धर्मेन्द्र : बलिउडको अग्लो नाम, हिन्दी फिल्ममा एक युगको अन्त्य

जीवनका उत्तरार्द्धतिर धर्मेन्द्र आफ्ना फार्म हाउसतिर बढी देखिन्थे । कहिले लटरम्म फलेका फलहरू देखाउँदै, कहिले लहलह झुलिरहेका धानका बाला समाउँदै उनी जीवन र जगतका कुरा गर्थे । खुसी र आनन्दको कुरा गर्थे । माटो र मिहेनतको कुरा गर्थे ।

धमेन्द्र, आफैंमा बलिउडको अग्लो नाम । यस्तो नाम, जसलाई प्रतिस्थापन गर्ने कोही थिएनन् । कोही हुने छैनन् । उनी एउटा सिंगो युग हुन् । इतिहास हुन् । जसलाई बलिउडले सधैं सधैं श्रद्धाले पुकारिरहन्छ ।

अभिनय क्षमताले होस् वा सुन्दरताले, उनी दर्शकको हृदयमा धड्किएका थिए । एउटा यस्तो बेला थियो, जहाँ युवतीहरू धर्मेन्द्र जस्तो जीवनसाथीको कल्पनामा डुब्थे र युवाहरू धर्मेन्द्र जस्तै बन्ने अभ्यास गर्थे । धर्मेन्द्र त्यसै धर्मेन्द्र बनेका थिएनन् ।

माटोले लिपिएका स्कुलको मैदानबाट सुरु भएको उनको यात्रा फिल्मी दुनियाँको ठूलो पर्दासम्म पुग्यो । स्कुलपछि उनले पञ्जाबको रामगढिया कलेज, फगवाडाबाट इन्टरमिडिएट गरे । पढाइमा सामान्य भए पनि बचपनदेखि नै अभिनयप्रति उनको रुचि थियो । कलेजको पहिलो दिनमै उनले फिल्ममा नाम कमाउने निर्णय गरेका थिए ।

फिल्म फेयर पत्रिकाले राष्ट्रिय स्तरमा आयोजना गरेको नवप्रतिभा पुरस्कारको विजेता थिए, उनी । त्यही नाताले उनलाई पञ्जाबबाट मुम्बई डोहोर्‍याएको थियो फिल्ममा काम गर्न।

यो पनि पढ्नुहोस

बलिउड अभिनेता धर्मेन्द्रको निधन

सन् १९६० मा फिल्म ‘दिल भी तेरा हम भी तेरे’ बाट धर्मेन्द्रले बलिउडमा पाइला राखे र यहींबाट उनको फिल्मी करियरको सुरुवात भयो । आफ्नो सादगी र प्राकृतिक अभिनय शैलीबाट उनले चाँडै नै दर्शकको मन जिते । शोले, सीता और गीता, चुपके चुपके, धर्मवीर र बेताब जस्ता फिल्मले उनलाई बलिउडको गौरवशाली नाम बनाइदियो।

७० को दशकमा आफ्नो बलियो शरीर, एक्सन र सादगीपनको मद्दतमा उनले उद्योगमा नयाँ ट्रेन्ड नै स्थापित गरे । फ्यानहरूले माया गरेर उनलाई ‘हिम्यान अफ बलिउड’ को उपनाम दिए । उनले प्रमाणित गरे कि, गाउँको पृष्ठभूमिबाट आएको कुनै पनि व्यक्तिले आफ्नो सपना पूरा गर्न सक्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

धर्मेन्द्रको निधनले भारतीय सिनेमामा एक युगको अन्त्य : मोदी

धर्मेन्द्रको जीवनकथा भनेको संघर्ष, प्रेम, विवाह र बलिउडको चमकधमकले भरिएको छ । उनको पहिलो विवाह प्रकाश कौरसँग सन् १९५४ मा भएको थियो । उनीबाट दुई सन्तान सनी देओल र बबी देओल जन्मिए । तर, उनको जीवनमा मीना कुमारी र हेमा मालिनी आइपुगे, जोसँगको प्रेमकथाले उनको जीवनलाई पूरै बदलिदियो।

ट्यालेन्ट हन्टबाट बलिउड प्रवेश

धर्मेन्द्र लुधियानाबाट दिल्ली आएका थिए । त्यहाँ उनले ‘फिल्मफेअर’ नामक ट्यालेन्ट हन्ट प्रतियोगितामा भाग लिए र पहिलो स्थान हालिस गरे । यो प्रतियोगिता आर.के. नयरले आयोजना गरेका थिए । यसले उनलाई बलिउडको ढोका खोलिदियो । उनको पहिलो फिल्म ‘दिल भी तेरा हम भी तेरे’ थियो, जसमा मीना कुमारी मुख्य भूमिकामा थिइन्।

डाइरेक्टरको ग्यारेजमा बसाइ

फिल्मी करियर सुरु गर्दा धर्मेन्द्रसँग पैसा थिएन । उनी बलिउडका डाइरेक्टर अर्जुन हिंगोरानीको ग्यारेजमा बस्थे । उनीहरूले सँगै खाना खान्थे र संघर्ष साझेदार गर्दथे । यो समयमा उनले धेरै कठिनाइ भोगे ।

