्छन् ?

देश छाड्न सीमा क्षेत्रमा रहेका अधिकांशको चाहना युद्ध सकिए स्वदेश फर्किने छ । तर उनीहरुलाई त्यहाँ खान, बस्न तथा बालबालिकालाई स्कुल पठाउने वातावरण छैन । यस्ता आवश्यकताका कारण उनीहरुको जीवन थप असुरक्षित र कष्टकर हुनेछ ।

ईयूका नेताहरुले सर्वसम्मतिमा युक्रेनी नागरिकका लागि रोजगार बजार, स्कुल तथा स्वास्थ्य सेवा विस्तार गर्ने बताइसकेका छन् । तर मानवअधिकारकर्मी शरणार्थीको तथ्यांक राख्नुपर्ने र उनीहरुलाई अधिकारका बारेमा बताउनु आवश्यक रहेको बताइरहेका छन् ।

पोल्याण्ड–युक्रेनको सीमामा भेटिएका एक महिला स्वयंसेवकले आफूसँग पैसा नहुँदा थकाइ लाग्दा, साथीभाइ कोही नहुँदा कल्पनासम्म नगरेको काम सहजै गर्न मन लाग्ने गुनासो गरे ।

जाँच प्रक्रिया

यी महिला स्वयंसेवकलाई सानै उमेरमा देह व्यापारमा लगाइएको थियो । जसका कारण उनी आफ्नो जस्तो पीडा अरुले भोग्नु नपरोस् भन्दै युक्रेनका शरणार्थीलाई सहयोग गरिरहेकी छन् । ‘म उनीहरुको सुरक्षा गर्न, सजग गराउन चाहन्छु । म नाम उल्लेख गर्न चाहन्नँ, ताकि बालबालिकाले मेरो दर्दनाक विगत नसुनुन्,’ ती स्वयंसेवक महिलाले भनेकी छन् ।

महिला र बालबालिकामाथि शोषण

वार्सामा मानव तस्करी विरुद्ध काम गरिरहेको संस्था ‘ला स्ट्राडा’की कार्यकारी प्रमुख आइरिना डेविडले यस्तो घटना कुनै न कुनै रुपमा जहिल्यै आइरहने बताइन् ।

तर युक्रेनमा बढिरहेको युद्ध र संघर्षबाट महिला तथा बालबालिकामाथि हुने शोषण थप बढेकोमा उनले चिन्ता जनाइन् । उनलाई किशोर शरणार्थीलाई लिएर पनि चिन्ता छ । ‘किशोर वर्गलाई असुरक्षा छ । उनीहरुलाई स्वीकार्यता र पहिचान चाहिन्छ,’ आइरिनाले भनेकी छन् ।

किशोरीहरु आफूभन्दा बढी उमेरका पुरुषप्रति आकर्षित हुन सक्छन् । उनीहरुलाई आफूजस्तै अन्य किशोरीसँग चिनजान बढाउन मन लाग्छ । पछि उनीहरु पाटीमा भेट्न बोलाउँछन्  । यसरी उनीहरुको काम सुरु हुन्छ । यस्तो हुँदा पुरुष मात्रै तस्कर रहँदैनन् महिला पनि तस्कर बन्छन् ।

बीबीसीबाट