एसियाडको तयारी शून्य

२४ चैत, काठमाडौं । नेपालले बृहत मात्रामा सहभागिता जनाउन पाउने सबैभन्दा ठूलो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता एसियाली खेलकुद हो । १९औं संस्करणको प्रतियोगिता आउने असोजमा चीनमा आयोजना हुँदैछ ।

सहभागितालाई सार्थक बनाउन नेपालको तयारी भने निकै सुस्त छ । खेलकुदमा लगानीको औचित्य नबुझ्ने राज्य र बुझाउन नसक्ने खेल नेतृत्वका कारण यसपल्ट पनि एसियाली खेलकुदमा पदकको आशा ‘भगवान भरोसा’मै सीमित हुनुपर्ने अवस्था आउन लागेको छ ।

गएको ९ वैशाखमा बसेको राष्ट्रिय खेलकुद परिषद (राखेप)बोर्ड बैठकले एसियाली खेलकुदमा २३ खेलका १५० हाराहारीमा खेलाडी समावेश गर्ने निर्णय गरेको थियो ।

प्रतियोगिता गत भदौ–असोजमै हुनुपर्ने थियो । कोरोना महामारीको कारण देखाएर आयोजक चीन र एसियाली ओलम्पिक कमिटी (ओसीए)ले एक वर्ष सार्ने निर्णय गरेको हो । चीनको होंझोउ शहरमा असोज ६ देखि २१ सम्म १९औं एसियाली खेलकुद हुँदैछ ।

नेपालले एसियाली खेलकुदमा अहिलेसम्म स्वर्ण जित्न सकेको छैन । दुई राजत र २२ कांस्य पदक जितेको छ । तर, पछिल्लो तीन संस्करण हेर्ने हो भने नेपाल मुस्किलले एक–एक पदकमा समेटिएको छ । चार वर्षअघि इण्डोनेसियामा भएको १८औं एसियाली खेलकुदमा पहिलोपल्ट समावेश प्याराग्लाइडिङले रजत जितेर पदकको खडेरी टारिदिएको थियो । त्यसअघि २०१४ मा करातेकी विमला तामाङ र २०१० मा बक्सिङका दीपक महर्जनले कांस्य पदक जितेका थिए । यी पदकहरु देशको प्राथमिकताबाट भन्दा पनि खेलाडीको क्षमताले जितिएको थियो ।

नेपालले सन् १९५१ देखि सुरु भएको एसियाली खेलकुदको पहिलो संस्करणदेखि नै सहभागिता जनाउन थालेको हो । सन् १९८६ को सियोल एसियाडदेखि नेपालले पदक जित्न थालेको हो । त्यसयता नेपालको प्रदर्शन लगातार खस्कँदो छ । स्तरबृद्धिका लागि विशेष तयारी र लगानी हुन सकेको छैन ।

एसियाली खेलकुदका लागि ५ महिनाको तयारी समय बाँकी छ । नेपालले प्रतियोगितालक्षित तयारी अहिलेसम्म सुरु गरेको छैन । गत वैशाखदेखि असारसँग एसियाली खेलकुदका लागि भनेर पहिलो चरणको छनोट र ४० दिनको विशेष तयारी प्रशिक्षण सुरु भएको थियो । साउनदेखि घरेलु प्रतियोगितामा केन्द्रित हुनु, कात्तिकमा नवौं राष्ट्रिय खेलकुद र मंसिरमा प्रदेश र संघको निर्वाचनका कारण एसियाडको तयारी नभएको राखेप बताउँछ । माघ अन्तिमदेखि सुरु गर्ने तयारी भएको प्रशिक्षण सरकारले बजेट रोक्का गरिदिँदा सञ्चालन गर्न नसकिएको राखेप सदस्यसचिव टंकलाल घिसिङले बताए ।

राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी संघका अध्यक्षसमेत रहेका करातेका प्रशिक्षक दीपक श्रेष्ठलाई अहिलेसम्म तयारी सुरु हुन नसकेको देख्दा यसपल्ट पनि झुक्किएर आएको पदकमै चित्त बुझाउने अवस्था आउँछ कि जस्तो लागेको छ ।

एसियाली खेलकुदका लागि भनेर कराते महासंघले खेलाडी छनोट गरी ४८ जनालाई अनौपचारिक प्रशिक्षण सुरु गरेको छ । राखेपको राष्ट्रिय टिम तयारी शाखा प्रमुख महेन्द्र राईले अहिलेसम्म करातेबाहेक कुनै पनि टिमको राष्ट्रिय छनोट नभएको जानकारी दिए । नेपालले यसपल्ट २३ खेल समावेश गर्ने निर्णय गरेको छ ।

