+

शरीरलाई नभई हुन्न नुन, तर कति ?

२०८१ असोज  ३० गते १७:५६ २०८१ असोज ३० गते १७:५६
शरीरलाई नभई हुन्न नुन, तर कति ?

नुनले स्वाद मात्र होइन, शरीरलाई स्वस्थ राख्न पनि महत्वपुर्ण छ ।

नुनमा सोडियम हुन्छ । यसले शरीरमा पानीको मात्रा सन्तुलित राख्छ । साथै यसले कोषिकाहरुमा पोषक तत्व अवशेषित गर्न पनि मद्दत गर्छ ।

कोषिकालाई सक्रिय राख्न मात्र नभई मस्तिष्क, मेरुदण्ड र मांसपेशीको लागि नुन जरुरी हुन्छ ।

नुनमा कुन पोषकतत्व हुन्छ ?

नुन एक प्रकारको रासायनिक तत्व हो । यसमा केही सूक्ष्म तत्वहरु हुन्छन् । नुनमा मूख्यत सोडियम, कोलोराइड हुन्छ ।

यसले शरीरमा सोडियमको मात्रा कायम राख्छ । मांसपेशी, स्नायुतन्त्र, तरल पदार्थ आदिलाई सन्तुलनमा राख्न पनि नुनमा पाइने तत्वले विशेष भूमिका खेलिरहेको हुन्छ ।

‘नुनको कमीले ज्यान लिन्छ’

अमेरिकाको रटगर्स यूनिभर्सिटीका न्यूट्रिशनल साइन्सेसका प्रोफेसर पल ब्रेसलिनका अनुसार नुनबाट पाइने सोडियमको कमीले मृत्युको मुखमा धकेल्छ ।

उनी भन्छन्, ‘पर्याप्त मात्रामा सोडियम शरीरमा पुगेन भने हाम्रो मृत्यु पनि हुनसक्छ । सोडियमको कमीले हेपोनेट्रेमिया हुन सक्छ । जसकारण भ्रम, उल्टी, चिडचिडापन र कोमामा जानेसम्मको गम्भीर अवस्था आउन सक्छ ।’

कति खाने नुन ?

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार नियमित रुपमा खानामा ५ ग्राम नुन अनिवार्य खानुपर्छ । ५ ग्राममा दुई ग्राम सोडियम हुन्छ । जुन एक चम्चा बराबर हो ।

तर, विश्व स्तरमा हेर्ने हो भने औशतमा ११ ग्राम नुन सेवन गर्छन । जसले मुटु रोग, ग्यास्ट्रिक  क्यान्सर, अस्टियोपोरोसिस, मोटोपना र मिर्गौला रोगको जोखिम गराउँछ ।

छालाको चमक घटाउने, संक्रमण बढाउने, छालाको प्रतिरोधात्मक क्षमता कम गर्ने, एलर्जी हुने जस्ता समस्या आउन सक्छ  ।

नुन सिधै रगतमा जाने हुँदा बढी हुँदा मिर्गौला, फोक्सो र कलेजो तीनवटै अंग थाक्छन् । जसकारण शरीरले चाहिने भन्दा बढी पानी माग्छ । त्यही अनुसारको पानी खाने र पिसाबबाट जाने हुँदा शरीरले आराम गर्न पाइरहेको हुँदैन ।

डब्लुएचओका अनुसार अत्याधिक नुन गरेकै कारण हरेक वर्ष १८ लाख मानिसको मृत्यु हुन्छ ।

नुनका प्रमुख उपभोक्ता

धेरै देशहरूमा नुन प्रशोधित खानेकुरामा लागि अत्यधिक खपत हुन्छ  । तर, यसका पछाडि ऐतिहासिक कारण पनि हुन सक्छन् ।

कजाकिस्तानका मानिसहरूले हरेक दिन लगभग १७ ग्राम नुन खपत गर्छन्, जुन सिफारिस गरिएको मात्रा भन्दा तीन गुणा बढी हो ।

शरीरमा नुनको प्रभाव

जब हामीले नुन खान्छौं, त्यो स्वाद हाम्रो जिब्रो र घाँटीको नरम तालुले महसुस गर्छ ।

प्रोफेसर ब्रेस्लिन भन्छन्, ‘नुनले हाम्रो शरीर र मस्तिष्कलाई ऊर्जा प्रदान गर्छ ।’

सोडियमले शरीरमा क्रिस्टलहरू बनाउँछ, जुन र्‍यालमा पग्लन्छ । र, कोषिकाहरूमा प्रवेश गरी तिनीहरूलाई सक्रिय बनाउँछ । तिनीहरूले सानो विद्युतीय स्पार्क उत्पादन गर्छन् ।

उनका अनुसार नुनले हाम्रो विचार र संवेदनालाई उत्तेजित गर्ने विद्युतीय संकेतहरू पठाउँछ । यसरी हाम्रो शरीर र मस्तिष्क पनि उत्तेजित हुन्छ ।

 कति नुनलाई बढी मान्ने ?

