+

बच्चाको दूधे दाँत निकाल्ने सही समय र तरिका जान्नुपर्छ

२०८० साउन  १० गते ११:५३ २०८० साउन १० गते ११:५३
Shares
बच्चाको दूधे दाँत निकाल्ने सही समय र तरिका जान्नुपर्छ

बच्चाको दाँत कहिले झर्छ भन्ने प्रश्नमा हरेक आमाबाबु अलिकति अलमलमा हुन्छन् । बच्चाहरुमा दाँत आउने, वृद्धि हुँदै दूधे दाँत फुक्लिने र स्थायी दाँत आउने एक जटिल प्रक्रिया भएकाले अभिभावकले यो समय विशेष निगरानी राख्नुपर्छ ।

दाँत निकाल्दिने सही समय थाहा नहुँदा बालबालिकाको दाँत बिग्रिने सम्भावना हुनुका साथै अन्य दाँत आउन समस्या हुन सक्छ । यस्तोमा दूधे दाँत कहिले र कसरी फुकाल्ने भन्नेमा थाहा हुनु आवश्यक छ ।

जन्मिएको ६ महिनामा पलाएर १२ वर्षमा फेरिन्छ

बच्चाको दाँत ६ महिनाको उमेरमा आउन सुरु भएर तीन वर्षमा पूरा हुन्छ । बालबालिकामा २० वटा दाँत हुन्छन् । यी दाँतलाई दूधे दाँत पनि भनिन्छ । जसमा चारवटा दाँत बुद्धिबंगारा हुन्छ, जुन परिवर्तन हुँदैनन् । अगाडिको तलमाथि र दायाँबायाँको दाँत हुँदै ६ वर्षदेखि १३ वर्षसम्म क्रमैसँग २० वटै दाँत फेरिएर नयाँ आउँछ ।

दूधे दाँत फुकाल्दा अभिभावकले धेरै कुरामा ख्याल गर्नुपर्ने हुन्छ । दाँत हल्लिनुअगावै फुकाल्ने वा दाँत ढिलो फुकाल्नु दुवै दन्त स्वास्थ्यको हिसाबले सही होइन । समयअगावै दाँत निकाल्यो भने गिजामा हुने हड्डीमा बोसो नहुन सक्छ । वरपरको दाँतले ठाउँ पाउँछ र त्यस ठाउँतर्फ ढल्किने गर्छ । नतिजा भित्रबाट आउने अर्को दाँत बाङ्गोटिङ्गो हुन पुग्छ । यसले अरु दाँतलाई पनि असर गर्छ ।

त्यस्तै ढिला गर्दा पहिलाको दाँत पनि ननिस्कने र नयाँ दाँत पनि आउने गर्दा दाँतको स्वरूप बिग्रिने गर्छ । दाँत बिग्रिएर सुई लगाएर निकाल्न पर्ने अवस्था हुन्छ ।

दाँत निकाल्ने सही समय

दाँत फुत्किने आफ्नै समय हुन्छ । सामान्यतया ६ वर्षदेखि आठ वर्षसम्म अगाडिका तल र माथिको दाँत झर्नुपर्छ । आठ वर्षपछि कुकुर दाँत,  त्यसपछिका दाँतहरु ११ वर्षदेखि १४ वर्षसम्म झर्नुपर्छ । १५ वर्षको उमेरदेखि १८ वर्षको उमेरमा बुद्धि बंगारो दाँत आउँछन् । यी दाँतहरुले हड्डी बढ्न र विकास हुन मद्दत गर्छ । दाँत समयमा निकालिएन भने हड्डीको विकासमा असर पुर्‍याउँछ ।

दूधेदाँतको जरालाई अर्को पटक उम्रिने दाँतले भित्रबाट खियाउँदै गएको हुन्छ । जरा खिइँदै गएपछि आफैं सानो हुन्छ र हल्लिन थाल्छ । धेरै खिएपछि लिरिलिरी हल्लिन थाल्छ, तब मात्र निकाल्नुपर्छ ।

निकाल्ने कसरी ?

दाँत चिकित्सकबाट मात्र निकाल्नुपर्छ । जथाभावी निकाल्दा दाँतमा संक्रमण हुने, भाँचिने सम्भावना हुन्छ । दन्त चिकित्सकले दाँत निकाल्ने उपयुक्त समय, सही ढंगले जराबाट दाँत आएको छ कि छैन हेरेर मात्र निकाल्ने गर्छन् । त्यसको लागि नियमित रुपमा ६ वर्षको उमेरदेखि नै दाँतको परीक्षण गराउनुपर्छ । यसले दाँत कहिले फुकाल्दा उचित हुन्छ भन्ने मात्र निर्क्योल गर्दैन, दाँतमा कीरा लागेको, टुक्रिएको, फोहोर हुने लगायत समस्या पत्ता लाग्छ ।

दन्त चिकित्सकले पहिला दाँतको एक्सरेबाट हेरेर दाँत निस्किने बेला भएको, दाँत कुन अवस्थामा आइरहेको छ र स्पेस कस्तो छ भनेर हेरिन्छ । त्यही अनुसार दाँत निकालिन्छ । दाँत आफैं झर्ने अवस्था छ भने निकाल्नु आवश्यक हुँदैन । तर समय भइसकेको छ भने चिकित्सकले आफैं निकाल्दिन सक्छन् । यद्यपि चिकित्सकको सल्लाहअनुसार घरमै पनि समय भइसकेको दाँत झिक्न मिल्छ ।