‘एसियन गेम्स धेरै नै प्रतिस्पर्धात्मक भइसकेको छ । कराते, तेक्वान्दोजस्ता मार्शल आर्टका खेलमा एसिया नै पावर हाउस हो,’ करातेका सागमा दुई स्वर्ण विजेता दीपकले अनलाइनखबरसँग भने, ‘विगतदेखि अहिलेसम्मको तुलना गर्ने हो भने हाम्रो विकास दर धेरै नै सुस्त छ । केहि समय अघिसम्म हामीले सहजै हराएका देशहरु अहिले नयाँ शक्तिका रुपमा उदाएका छन् ।’

सरकारले एसियाडको तयारी खर्च दिएन

आर्थिक मितव्ययीतताका लागि भन्दै सरकारले माघयता सबै मन्त्रालयको बजेट रोक्ने निर्णय गरेको छ । एसियाली खेलकुदको तयारीका लागि सरकारले चालू आर्थिक वर्षमा विनियोजन गरेको १० करोड रुपैयाँ पनि त्यसमा परेसँगै राखेपले माघ २५ गतेदेखि राष्ट्रिय टिम तयारीको योजना प्रभावित भएको हो ।

बजेटको मध्यावधी समीक्षा (पुस मसान्त)पछि अर्थ मन्त्रालयले रातो किताबमा उल्लेख भए पनि दायित्व सृजना भइनसकेका र कार्यान्वयनका लागि कार्यविधि र निर्देशिका नबनिसकेका कार्यक्रमहरु अघि बढाउन आफूसँग पूर्व स्वीकृति लिनुपर्ने भन्दै परिपत्र गरेको थियो ।

राखेप नेतृत्वका अनुसार उनीहरुले माघ २५ देखि प्रशिक्षण योजना बनाएर बजेट निकाशाका लागि पत्राचार गर्दामात्र बजेट कटौती भएको थाहा पाएका थिए । सदस्यसचिव टंकलाल घिसिङले युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयमार्फत अर्थ मन्त्रालयमा समन्वय गरी २ करोड रुपैयाँ निकाशा गरिएको र त्यसबाट एसियाडका लागि प्रशिक्षण सुरु गर्ने तयारी भइरहेको बताए ।

‘नवौं राष्ट्रिय खेलकुद र निर्वाचनपछिको समयमा राष्ट्रिय टिमको प्रशिक्षण सुरु गर्ने निर्णय गरिराख्दा हामीसँग समन्वय नगरी बजेट रोक्का भयो । अहिले सीमित मात्रामा निकाशा भएको छ,’ उनले भने ।

अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताहरुको तयारीका लागि भनेर राखेपले गत वर्ष हाइ पफर्मेन्स कमिटी बनाएको थियो । यसअघि एसियाडका लागि सञ्चालित ४० दिने विशेष प्रशिक्षण कार्यक्रम सम्पन्न गरेको कमिटीले आसन्न प्रतियोगिताका लागि टिम तयारीमा भइरहेको ढिलाइले आफूहरुको प्रशिक्षण योजना नै असर पर्नसक्ने चिन्ता ब्यक्त गरेको छ ।

‘विडम्बना भनेकै खेलकुदलाई राज्यले बुझिदिएन । खेलकुद भनेको घर वा भवन निर्माण गर्दा आवश्यक निश्चित लगानीजस्तो होइन । यो एउटा लामो प्रक्रियाको प्रतिफल हो,’ कमिटीका प्रवक्ता हिमालराज दाहालले भने, ‘एसियाडका लागि राष्ट्रिय टिमको प्रशिक्षण ढिला भइसकेको छ । हामीले वैशाखसम्म पनि टिम तयारी सुरु गर्न सकेनौं भने प्रशिक्षण योजनामै असर पर्छ ।’

उनका अनुसार निरन्तरता दिन नसक्दा यसअघिको प्रशिक्षणको औचित्य नै सकिने अवस्था हुन लागेको छ । स्तरीय र नियमित प्रशिक्षण नहुँदा खेलाडीका लागि अत्यावश्यक स्ट्रेन्थ र इण्डोरेन्स स्तर खस्कँदै जान्छ । त्यसलाई पुरानै अवस्थामा ल्याउन लामो समय लाग्छ । त्यसबाहेक प्राविधिक स्तरबृद्धि र एक्स्पोजरको आवश्यकता पनि उत्तिकै रहन्छ ।

प्रवक्ता दाहालले बजेटकै कारण अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धाका लागि तयारीमा सम्झौता गर्न नसकिनेसमेत प्रष्ट पारे । ‘बजेट पुग्दैन भन्दैमा हामीले निश्चित मापदण्डलाई तलमाथि गरेर प्रशिक्षण सञ्चालन गर्न हुँदैन । यो भनेको लामो समयको तयारी हो । बजेट व्यवस्थापन गर्ने काम राखेप र मन्त्रालयको हो । तर, प्रशिक्षण नतिजाका लागि गरिन्छ । नतिजा नआउने प्रशिक्षण गरेर के अर्थ रह्यो र ।’

