+

बच्चालाई कस्तो अवस्थामा लगाउने टिटानस खोप ?  

२०८१ असोज  २२ गते १४:१५ २०८१ असोज २२ गते १४:१५
बच्चालाई कस्तो अवस्थामा लगाउने टिटानस खोप ?  

टिटानस एक गम्भीर र प्राणघातक रोग हो । जसको खोप बालबालिकाको सुरक्षाका लागि अनिवार्य मानिन्छ । यो रोग प्रायः माटो, धुलो वा फोहोर वस्तुमा पाइने टिटानस ब्याक्टेरियाबाट सर्छ, जुन चोटपटकबाट शरीरमा प्रवेश पाउँछ ।

टिटानसका जीवाणु शरीरभित्र वर्षौंसम्म बाँचिरहन सक्छन् । यसले उत्पादन गर्ने टिटानोस्पाज्मिन पदार्थले हाम्रो स्नायु प्रणाली, मस्तिष्क र मांसपेशीमाथि नराम्रो असर पार्ने देखिन्छ । यी कीटाणुलाई २० मिनेटसम्म पानीमा उमाल्दा पनि मर्दैनन् । घाउचोटको माध्यमबाट शरीरभित्र प्रवेश गरेपछि कीटाणु सक्रिय हुन थाल्छन् ।

टिटानसका लक्षण

टिटानसका जीवाणु शरीरभित्र प्रवेश गरेको एक-दुई हप्तापछि लक्षण देखिन्छ । ज्वरो आउने, पखाला लाग्ने, टाउको दुख्ने समस्या हुन्छ । बङ्गाराको मांसपेशी कडा हुने र मुख खोल्न तथा बन्द गर्न गाह्रो हुने, खाना खान, पेय पदार्थ पिउन गाह्रो हुने, पेट साह्रो हुने, शरीरको पछाडिको मांसपेशी खुम्चिने जस्ता समस्या देखिन्छन् । मांसपेशीमा पीडा बढ्दै जाने, श्वासप्रश्वास छिटो छिटो हुने तथा श्वास फेर्न अप्ठेरो हुने, धेरै पसिना आउने, रक्तचाप बढ्ने जस्ता समस्या पनि टिटानसका लक्षण हुन् ।

कस्तो अवस्थामा लगाउनुपर्छ खोप ?

कुनै कारणवश चोट लाग्दा, जनावरले टोक्दा वा कुनै धारिलो हतियारले काटेमा टिटानसको खोप लगाउने सल्लाह दिइन्छ । अझ खिया लागेको हतियारले चोट लागेमा टिटानसको खोप लगाउनैपर्छ भनिन्छ ।

टिटानसको एन्टिटक्सिन खोपले शरीरभित्र ब्याक्टेरियाले पैदा गरेको विषादलाई निष्फल बनाउन र मांसपेशीको कडापन र पीडा हटाउन मद्दत गर्छ । टिटानसको खोप अस्पताल, स्वास्थ्य चौकी र सामान्य औषधि पसलमा पनि उपलब्ध हुन्छ । त्यसैले केही कारण चोटपटक लागेमा नजिकैको औषधि पसलमै गएर पनि यो खोप लगाउन सकिन्छ ।

टिटानस खोपका बारेमा साधरणतया उठ्ने प्रश्नहरू र त्यसको उत्तर :

मेरो बच्चा चार वर्षको भयो, के उसलाई टिटानस खोप लगाउनुपर्छ ?

– यदि बच्चाले नियमित खोप तालिका अनुसार डिपीटी (डिप्थेरिया, टिटनेस, पर्टुसिस) खोप लगाइसकेको छ भने उसले टिटानसको राम्रो सुरक्षा पाएको हुन्छ । सामान्यतया यो खोप २ महिना, ४ महिना, ६ महिना र १८ महिनामा दिइन्छ । पाँच वर्षको उमेरमा थप बुस्टर डोज दिन सिफारिस गरिन्छ । बच्चाले खोपको कुनै डोज छुटाएको भए तुरुन्त चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुपर्छ ।

बच्चालाई चोटपटक लागेको छ, टिटानस खोप लगाउनुपर्छ ?