शरीरमा नुन स्तरको सही प्रभाव व्यक्तिको आनुवंशिक बनावटमा निर्भर हुन्छ । विश्वभर एक अर्बभन्दा बढी मानिस उच्च रक्तचापबाट पीडित छन् । नुन सेवन कम गर्नाले यसलाई रोक्न र उपचार गर्न मद्दत गर्न सक्छ ।

अष्ट्रेलियाको न्युक्यासल युनिभर्सिटीका पोषण र आहारविज्ञानका प्राध्यापक क्लेयर कोलिन्स भन्छिन्, ‘जब शरीरमा धेरै नुन हुन्छ, शरीरले सबैभन्दा पहिले यसलाई पातलो पारेर पानीलाई यथावत राख्छ । सो तरल पदार्थलाई चौतर्फी पम्प गर्नको लागि रक्तचाप बढाउँछ ।’

फलस्वरुप रक्त कोषिका कमजोर हुने र मस्तिष्कको नसा कमजोर भइ फुटेर मस्तिष्कघात समेत हुन सक्ने उनी बताउँछिन् ।

स्वास्थ्यबारे सचेत हुँदै बेलायतले नुनको खपत घटाएर औसत प्रति दिन लगभग आठ ग्राममा झरेको छ । खाद्य उत्पादकहरूलाई नुन स्तर घटाउन बाध्य पार्ने नियमहरूले यो कटौतीलाई मद्दत गरेको थियो ।

विभिन्न देशहरूमा नुन खपतको निर्धारित मात्रा फरक हुन्छ ।

पिसाब परीक्षणले पनि शरीरमा नुन धेरै छ वा कम छ भनेर पत्ता लगाउन सक्छ ।

नुन सेवनको अनुमान लगाउन मद्दत गर्न खानाको लेबलमा देखाइएको सोडियम सामग्री गणना गर्ने एप प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

शरीरमा नुनको मात्रा पत्ता लगाउने कुनै एक विशेष रूपमा सही विधि छैन, तर प्रत्येक विधि एक उपयोगी सूचक हुन सक्छ ।

नुन कम गर्ने उपाय

खानामा नुनको मात्रा घटाउन सजिलो छैन । तर, दिनहुँ खानामा थोरै थोरै कम गर्दै जाँदा स्वादमा त्यति फरकपन आउँदैन ।

त्यस्तै, प्रशोधित खानेकुरामा अत्याधिक नुन राखिएको हुन्छ । ती खानेकुरा सकेसम्म नखानु वा कम खानु उचित हुन्छ ।

नुनले दिने पोषणका लागि प्राकृतिक खानेकुराबाट नै प्राप्त हुने भएकाले नुनको धेरै प्रयोग गर्नु आवश्यक देखिंदैन ।

यसको नियन्त्रणका लागि एउटा तरकारीमा आवश्यक नुन राख्ने र अर्कोमा कम वा राख्दै नराख्ने गर्न सकिन्छ ।

नुन खाँदा सकेसम्म हिमाली क्षेत्रमा बनेको खानुपर्छ, जसलाई बीरेनुन, सीधेनुन भनिन्छ । यस्ता नुन खाने बानी गर्दा शरीरलाई फाइदा पुग्छ ।

–बिबिसीबाट

नुन

धेरै कमेन्ट गरिएका

लेखक
अनलाइनखबर
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

अहिलेका पाठ्यक्रमले बालबालिकालाई सजाय दिन्छ, खुशी हुन सिकाउँदैन

अहिलेका पाठ्यक्रमले बालबालिकालाई सजाय दिन्छ, खुशी हुन सिकाउँदैन

खानेकुरामा मिठास भर्ने ‘कर्न सिरप’ कति स्वस्थकर ?

खानेकुरामा मिठास भर्ने ‘कर्न सिरप’ कति स्वस्थकर ?

यी पाँच कुरा, जसले मस्तिष्कको कार्य-क्षमता बढाउँछ

यी पाँच कुरा, जसले मस्तिष्कको कार्य-क्षमता बढाउँछ

शरीरलाई नभई हुन्न नुन, तर कति ?

शरीरलाई नभई हुन्न नुन, तर कति ?

शौचालयमा हुनसक्छ मस्तिष्कघात, कस्तो अवस्थामा बाँच्न सम्भव ? (भिडियो)

शौचालयमा हुनसक्छ मस्तिष्कघात, कस्तो अवस्थामा बाँच्न सम्भव ? (भिडियो)

दशैं लगत्तै किन अस्पतालमा कोलेस्टेरोलको बिरामी बढ्छ ?

दशैं लगत्तै किन अस्पतालमा कोलेस्टेरोलको बिरामी बढ्छ ?