हाइ पफर्मेन्स कमिटीले गत जेठ असारमा सन्चालन गरिएको ४० दिने प्रशिक्षणमा सहभागीमध्ये ८० प्रतिशत खेलाडीले निरन्तरता पाउने अपेक्षा गरेको छ । यद्यपी सम्बन्धित संघहरुले टिम छनोट गर्न बाँकी नै छ । प्रशिक्षण कार्यक्रम निरन्तरता नहुने भए पनि त्यतिबेला लिइएको फिजिकल फिटनेस परीक्षणले भने निरन्तरता पाउने प्रवक्ता दाहालले जनाए । पर्याप्त तयारी र एक्स्पोजर नहुँदा अवश्य पनि खेलाडीको आत्मविश्वासमा असर पर्छ । व्यवसायिक खेलाडीहरुले आफ्नो नियमित प्रशिक्षण र फिटनेस कायम राखिरहेका छन् । तर, ठूला प्रतियोगिताका लागि उनीहरुलाई विशेष ख्यालको आवश्यकता रहन्छ ।

एसियाडको रणनीतिक तयारी निरन्तर छ : सदस्यसचिव

टंकलाल घिसिङले राखेप सदस्यसचिवको जिम्मेवारी लिँदै गर्दा एसियाली खेलकुद आफ्नो प्राथमिकतामा रहने बताएका थिए । प्रतियोगिताको पाँच महिना समय बाँकी रहँदा एकमुष्ट तयारी सञ्चालन हुन नसके पनि आफूहरु रणनीतिक तयारीमा लामो समयदेखि नै रहेको उनको दावी छ ।

बक्सिङ, महिला भलिबल, महिला फुटबल, एथ्लेटिक्स, कराते, तेक्वान्दो, गल्फ लगायतका रणनीतिक खेलहरु अन्तर्राष्ट्रिय क्यालेण्डरमा व्यस्त रहेको र खेलाडीको प्रशिक्षण निरन्तर भइरहेको सदस्यसचिवले बताए । ‘यो पनि त एसियाड कै तयारीको एउटा हिस्सा हो नि,’ घिसिङले अनलाइनखबरसँग भने ।

उनले विशेष तयारीका लागि राखेप जिम्मेवार रहेको प्रतिवद्धता व्यक्त गरे । रणनीतिक महत्वका खेलहरुका लागि स्तरीय विदेशी प्रशिक्षक झिकाउने, खेलाडीलाई विदेशमा प्रशिक्षणका लागि पठाउने र स्तरीय अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा पठाएर एक्स्पोजर दिलाउने विषयमा सम्बन्धित खेल संघहरुसँग सहकार्य र समन्वय भइरहेको उनले जनाए ।

नीतिगत रुपमा संघहरुसँग समस्या भए पनि त्यसको असर राष्ट्रिय खेलाडीको प्रशिक्षण, एक्स्पोजर र सहभागितामा पर्न नदिन राखेप सचेत रहेकोसमेत सदस्यसचिवको बताए ।

‘हामी परम्परागत रुपमा एकीकृत र एकमुस्ट रुपमा प्रशिक्षण सुरु गर्ने भनेर कार्यक्रम सुरु गर्न गइरहेका छैनौं,’ सदस्यसचिव घिसिङ भन्छन्, ‘कतिपय खेलहरुको अहिले भइरहेकै छ । केहि खेलहरु तयारीमा छन् । वैशाख पहिलो सातादेखि बाँकी सबै खेलहरुको प्रशिक्षण सुरु भइसक्छ ।’

सुरुवातमा २ करोड विनियोजन भए पनि तयारी सुरु गर्दैगर्दा थप बजेट निकाशा हुनेमा राखेप आशावादी छ । थप निकाशा नभएको अवस्थामा श्रोत व्यवस्थापन गरेर भए पनि तयारीमा थप असर पर्न नदिने सदस्यसचिवले बताए । उनका अनुसार राष्ट्रिय खेलाडी र उनीहरुको प्रशिक्षणलाई हाइ पफर्मेन्स कमिटीले पनि निगरानी गरिरहेको छ । गल्फका सुवास तामाङ, बक्सिङकी सुष्मा तामाङ, एथलेटिक्सकी सन्तोषी श्रेष्ठ, ब्याडमिन्टनका प्रिन्स दाहाललगायतका व्यावसायिक खेलाडीहरुले एसियाड तयारी सुरु गरिसकेको बताए ।

एसियाली खेलकुदमा नेपाल सहभागी हुने खेल

एथलेटिक्स, बक्सिङ, तेक्वान्दो, कराते, साइक्लिङ, महिला फुटबल, गल्फ, कुस्ती, भारोत्तोलन, जुडो, ट्रायथोलन, उसु, आर्चरी, बास्केटबल, महिला कवड्डी, फेन्सिङ, महिला ह्याण्डबल, टेवलटेनिस, महिला भलिबल, पुरुष क्रिकेट, ब्याडमिन्टन, पौडी र सुटिङ ।