+
+

किताबखानाका घुस्याहा अधिकृत, जसको पैसा डसनामुनि भेटिन्थ्यो

ताहाचलस्थित शिक्षक किताबखाना शिक्षा सेवाका कर्मचारीहरूमाझ भन्सार अड्डाको रूपमा परिचित छ । त्यहाँ पुग्न कुन हदसम्मको चलखेल र हर्कत हुन्थ्यो भन्ने उदाहरण हुन्, रंगेहात पक्राउ परेका शाखा अधिकृत प्रसाई ।

कृष्ण ज्ञवाली दिनेश गौतम कृष्ण ज्ञवाली, दिनेश गौतम
२०८१ पुष १९ गते २२:१८

१९ पुस, काठमाडौं । चार वर्षअघिको कुरा हो, ताहाचलस्थित शिक्षक किताबखानाका सवारीचालक सुरेश नेपालको क्वाटरमा सादा पोशाकको प्रहरी टोली पस्यो । खानतलासी गरेर हेर्दा खाटको डस्नामुनी ५२ हजार रुपैयाँ लुकाएको भेटियो । पैसा भेटिनासाथ उनले भने, ‘शाखा अधिकृत धनेश्वर प्रसाई र क्यान्टिन सञ्चालक सुदर्शन न्यौपानेले अह्राए अनुसार पैसा लिएर लुकाएको हुँ ।’

१५ माघ २०७७ मा घूससहित पक्राउ परेका तीन जनालाई अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगले विशेष अदालतमा भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गर्‍यो । ३१ असार २०७९ मा विशेष अदालतले भ्रष्टाचारको आरोपबाट सफाइ दिएपछि शाखा अधिकृत धनेश्वर प्रसाई फेरि त्यही कार्यालयमा पुरानै जिम्मेवारीमा फर्किए ।

करिब चार वर्षपछि उही कार्यालयमा, उस्तै आरोपमा उसैगरी घूस खाएको आरोपमा शाखा अधिकृत प्रसाई फेरि पक्राउ परे । यसपाली उनले लिएको घूस ६ गुणाले बढेको थियो । त्यतिबेला ५२ हजार घूस खाएको आरोप खेपेका उनी गत आइतबार तीन लाख रुपैयाँ घूससहित पक्राउ परे । आरोप थियो, ‘एक शिक्षकको पेन्सनपट्टा बनाइदिन घूस मागेको ।’

अख्तियारले विशेष अदालतबाट म्याद थपेर उनलाई थुनामा राखेको छ । र, अवकाश पाउने शिक्षकसँग घूस मागेको आरोपमा उनीसहित शिक्षक किताबखानाका उच्च अधिकारीहरूमाथि पनि अनुसन्धान गरिरहेको छ । अख्तियार स्रोतका अनुसार, सम्भवतः केही दिनमा राष्ट्रिय किताबखाना (शिक्षक) का अरु उच्च अधिकृत र उपमहानिर्देशकलाई पनि बयानमा बोलाउनेछ ।

पटके आरोपित

अख्तियार र विशेष अदालतको अभिलेख हेर्दा शाखा अधिकृत प्रसाई यसअघि नै भ्रष्टाचारको आरोपमा परेका देखिन्छन् भने त्यसअघि अर्को घूस प्रकरणमा जोडिएर साक्षी बनेका थिए ।

१५ भदौ २०७६ मा ताहाचलस्थित शिक्षक किताबखानाबाट शाखा अधिकृत अर्जुन पराजुली र नासु राजेन्द्रकुमार केसी १५ हजार घूस सहित पक्राउ परे । महोत्तरीको जनता माविकी एक अस्थायी शिक्षिकाले ‘गोल्डेन हेण्डसेक’ लिई राजीनामा दिन खोजेकी थिइन् ।

प्रशासनिक प्रक्रिया र झन्झटका कारण पेन्सनपट्टा बनाउने शिक्षकहरूको काम अल्मल्याउने, अनि घूस माग्ने गुनासोपछि अख्तियारको टोलीले शिक्षक किताबखाना पुगेर निगरानी गरिरहेको थियो । त्यसैक्रममा प्रसाई रंगेहात पक्राउ परेका हुन्

किताबखानाका कर्मचारीद्वय पराजुली र केसीले उनको काम ढिलो गरिदिए र घूस मागे । शाखा अधिकृत अर्जुन पराजुलीले ती शिक्षिकासँग ‘चिठी तयार छ, चिठी लिई जाने हो भने १५ हजार दिनुस्’ भनी हाकाहाकी घूस मागेका थिए ।