मीना कुमारीसँग प्रेम र शर्त

धर्मेन्द्र र मीना कुमारीबीचको प्रेम कथा बलिउडको चर्चित कथा हो । ‘फिल्मफेअर’ प्रतियोगितापछि मीना कुमारीले उनलाई परीक्षण शुट दिइन् । तर, उनले शर्त राखिन्– यदि उनी स्टार बन्न चाहन्छन् भने राम्रो अभिनय सिक्नुपर्छ । मीना कुमारीले नै उनलाई अभिनय सिकाइन् र उनलाई स्टार बनाउन मद्दत गरिन् । फिल्म ‘पहली नजर’ मा उनीहरूको केमिस्ट्री देखियो । तर, मीना कुमारीको विवाह भइसकेको थियो, त्यसैले यो सम्बन्ध गुप्त रह्यो ।

हेमा मालिनीसँग प्रेम र विवाह

धर्मेन्द्र र हेमा मालिनीको प्रेमकथा बलिउडको सबैभन्दा चर्चित र विवादास्पद कथा हो । सन् १९७० मा फिल्म ‘तुम हसीन मैं जवां’ को छायांकनका क्रममा यी दुई नजिकिएका थिए । त्यसपछि शोले, सीता और गीता, ड्रीम गर्ल जस्ता फिल्ममा उनीहरूको जोडी सुपरहिट भयो । दुवै एक-अर्कासँग गहिरो प्रेममा परे। तर धर्मेन्द्र पहिल्यै प्रकाश कौरसँग विवाहित थिए र उनका चार सन्तान (सनी, बॉबी, विजेता, अजेता) थिए।

यो पनि पढ्नुहोस

५० हप्तासम्म हलमा चलेको धर्मेन्द्रको यो फिल्म, जसले रातारात सुपरस्टार बनायो

हेमाले धर्मेन्द्रलाई विवाहको प्रस्ताव राखिन्, तर हिन्दू विवाह ऐनअनुसार दोस्रो विवाह सम्भव थिएन । त्यसैले सन् १९८० मा धर्मेन्द्रले इस्लाम धर्म अपनाएर नाम दिलावर खान केवट राखे र हेमा मालिनीसँग इस्लामी रीतिरिवाजअनुसार विवाह गरे । यो विवाह पूरै गोप्य राखियो । पछि दुई छोरी ईशा देओल र अहाना देओल जन्मिए ।

प्रकाश कौरले कहिल्यै सम्बन्धविच्छेद गरिनन्, त्यसैले धर्मेन्द्रका दुवै परिवार आजसम्म अलग–अलग बसेका छन् । धर्मेन्द्रले एक अन्तर्वार्तामा भनेका थिए, ‘मीना कुमारी मेरी गुरु थिइन्, जसले मलाई अभिनय सिकाइन् । हेमा मेरी जीवनसाथी हुन्, जससँग मैले नयाँ सुरुवात गरें ।’

शोलेको किस्सा

धर्मेन्द्रको फिल्म ‘शोले’सँग जोडिएको निकै रोचक किस्सा छ । जय–वीरूको मित्रताको गहिराइ देखाउने फिल्ममा वीरू बनेका धर्मेन्द्रले वसन्तीका लागि डायलग बोल्ने प्रसिद्ध ‘सुसाइड टावर’ दृश्यमा एक विशेष कारणले धेरै टेक दिनुपर्ने भयो । उनी वास्तवमै हेमा मालिनीलाई प्रभावित गर्न चाहन्थे, किनकि सो समय उनी हेमाप्रति मोहित थिए ।
धर्मेन्द्रले थप टेक दिनुपरेपछि शूटिङ लम्बिँदै गयो, जसले उनलाई हेमासँग अझ बढी समय बिताउने मौका दियो ।

पहिलो फिल्मको पारिश्रमिक

धर्मेन्द्रले आफ्नो पहिलो फिल्म ‘दिल भी तेरा हम भी तेरे’ (१९६०) का लागि जम्मा ५१ रुपैयाँ पारिश्रमिक पाएका थिए । यो कुरा उनी आफैंले एक अन्तर्वार्तामा खोलेका थिए । त्यो बेला उनी ‘फिल्मफेयर’को ट्यालेन्ट हन्ट जितेर मुम्बई आएका थिए ।

यो पनि पढ्नुहोस

१८ हजारमा किनेका थिए धर्मेन्द्रले पहिलो कार

फिल्ममा उनको भूमिका सानो थियो, तर उनको सुन्दर अनुहार र सादगीले सबैको ध्यान खिच्यो । निर्माता बलबिन्दर सैनीले उनलाई ५१ रुपैयाँ मात्र दिए । धर्मेन्द्रले हाँस्दै भनेका थिए, ‘त्यो ५१ रुपैयाँले मलाई धेरै खुसी दियो । मलाई लाग्यो– अब म बलिउडमा छु ।’

राजनीतिमा पाइला

सन् २००४ मा उनी भारतीय जनता पार्टी (बीजेपी) को प्रतिनिधित्व गर्दै राजस्थानको बीकानेरबाट सांसद बने । तर राजनीतिमा उनी खासै सक्रिय रहेनन् र एक कार्यकालपछि टाढा भए।

धर्मेन्द्रको जीवन एउटा खुला किताब जस्तै छ– सफलता, प्रेम, विवाद, परिवार र फर्केर नआउने सुपरस्टारडमको कथा । बलिउडले कहिल्यै नबिर्सने ‘गबर’ र ‘वीरू’ आज पनि सबैको मनमा जीवित छन्।