– यदि बच्चालाई चोट लागेको छ, विशेषगरी फोहोर वा धुलो भएको वस्तुले चोट लागेको हो भने चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ । गहिरो वा काटिएको घाउहरूमा टिटानस संक्रमणको उच्च जोखिम हुन्छ । यदि बच्चाले पछिल्लो पाँच वर्षभित्र बुस्टर डोज पाएको छैन भने चिकित्सकले टिटानस टोक्सोइड वा टिटनेस इम्युनोग्लोबुलिन दिन सिफारिस गर्न सक्छन् ।

टिटानस खोप कुनकुन उमेरमा दिनुपर्छ ?

नेपालमा टिटानस खोप बालबालिकालाई पाँच चरणमा दिइन्छ ।

पहिलो डोज : २ महिना

दोस्रो डोज : ४ महिना

तेस्रो डोज : ६ महिना

बुस्टर डोज : १८ महिना

अर्को बुस्टर डोज : ५ वर्षको उमेरमा

टिटानस खोप किन आवश्यक छ ?

टिटानस एक यस्तो रोग हो, जसको कुनै निश्चित उपचार छैन । यसबाट मांसपेशीहरूको असह्य पीडा, झट्का र श्वासप्रश्वासमा समस्या हुनसक्छ । टिटानस खोप नै यसबाट बच्न सक्ने एक मात्र सुरक्षित उपाय हो । खोपले शरीरलाई टिटानस ब्याक्टेरियाबाट सुरक्षित राख्ने एन्टिबडी उत्पादन गर्न मद्दत गर्छ । टिटानस खोप सामान्यतया औषधि पसलमा ५० देखि ६० रुपैयाँमा लगाउन सकिन्छ ।

चोट लाग्दा के गरेर टिटानसबाट बच्न सकिन्छ ?

चोट लागेपछि घाउ तुरुन्तै सफा गर्नु र उचित रूपमा उपचार गर्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ । यदि घाउ गहिरो छ वा माटो-धुलोले संक्रमित भएको छ भने तुरुन्त चिकित्सकसँग परामर्श लिनुपर्छ । चिकित्सकले खोप लगाउन आवश्यक भए समयमै लगाउन सिफारिस गर्छन् ।

घाउ टिटानस डा. बाबुराम पाण्डे बालबालिका

धेरै कमेन्ट गरिएका

डा. बाबुराम पाण्डे
लेखक
डा. बाबुराम पाण्डे
बालरोग विशेषज्ञ

डा. पाण्डे हाल राप्ती एकेडेमी अफ हेल्थ साइन्सेसमा कार्यरत छन् । बालरोगमा एमडी गरेका उनको नेपाल मेडिकल काउन्सिल दर्ता नम्बर २२७७९ हो ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

अहिलेका पाठ्यक्रमले बालबालिकालाई सजाय दिन्छ, खुशी हुन सिकाउँदैन

अहिलेका पाठ्यक्रमले बालबालिकालाई सजाय दिन्छ, खुशी हुन सिकाउँदैन

खानेकुरामा मिठास भर्ने ‘कर्न सिरप’ कति स्वस्थकर ?

खानेकुरामा मिठास भर्ने ‘कर्न सिरप’ कति स्वस्थकर ?

यी पाँच कुरा, जसले मस्तिष्कको कार्य-क्षमता बढाउँछ

यी पाँच कुरा, जसले मस्तिष्कको कार्य-क्षमता बढाउँछ

शरीरलाई नभई हुन्न नुन, तर कति ?

शरीरलाई नभई हुन्न नुन, तर कति ?

शौचालयमा हुनसक्छ मस्तिष्कघात, कस्तो अवस्थामा बाँच्न सम्भव ? (भिडियो)

शौचालयमा हुनसक्छ मस्तिष्कघात, कस्तो अवस्थामा बाँच्न सम्भव ? (भिडियो)

दशैं लगत्तै किन अस्पतालमा कोलेस्टेरोलको बिरामी बढ्छ ?

दशैं लगत्तै किन अस्पतालमा कोलेस्टेरोलको बिरामी बढ्छ ?