अख्तियारले विशेष अदालतमा मुद्दा दायर गर्‍यो । आफ्ना दुई सहकर्मीहरू रंगेहात घूस सहित पक्राउ परेको देखेका शाखा अधिकृत धनेश्वर प्रसाईलाई अख्तियारले साक्षी बनाएर लगेको थियो । उनले विशेष अदालतमा गएर ‘नासु राजेन्द्र केसीको र्‍याकबाट रकम बरामद भएको’ त बताए, साथसाथै उजुरीकर्तामाथि पनि आरोप लगाए । उनले बकपत्रमा भनेका थिए, ‘उजुरीकर्ता सेवाग्राही होइन । नियतले कार्यालयमा आए जस्तो लाग्छ ।’

आफ्ना साथीहरूले पक्राउ परेको करिब १७ महिनापछि शाखा अधिकृत धनेश्वर प्रसाई ५२ हजार रुपैयाँ सहित अरु दुई सहकर्मीहरूको साथमा पक्राउ परेका हुन् । अनिवार्य अवकाश हुँदै गरेका हेटौंडाका एक शिक्षकलाई उनले करकापमा पारेर काम रोकिदिएका थिए, अघि घूस मागेका थिए ।

हेटौडाका ती शिक्षकको सबै कागजात ठिकठाक थियो । उनले अवकाश हुँदा साढे ६ महिनाको बिरामी बिदाबापतको रकम पाउनुपर्ने थियो । ती शिक्षकले बिरामी बिदाबापत दैनिक ११ सय ६० रुपैयाँका दरले कुल २ लाख २६ हजार पाउनुपर्ने थियो । तर शाखा अधिकृत प्रसाईले बिदाको विवरण देखिने सक्कल रजिष्ट्रर (ढड्डा) नै चाहिन्छ भनी अल्मल्याउन थाले र अर्को व्यक्तिलाई भेट्न लगाए ।

९ वर्षदेखि शिक्षक किताबखानामा क्यान्टिन चलाएर बसेका सुदर्शन न्यौपानेले ती शिक्षकसँग काम बनाइदिने भए ५० हजार दिनु भनी घूस मागे । सँगै, काम गरेबापत उनलाई अलग्गै थप २ हजार दिनुपर्ने भयो । सुदर्शन न्यौपानेले भनेका थिए, ‘मेरो हातमा पैसा परेपछि तपाईंको कामको फाइल माग्न जान्छु, सही गर्नुहुन्छ, अनि मैले नै लिएर आउँछु । एक/डेढ घण्टामा काम सक्किहाल्छ ।’

पैसा दिएपछि किताबखानाका सवारीचालक सुरेश नेपालले किताबखाना परिसरभित्र रहेको आफ्नो क्वाटरको ओछ्यानमुनि ५२ हजार राखेको अवस्थामा अख्तियारको टोलीले फेला पारेको थियो । यहाँ उल्लेखित दुवै घटनामा विशेष अदालतले आरोपितहरूलाई सफाइ दियो ।

धनेश्वर प्रसाई, शिक्षक किताबखानाका कर्मचारी

रंगेहात घूसमा पक्राउ परेका व्यक्तिहरू विरुद्ध अख्तियारले उपलब्ध गराएको रकमलाई प्रमाण मान्न नसकिने भन्ने संवैधानिक इजलासको फैसलापछि विशेष अदालतले दुवै भ्रष्टाचारका घटनामा आरोपितहरूलाई सफाइ दिएको थियाे ।

शाखा अधिकृत धनेश्वर प्रसाई, शिक्षक किताबखानाका क्यान्टिन सञ्चालक सुदर्शन न्यौपाने र सवारीचालक सुरेश नेपालविरुद्ध अख्तियारले सर्वोच्च अदालतमा पुनरावेदन दर्ता गरेको छ । आफूविरुद्धको भ्रष्टाचार मुद्दा सर्वोच्च अदालतमा विचाराधीन भएकै अवस्थामा शाखा अधिकृत प्रसाई फेरि पुरानै कार्यालयमा फर्किएका थिए र त्यही कार्यरत रहँदा घूससहित पक्राउ परेका हुन् ।