बाङ्गोटिङ्गो दाँत आउनुको कारण

समयमा दाँत ननिकाल्नु, गिजाको ठाउँ कम हुनु, वंशाणुगत, जथाभावी दाँत निकाल्नुलगायत कारणले बाङ्गोटिङ्गो दाँत आउने गर्छ । दाँत स्वस्थ होस् तर बाङ्गोटिङ्गो नहोस् भन्नका लागि अभिभावकले दैनिक दुईपटक ब्रस अनिवार्य गर्न लगाउने, ६ वर्ष पुगेपछि नियमित रुपमा दन्त परीक्षण गराउनुपर्छ । दाँत आउने जाने प्रक्रियामै दाँतको परीक्षण गराएर बाङ्गोटिङ्गो हुने सम्भावना भए त्यसको पनि उपचार आवश्यक अनुसार गर्न सम्भव छ । दाँत निकाल्नेबेला पहिले नै परीक्षण गरेर योजनाबद्ध रुपमा उपचार गर्न सकियो भने छिट्टै दाँत सच्याउन सकिन्छ ।

धे दाकीरा लागेमा पनि झिक्न सकिन्छ ?

धेरैजसो बालबालिकामा दूधे दाँतमा खानपान र सरसफाइमा ध्यान नदिंदा कीरा लाग्ने सम्भावना हुन्छ । धेरैजसो अभिभावकले निस्कने दाँत हो भन्दै निकाल्न बल गरेको पनि पाइन्छ । तर दूधे दाँतमा कीरा लाग्यो भने पनि दाँत जोगाउन आवश्यक छ । यस्तोमा दाँतमा सिमेन्ट भर्न सकिन्छ ।

बच्चाको दाँत समयमै झरेन भने ?

बच्चाको स्थायी दाँत समयमै ननिकाल्दा चिन्ताको कारण बन्छ । दाँत निस्किएन वा ढिला निस्किएमा त्यो दाँतले त्यही ठाउँमा पलाएको स्थायी दाँतलाई असर गर्छ । यो प्राय: दाँत निक्लिने ठाउँ नपाउँदा हुन्छ ।   त्यस्तै, गिजामा धेरै खाली हुँदा पनि दाँत गलत ढंगले विकास हुने जोखिम हुन्छ ।

दाँत झिक्ने प्रक्रिया

सामान्य अवस्थामा दाँतलाई लोकल एनेसथेसिया दिएर निकालिन्छ । दाँतको जरा लामो छ भने जरासम्म नदुख्ने सुई लगाएर निकालिन्छ ।

दाँत निकालेपछि के गर्ने ?

दाँत निकालेपछि गिजाबाट रगत निस्कन्छ । रगत रोक्न कपास वा ओसिलो कपडा रगत आएको ठाउँमा दुई घण्टासम्म राख्नुपर्छ । रगत रोकिएन भने चिसो वस्तुले गिजा सेक्ने गर्नुपर्छ । कपास निकालेपछि हल्का मनतातो पानीले कुल्ला गर्न सकिन्छ । त्यो दिन गिलो खानेकुरा खान दिनुपर्छ । बेलुकादेखि ब्रस गर्न सकिन्छ । सम्भव भए अर्को दिन चिकित्सकलाई देखाउन उचित हुन्छ । कहिलेकाहीं अन्य रोग वा वंशाणुगत कारणले रगत नरोकिन सक्छ, त्यस्तोमा तुरुन्त चिकित्सकलाई देखाउनुपर्छ ।

(वरिष्ठ दन्त चिकित्सक डा. घिमिरे ओम समाज डेन्टल अस्पतालमा कार्यरत छन् । उनीसँग अनलाइनखबरकर्मी मनिषा थापाले गरेको कुराकानीमा आधारित)

डा. सुवास घिमिरे दाँत बालबच्चा
डा. सुवास घिमिरे
लेखक
डा. सुवास घिमिरे
ओरल म्याक्जिलोफेसियल सर्जन

नेपाल मेडिकल काउन्सिल दर्ता नम्बर : ७२२८ बीडीएस, एमडीएस ओम समाज डेन्टल अस्पतालका अध्यक्ष

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

डा.अरुण शाहीले पाए ‘एक्सेलेन्स इन ग्लोबल क्यान्सर सर्भिस’ अवार्ड

डा.अरुण शाहीले पाए ‘एक्सेलेन्स इन ग्लोबल क्यान्सर सर्भिस’ अवार्ड

वर्तमान संकटले उब्जाएको मनोसामाजिक असरलाई कसरी कम गर्ने ?

वर्तमान संकटले उब्जाएको मनोसामाजिक असरलाई कसरी कम गर्ने ?

मधुमेहका कारण पिसाबमा रगत आउँछ ?

मधुमेहका कारण पिसाबमा रगत आउँछ ?

देश बिरामी भएका बेला स्वास्थ्य मन्त्री को ? चर्चित होइन राम्रो रोजौं

देश बिरामी भएका बेला स्वास्थ्य मन्त्री को ? चर्चित होइन राम्रो रोजौं

पोस्टमार्टमबाट आन्दोलनमा मृत्यु भएकाको कसरी पहिचान हुन्छ ?

पोस्टमार्टमबाट आन्दोलनमा मृत्यु भएकाको कसरी पहिचान हुन्छ ?

हाम्रा केही बानी, जसलाई सुधार्न सके स्वास्थ्य राम्रो बनाउन सकिन्छ

हाम्रा केही बानी, जसलाई सुधार्न सके स्वास्थ्य राम्रो बनाउन सकिन्छ