शिक्षाको भन्सार अर्थात् किताबखाना

संघीयता कार्यान्वयनपछि निजामती कर्मचारी, प्रहरी र शिक्षकहरूको अभिलेख राख्न सरकारले राष्ट्रिय किताबखाना स्थापना गरेको छ । राष्ट्रिय किताबखाना अन्तर्गत निजामती, शिक्षक र प्रहरी गरी तीन निकाय छन् । ताहाचलमा रहेको शिक्षक किताबखानालाई राष्ट्रिय किताबखाना (शिक्षक) को नाममा रूपान्तरण गरी शिक्षा सेवाकै सहसचिवको दरबन्दी कायम गरिएको छ ।

शिक्षकहरूको अभिलेख राख्ने अनि अवकाशको बेलामा पेन्सनपट्टा बनाइदिने र उनीहरूको सुविधा उपलब्ध गराउन सहजीकरण गर्ने अड्डा हो, शिक्षक किताबखाना । अवकाश हुने शिक्षकहरूसँग घूस उठाउने अड्डाको रूपमा परिचित किताबखानामा पछिल्लो समय झनै समस्याहरू देखिन थालेका छन् ।

अहिले संघीय मामिला तथा समान्य प्रशासन मन्त्रालय मातहतको राष्ट्रिय किताबखाना अन्तर्गत शिक्षक किताबखाना सञ्चालित छ । शिक्षा सेवाबाट सहसचिव स्तरका कर्मचारी खटिने निकाय सामान्य प्रशासन मन्त्रालय मातहत छ, तर किताबखानाले स्वायत्त रूपमा काम गरिरहेको छ ।

प्रशासनिक प्रक्रिया र झन्झटका कारण पेन्सनपट्टा बनाउने शिक्षकहरूको काम अल्मल्याउने, अनि घूस माग्ने गुनासोपछि अख्तियारको टोलीले शिक्षक किताबखाना पुगेर निगरानी गरिरहेको थियो । त्यसैक्रममा प्रसाई रंगेहात पक्राउ परेका हुन् ।

पहुँच प्रयोग गरेर ‘किताबखाना’

मन्त्रालयका स्रोतका अनुसार अधिकृत धनेश्वर प्रसाई कर्मचारी संगठनको आवरणमा यति शक्तिशाली थिए कि आफैं मन्त्री भेट्न जाँदैनथे तर अरु प्रयोग गरेर मन्त्रीलाई समेत ‘धम्की’ दिन्थे ।

‘यति शक्तिशाली थिए कि सरुवा रोक्नुपर्‍यो भनेर उनका मान्छे मन्त्रालयमा आउँथे,’ मन्त्रालयका एक उपसचिवले भने, ‘जिल्लामा पनि उनले आफ्नो नेटकवर्क बनाएका थिए । सरुवा रोक्न दबाब आउँथ्यो ।’

रास्वपा नेतृ सुमना श्रेष्ठले शिक्षामन्त्री हुँदा प्रसाईंलाई कारबाही गर्न खोजेकी थिइन् तर, कर्मचारी संयन्त्रबाट सहयोग पाइनन् । हालकी शिक्षामन्त्री विद्या भट्टराईले सरुवा गरेपनि उनी अटेरी गरिरहेका थिए

शिक्षा मन्त्री फेरिने बित्तिकै प्रसाईंको बारेमा मन्त्रीलाई गुनासो आउँथ्यो । पछिल्ला तीन/चार वटा कुनै पनि मन्त्रीले उनको सरुवा गर्न सकेनन् । शिक्षामन्त्री विद्या भट्टराईले जोखिम मोलेकी थिइन् । मन्त्री भट्टराईले भनिन्, ‘शिक्षकहरूबाट उहाँको विषयमा गुनासो आएको थियो । उहाँमाथि प्रश्न उठेपछि सरुवा गरेँ ।’

मन्त्रालयका एक उच्चपदस्थ कर्मचारीका अनुसार सरुवा गरेपछि मन्त्री भट्टराईले धेरैतिरबाट दबाब झेलेकी थिइन् । सरुवा भइसकेपछि समेत प्रसाई रमाना नलिई शिक्षक किताबखानामा बसिरहेका थिए ।

शिक्षक किताबखानाका उपमहानिर्देशक युवराज पौडेलले प्रसाईको सरुवा भइसकेको र त्यससम्बन्धी पत्र आइसकेको बताए । उनले भने, ‘उहाँको सरुवा भइसकेको थियो, सरुवा भइसकेपछि रमाना लिएर जाँदा उचित हुन्छ भनेर सल्लाह दिँदा पनि उहाँ बसिरहनुभएको थियो । त्यसबाहेक अरु केही थाहा भएन ।’

विद्या भट्टराईभन्दा ठिक अघि मन्त्री भएकी सुमना श्रेष्ठले पनि यस्तै समस्या झेलेकी थिइन् । तत्कालीन मन्त्री श्रेष्ठलाई अपरिचित नम्बरबाट म्यासेज आएको थियो, ‘किताखानाका कर्मचारीले घूस खान्छन्, कारबाही गर्नुपर्‍यो ।’ त्यसपछि सुमनाले प्रसाईमाथि छानबिन गरी विभागीय कारबाहीको तयारी गरिन् ।

तर मन्त्रालयभित्रकै संयन्त्रले ‘विभागीय कारबाहीमा हतारो गर्नु हुँदैन, समय लाग्छ’ भन्दै अल्झाइदिएका थिए ।

यतिसम्म कि अधिकृत प्रसाईंलाई कारबाही नगर्न सांसदले समेत दबाब दिएका थिए । ‘उहाँको बारेमा दबाब दिन एकजना सांसद पनि मन्त्रालयमा आउनुभएको थियो,’ सुमना श्रेष्ठको सचिवालयमा एक कर्मचारीले भने । ती सांसदले विभिन्न निकटका कर्मचारी संगठनका पदाधिकारीहरूसँग छलफल गर्न प्रस्ताव गरेका थिए ।

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीकी सांसद एवं पूर्वमन्त्री सुमना श्रेष्ठका अनुसार उनी मन्त्री भएका बेलामा ताहाचलस्थित किताबखानामा पेन्सनपट्टा बनाउने शिक्षकहरूसँग कर्मचारीहरूले घूस मागेर हैरान पारेको भनी बारम्बार गुनासो आउन थालेको थियो ।

पेन्सनपट्टा बनाउन शिक्षकहरू काठमाडौं धाउनुपर्ने बाध्यता संघीय व्यवस्थाकै उपहास हो । मन्त्री श्रेष्ठले केही अध्ययन गरेपछि जिल्ला तहबाटै पेन्सनपट्टा बनाउन सकिने गरी अधिकार प्रत्यायोजन र नीतिगत व्यवस्थाका लागि पहल गरिन् ।

त्यसपछि राष्ट्रिय किताबखाना (शिक्षक) का कर्मचारीहरूले मन्त्रीलाई भेट्न आए, अनि एक घण्टाभित्रै पेन्सनपट्टा दिनेगरी सेवाप्रवाह चुस्तदुरुस्त पार्ने प्रतिबद्धता जनाए ।

पेन्सनपट्टा लिने शिक्षकहरूको सुविधाका लागि उनले आवेदन दिने प्रक्रियालाई नै डिजिटलाइज्ड र अनलाइनमा आधारित बनाउन खोजेकी थिइन् । सामान्य प्रशासन मन्त्रालयसँग समन्वय पनि भइसकेको थियो, तर लगत्तै सरकार फेरियो ।

मन्त्रीहरूलाई समेत प्रभावमा राख्ने शाखा अधिकृत प्रसाई एमाले समर्थित नेपाल निजामती कर्मचारी संगठनको शिक्षा मन्त्रालयस्तरीय विभागीय समितिका कोषाध्यक्ष समेत हुन् ।

अघिल्लोपटक अख्तियारले नै उपलब्ध गराएको घूससहित पक्राउ परेका प्रसाईले अख्तियारबाट उपलब्ध रकमसहित पक्राउ परेको देखिएको आधारमा सफाइ पाएका थिए । यसपटक भने सेवाग्राहीले नै उपलब्ध गराएको रकमसहित उनी पक्राउ परेका हुन् ।

शिक्षक किताबखानाको उपमहानिर्देशक युवराज पौडेलले धनेश्वर प्रसाई घूससहित पक्राउ हुनुअघि आफूलाई उनको क्रियाकलाप बारे कुनै जानकारी नभएको बताए ।

‘उहाँको घटना र अरु गलत गतिविधि बारे मलाई कुनैपनि जानकारी थिएन’ उनले भने, ‘रमाना लिएर जाँदा उचित हुन्छ भनेर सल्लाह दिँदा पनि उहाँ बसिरहनुभएको थियो । त्यसबाहेक अरू केही थाहा भएन ।’

लेखकको बारेमा
कृष्ण ज्ञवाली

न्यायिक र शासकीय मामिलामा कलम चलाउने ज्ञवाली अनलाइनखबरमा खोजमूलक सामग्री संयोजन गर्छन् ।

दिनेश गौतम

अनलाइनखबरका संवाददाता गौतम शिक्षा र सामाजिक विषयमा समाचार लेख्छन् ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय
Advertisment

छुटाउनुभयो कि ?